مجموعه فسیل های بی نظیر کشف شده، در شرایط بسیار نامطلوبی نگهداری می شوند و با وجود پیگیری های مداوم، مسئولان سکوت کرده و بسیاری از این فسیل ها در معرض نابودی قرار دارند.
موزه دیرینه شناسی کرمان از جمله مکان هایی است که هر بیننده ای را با فسیل های خود به عمق تاریخ می برد و عمق تونل زمان آن به ماقبل تاریخ باز می گردد. اما این گنجینه تاریخی امروز در زیر غبار فراموشی قرار گرفته و در حال فسیل شدن در نگاه مسئولان است.
موزه دیرینه شناسی که خود خاطراتی فراتاریخی دارد حالا در سایه سرد و سنگین بی توجهی در حال پیوستن به خاطره ها و تاریخ است و در حالی که این مکان در دو اتاق محقر شکل گرفته قفسه های شیشه ای جای خود را به جعبه های میوه داده است.
فسیل های این موزه با قدمت 20 میلیون سال هر چند زبانی برای گلایه ندارند اما غبار فراموشی بر جای مانده بر روی آن ها و شرایط نامساعد نگهداری در این موزه و اصرار یکی از مسئولان ما را بر آن داشت تا مرهم رازهای فرو خفته این موزه شویم.
اولین چیزی که در مسیر این موزه نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند خیابان سنگ فرش شده ای است که به موزه ختم می شود، خیابانی که سنگفرش هایش هر فردی را به یاد روزگاران قدیم می اندازد و بیننده را از خیابان های پر هرج و مرج و شلوغ شهر دور می کند، اما در کنار زیبایی این خیابان چاله های بزرگ و کنده شدن سنگ ها از جایشان نیز دردی به جان می زند و این سوال را ایجاد می کند که چرا بی توجهی در حفظ این مکان صورت می گیرد.
در انتهای کوچه در چوبی بزرگی قرار دارد که بر روی تابلوی مسی بالای سردر آن نوشته شده موزه هرندی. ماشین رضاشاه پهلوی که در سر راهش به بندرعباس در کرمان سوار این ماشین می شده است در اینجا قرار دارد. خودرو در اتاقکی نامناسب پارک شده و شیشه های شکسته این اتاق و زنجیری که بر درهای بسته آن انداخته شده، منظره ای بد را مقابل چشم بیننده نمایان می کند.
باغی بزرگ به سبک ایرانی، که دورتادور عمارت مرکزی را در برگرفته و آب نماهای متعددی دارد هرچند اطراف عمارت اصلی موزه کمی تمیزتر از سایر بخش های باغ است اما هر چه به موزه دیرینه شناسی نزدیک می شود اوضاع بدتر می شود باغچه های نامرتب و گاه زباله های رها شده و سیاهی بخشی از راه که نتیجه سوزاندن بوته های خشک شده است. از دور بسته های کاشی به چشم می خورد که تا ارتفاع دو متر روی هم انباشته شده اند و جلوی دید را گرفته اند، پشت این دیواره کاشی ها که قرار است زمانی سنگ فرش موزه شود، دری چوبی به زحمت دیده می شود که بالای آن نوشته شده موزه دیرینه شناسی کرمان.
در سردر موزه، استخوان بزرگی از جمجمه جانوری قرار گرفته که توجهات را جلب می کند و جلوتر از آن ویترینی بزرگ از انواع فسیل ها. موزه دیرینه شناسی از دو اتاق قدیمی تشکیل شده که زلزله چند ماه قبل کرمان بر دیواره هایش ترک انداخته و از دور مشخص است که انباری نیز در انتهای موزه قرار دارد. این موزه حاصل کارهای تجربی و علاقه مدیر موزه است. بر در و دیوار موزه فسیل های مختلفی آویزان کرده و بالای هر کدام قدمت شان و اسم فسیل نوشته شده است، اعداد مختلفی تا 20 میلیون سال.
برخی از فسیل های موزه دیرینه شناسی کرمان شبیه سنگ هستند و برخی نیز دقیقا مشابه اطلس های علمی که اطراف میز تجربه کار به صورت نامنظم گذاشته شده اند. بنا به اعلام مراجع علمی که سی تی اسکن ها را گرفته اند در درون این سنگ ها بافت های گوشتی که تبدیل به سنگ شده کاملا مشخص است. تمام مشخصات فسیل های عجیب و غریب موجود با اطلس های دانشگاه های معتبر اروپا دقیقا یکی است.
تجربه کار می گوید: کرمان مدت ها قبل اقیانوسی بزرگ بوده و در کاوش هایم بخش هایی از کف این اقیانوس را پیدا کرده ام بسیاری از فسیل هایی هم که اینجا می بینید از موجودات دریایی است که قبلا در این سرزمین زندگی می کردند.
