امروزه در حالی در اجرای طرح های گردشگری طبیعت، آماده سازی اقامتگاه های بومی و استفاده از منازل روستاییان به عنوان سازه هایی تاریخی و همسو با طبیعت، مورد توجه قرار گرفته است، که متاسفانه در برخی از روستاهای هدف گردشگری، روستاییان به تغییر بافت سنتی روستا و مدرن سازی خانه های خود روی آورده اند که این امر می تواند به جذب گردشگر که خواهان اقامت در خانه های قدیمی و با بافت سنتی است، آسیب جدی وارد کند.
آروست در مجاورت منطقه گردشگری باداب سورت یکی از روستاهای شهرستان ساری استان مازندران است که با وجود جذب گردشگران زیاد در طول سال به دلیل وجود چشمه باداب سورت، بافت سنتی و تاریخی آن در حال تغییر است، به طوری که خانه های خشتی و گلی این روستا یکی یکی توسط روستاییان تخریب شده و به جای آن خانه هایی از جنس بتون های سیمانی و سنگ های براق از زمین سر بر می آورد.
علی رضا عالیشاه، دهیار روستای آروست در خصوص دلایل این اتفاق ناخوشایند پاسخگوی سوالات خبرنگار جام جم بوده است.
در ابتدا بد نیست از قدمت روستا و نوع معماری به کار رفته در آن برایمان بگویید.
روستای فعلی آروست 300 سال قدمت دارد و در واقع پیش از آن در مکانی بالاتر از مکان فعلی و دارای قدمتی هزاران ساله بود که ساکنان آن برای دسترسی بهتر به آب شرب، به مکان فعلی مهاجرت کردند. در هر صورت معماری روستای جدید هم مانند دیگر روستاهای کشور از نوع قدیمی و سنتی، با مصالح خشت و گل و چوب و حلب برای شیروانی ها و بافت متراکم روستایی با کوچه ها و معابر تنگ و باریک بود.
و اکنون خانه ها و بافت روستا چگونه است؟
اکنون دیگر بافت قدیمی و سنتی را در روستا نداریم، کوچه ها و معابر وسیع 10 تا 30 متری شده و مصالح به کار رفته در ساختمان ها هم به سنگ و سیمان تغییر یافته است. به طور مثال اکنون از 300 ساختمان موجود در روستا، فقط 10 واحد همچنان خشتی و گلی باقی مانده و بقیه با مصالح سنگ و آجر و سیمان بازسازی شده است.
دلیل تغییر بافت قدیمی روستا و مصالح به کار رفته در ساختمان های آن چیست؟
حدود سال 74 سازمان هایی چون جهاد کشاورزی طرح توسعه این روستا را به اجرا در آوردند که بر اساس آن قرار شد کوچه های باریک 2 متری به معابر 10 تا 30 متری تبدیل شود؛ از همین رو وام های بلاعوض زیادی به ساکنان روستا پرداخت شد تا با عقب نشینی واحدهای مسکونی شان، به گشایش معابر کمک کنند. مردم هم علاوه بر عقب نشینی، با وام مذکور که مبلغ زیادی نیز در آن زمان می شد، به نوسازی خانه های خود با مصالح جدید همچون آجر، سیمان و سنگ که به ارزانی و وفور در منطقه وجود دارد، اقدام کردند.
ولی ظاهرا روند ساخت واحدهای مسکونی با مصالح جدید و غیربومی همچنان ادامه دارد؟
بله. در سال 84، واحدهای قدیمی بیشتری نسبت به امروز در روستا وجود داشت؛ اما به دنبال ابلاغ بخشنامه های دولتی مبنی بر مقاوم سازی واحدهای مسکونی و ساخت واحدهای ضدزلزله، بقیه خانه ها نیز بتدریج مشمول طرح نوسازی با استفاده از مصالح جدید شد.
اما ظاهرا روستای شما یک روستای هدف گردشگری است که سالانه ده ها هزار نفر به دلیل چشمه باداب سورت، وارد آن می شوند. آیا تغییر الگوی معماری روستا موجب نارضایتی گردشگران و در نتیجه کاهش میزان حضور آن ها و کاهش درآمدزایی روستا نمی شود؟
این گفته شما صحیح است. سه روستای آروست، مال خواست و قلعه سر در مجاورت چشمه باداب سورت قرار دارد که آن دو در بالای تپه واقع شده و روستای ما در مسیری بهتر و نزدیک تر به چشمه قرار گرفته است؛ برای همین گردشگرانی که برای بازدید چشمه می آیند به منظور استراحت و اقامت به روستای ما می آیند. از اردیبهشت تا نیمه آبان روستای آروست شاهد ورود حجم گردشگر داخلی و خارجی به صورت انفرادی و گروهی است که اتفاقا 60 درصد این گردشگران طالب خانه هایی با سبک و معماری سنتی و قدیمی بوده و از وضعیت فعلی ناراضی هستند و فقط 40 درصد گردشگران خواهان خانه هایی تمیز، شیک و امروزی اند و طبعا نارضایتی گردشگران می تواند به درآمدزایی اهالی روستا که بخش زیادی از آنان به دلیل بیکاری و درآمد کم، راهی شهرهایی همچون ساری و سمنان شده اند، لطمه بزند. اتفاقا میراث فرهنگی هم بر جلوگیری از رویه مدرن سازی واحدهای مسکونی تاکید دارد؛ اما از سویی روستاییان هم می گویند اگر میراث فرهنگی خواهان این امر است، باید هزینه تغییر سازه ها را به سبک قدیمی و بومی تقبل کند، وگرنه ما خودمان تشخیص می دهیم خانه های خود را با چه مصالحی بازسازی و نوسازی کنیم.
آیا برنامه ای برای آگاه سازی اذهان اهالی روستا مبنی بر این که این امر ابتدا به نفع خودشان خواهد بود، ندارید؟
تلاش زیادی برای فرهنگ سازی در این زمینه کرده ایم و پیشنهادهایی هم به اهالی روستا دادیم مبنی بر این که داخل خانه خود را به سبک جدید و مورد قبول گردشگران بسازند و حداقل ظاهر آن را به سبک قدیمی گل اندود کرده و از شیروانی های رنگارنگ استفاده کنند. اما این پیشنهاد را از سال آینده واجب الاجرا خواهیم کرد، به این نحو که از این پس برای ساختمان هایی که قرار است نوسازی و بازسازی یا تازه احداث شود، درصورتی پروانه ساخت صادر خواهد شد که این موارد را رعایت کنند.