پناهگاه حیات وحش شیر احمد سبزوار یکی از زیستگاه های مهم پرورش آهو در کشور است که به دلیل کمبود علوفه و شکار بی رویه روزهای ناخوشایندی را سپری می کند و ساکنانش بی پناه مانده اند.
به گزارش خبرگزاری مهر؛ شهرستان سبزوار به رغم دارا بودن اقلیم نیمه بیابانی و بیابانی زیستگاه گونه های بسیاری از حیات وحش ایران است که از مهم ترین زیستگاه های حیات وحش در این شهرستان می توان به پناهگاه حیات وحش «شیر احمد» اشاره کرد.
شیر احمد به صورت دشتی گسترده با مساحتی بالغ بر 22 هزار و 800 هكتار در جنوب شرقی و در فاصله 15 كیلومتری شهر سبزوار واقع شده و گونه های مختلفی از پستانداران و جوندگان را در خود جای داده است كه گونه غالب آن ها آهو است.
پناهگاه حیات وحش شیر احمد واقع در شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی در سال های قبل یکی از بهترین زیستگاه های آهو در کشور به شمار می رفت و پس از منطقه «موته» در اصفهان بیش ترین جمعیت آهو را در خود جای داده بود. جمعیت آهو در شیر احمد به حدی بود که کارشناسان سازمان محیط زیست در سال 1389 طرح انتقال 300 آهو از این منطقه به زیستگاه های یوزپلنگ را مطرح کردند و در مراحل مختلف تعدادی آهو نیز از شیر احمد زنده گیری و به سایر مناطق کشور منتقل شد.
بر اساس آمار رسمی ارائه شده از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی جمعیت آهو در پناهگاه حیات وحش شیر احمد در سال 1388 معادل 2 هزار و 864 عدد بوده است. از همان سال به بعد روند کاهش جمعیت آهو در این منطقه آغاز شد و در سال 1391 این آمار به 1 هزار و 648 آهو تقلیل یافت اما این پایان کار نبود. در جریان سرشماری بهاره 1394 که در تاریخ 20 خرداد ماه سال 94 انجام شد تنها 360 آهو در پناهگاه حیات وحش شیر احمد شمارش شد.
برخی از محیط بانان و فعالان محیط زیست خراسان رضوی معتقد هستند که از خرداد ماه تاکنون باز هم از جمعیت آهو در این منطقه کاسته شده و همین 360 آهو نیز در حال حاضر در محدوده پناهگاه وجود ندارند.
رئیس اداره محیط زیست سبزوار با بیان اینکه به دلیل پراکندگی آهو در مناطق دشتی جهت تأمین منابع غذایی آمار دقیقی از تعداد آهوان نداریم افزود: در محدوده مرزهای منطقه حفاظت شده این شهرستان تعدادی از آهوان حضور دارند و مابقی به خارج از این مرزها رفته اند که در آماربرداری نادیده گرفته می شوند و لذا نمی توان به صورت دقیق آمار مشخصی را ارائه داد.
محمدعلی عمارلو در گفتگو با مهر خشک سالی های پی در پی، چرای بی رویه مراتع، تخریب و کوچک شدن زیستگاه ها و جزیره ای شدن آن ها در برخی مناطق، معدنکاری های بدون ارزیابی، جاده کشی ها و ایجاد راه های متعدد در مناطق کوهستانی و شکار بی رویه را از مهم ترین مخاطرات عمده حیات وحش شهرستان سبزوار عنوان می کند.
خشک سالی در كنار ضعف مرتع در منطقه شیر احمد سبزوار از عوامل تهدید كننده شدید مراتع این منطقه و تغذیه آهوان است. به گفته رییس اداره محیط زیست سبزوار همچنین وجود 20 تا 25 گله گوسفند در قسمت هایی از این پناهگاه در اوایل امسال و زمان تولد بره آهوها به عنوان حساس ترین فصل زیست آهوان، جمعیت آهوان منطقه را در معرض تهدید قرار داده و اشغال زیستگاه توسط دامداران در نهایت منجر به متفرق شدن شماری از آهوان این منطقه تا شعاع حدود 40 كیلومتری و از بین رفتن تعدادی از آن ها توسط سگ های گله شده است.
هرچند به گفته عمارلو تلاش شبانه روزی محیط بانان سبزوار باعث شده است كه تعداد آهوها طی چند سال افزایش چشمگیری یابد و شیر احمد به یكی از زیستگاه های مهم آهو در كشور تبدیل شود اما با افزایش تعداد آهوها و نامناسب بودن وضعیت تغذیه در منطقه، آهوها یا اقدام به مهاجرت به بیابان های اطراف می كنند یا به روش های مختلف تلف می شوند.
محمدعلی عمار لو مهم ترین تهدید در حال حاضر این منطقه را چرای غیرمجاز و وجود سگ های گله ها در دل این مناطق می داند و می گوید: از نظر حقوقی باید این مهم مد نظر دستگاه های مورد نظر قرار گیرد و منجر به تشکیل پرونده های قضایی شود چرا که در صورت مصرف منابع غذایی حیات وحش، علف خوار مجبور است برای تأمین منبع غذایی خود به اراضی کشاورزی روستاهای هم جوار مناطق ورود پیدا کند و خسارت های بسیاری بر جای می گذارد.
وی افزود: استفاده بیش از حد کشاورزان از مراتع خسارت های سنگینی را به پناهگاه شیر احمد وارد کرده است چرا که با کمبود علوفه آهوان مجبورند برای تغذیه خود از محدوده تحت پوشش خارج شود و به همین علت آهوان در معرض انواع آسیب ها قرار خواهند گرفت.
وی همچنین خواستار کمک خیران در مورد تأمین علوفه آهوان شد و تاکید کرد: بسیاری از افراد هستند که به بحث حیات وحش علاقه دارند و در زمره خیران محیط زیست به شمار می آیند و در حد توان و به صورت خودجوش نسبت به تأمین علوفه مورد نیاز اقدام می کردند که متأسفانه در چند سال گذشته این جمعیت هم مانند مراتع خشک شده است.
عمارلو با بیان اینکه خبر نابودی کامل زیستگاه حیات وحش شیر احمد تنها یک شایعه است افزود: این زیستگاه ممکن است به دلایل مطروحه آسیب هایی پیدا کرده است اما نابود نشده است و خبرهایی از این دست بزرگ نمایی است.
وی در خصوص حفاظت از این زیستگاه نیز بیان کرد: کمبود برخی از امکانات محیط بانی هم چون سوخت بر روی گشت های کنترلی در منطقه تأثیر داشته و به طور مشخص، کاهش گشت ها به شکارچیان متخلف اجازه می دهد تا در پناه این کمبود، وارد پناهگاه شده و آهوان را با استفاده از موتورسیکلت و اسلحه از بین ببرند. عدم برخورد مناسب و قاطع با متخلفان شکار در برخی از شعب دادگاه ها و عدم تناسب جرم با احکام صادره هیچ تأثیری در بازدارندگی متخلفان در شکار بی رویه گونه های حیات وحش ندارد.
حمایت از محیط بانان و فراهم سازی امکانات پیشرفته خود از عواملی است که در حفاظت از محیط زیست و پیشگیری از تخلفات شکارچیان اثرپذیر است اما به گفته برخی از محیط بانان خراسان رضوی متأسفانه کمبودهای بسیاری وجود دارد که حالا علاوه بر حیات وحش محیط بانان را نیز در فهرست نیازمندان به حمایت قرار داده است.
به گفته محیط بانان خراسان رضوی تجهیزات آن ها در قبال تجهیزات در اختیار شکارچیان غیرمجاز بسیار معمول بوده و کارآیی لازم را نداشته و همچنین صدور بی رویه پروانه حمل اسلحه شکاری موجب برتری تعداد اسلحه و شکارچیان بر محیط بانان شده است.
محمود از جمله محیط بانانی است که می گوید: طبق استانداردهای تعریف شده به ازای هر 3 هزار هکتار باید نسبت به کارگیری یک محیط بان اقدام شود اما به دلیل کمبود نیروی انسانی این رقم در مناطق حفاظت شده از جمله شیر احمد به 30 هزار هکتار به ازای یک محیط بان می رسد و طبیعی است که نگهبانی از این محدوده عملا از عهده یک محیط بان خارج است. وی با اشاره به اینکه این شغل باید در ردیف مشاغل سخت قرار گیرد افزود: متأسفانه در این راستا هیچ اقدامی انجام نشده و دستمزدهای پرداختی در برابر خطری که متوجه محیط بانان است بسیار اندک است.