تخته سنگ ها را زیر میکروسکوپ می بینم، دنیایی بسیار زیبا و رؤیایی، در یک تخته سنگ کوچک هزاران موجود بسیار زیبا در کنار یکدیگر به سنگ تبدیل شده اند. به هر کدام از سنگواره های اطراف که دست می زنم مدیر موزه داستان پیدا کردنش را برایم می گوید.
بدنه درخت بزرگی در میانه اتاق قرار گرفته، مدیر موزه می گوید این از نخستین یافته هایم است و تنه درختی از دوران کامبرین است. ماهی های سنگی، صدف های دوکفه ای، تنه های درخت، موجودات ناشناخته ای که تجربه کار هنوز نمونه آن ها را در اطلس های مختلفی که دور و برش وجود دارد پیدا نکرده است و البته از همه جالب تر صدها تخم بسیار زیبا که متأسفانه جایی بهتر از یک سبد میوه در کمد یکی از ویترین های شکسته ندارند.
هر چیز را در این موزه بتوان نادیده گرفت این تخم ها را نمی شود. تعدادی تخم سنگی روبرویم می گذارد و می گوید این ها را برش داده ام، تشویقم می کند بازشان کنم. هم زمان تصاویر سی تی اسکن شده را هم می آورد هر تخم را که باز می کنم شگفتی مقابل چشمانم رژه می رود. درون تخم های سنگی جنین سنگ شده موجودات ناشناخته وجود دارد، لایه به لایه ادامه دارد تا مرکز تخم که در این قسمت جنینی که در حال شکل گرفتن است. تصاویر رنگی گرفته شده از اعماق تخم های دیگر هم همین ها را می گوید. همه حقایق جلوی چشمانم قرار گرفته است.
یکی از تخم ها اندازه سر یک انسان است اگر بر روی سنگ های آب بریزی رنگ ها خودنمایی می کنند، بخشی سبز، بخشی زرد و بخشی شیری رنگ، وقتی تجربه کار می گوید هیچ نهاد علمی تا به حال تمایلی برای مطالعه بر روی این سنگ ها نشان نداده تعجبم از زمان دیدن این سنگواره ها هم بیشتر می شود. شاید معنی اش این است که آنچه داریم را باور نداریم. تجربه کار، در اعماق تاریخ دور و برش از همین بی توجهی ها می نالد و می گوید باید این فسیل ها را از کرمان ببرم زیرا هیچ کس ما را باور نمی کند.
از کنار ویترین عقیق ها می گذرم، این مرد باتجربه می گوید: این عقیق ها را از گندم بریان که گرم ترین نقطه زمین لقب گرفته پیدا کرده ام و نتیجه روزها گشت و گذارم در کویر شهداد است.
به اتاق دوم می رویم همین که وارد می شوم لحظاتی به چیزی که مقابلم است خیره می شوم. بر روی یک مکعب شیشه ای استخوانی بزرگ به ابعاد نیم متر در یک متر قرار گرفته است استخوانی حجیم و سنگ شده از حیوانی ناشناخته که از اعماق معادن زغال سنگ شمال کرمان یافت شده است. تصور اینکه این استخوان بخشی از بدن یک حیوان عظیم الجثه بوده مو به تن انسان سیخ می کند.
بر روی یک میز مجموعه ای از سنگواره ها قرار دارد، تجربه کار همه آن ها را شماره گذاری کرده و مطابق کدها کنار هم می چیند و رفته رفته حیوان شکل می گیرد شگفتی های این موزه تمامی ندارد اما یک شگفتی در اتاق بسیار کوچکی که انباری این موزه است از همه چیز من را متعجب تر کرد.
داخل این انبار که شدم از کف تا سقف انبار مملو بود از انواع سنگواره ها و فسیل های روی هم تلنبار شده در داخل کارتون، جعبه میوه و جعبه های چوبی که روی هم ریخته شده بود. این همه موجودات از اعماق تاریخ جمع شده اند که این گونه در معرض تخریب قرار گیرند. تجربه کار به عنوان مدیر این موزه می گوید کار زلزله است روز بعد از زمین لرزه تمام این ها روی هم ریختند چون چینش اینجا مطلوب نیست و فضا محدود است.
نمی دانم از وضعیت اینجا باید شگفت زده شوم یا از چیزهایی که در دقایق سپری شده ام دیده ام. بارها در خصوص این مجموعه نوشته ام و حالا از نزدیک تک تک فسیل ها را دیده ام، بی توجهی به پنجه فسیل شده بزرگی که در میانه موزه گذاشته شده بسیار عجیب تر از وجود خود این پنجه سنگی است.
وقتی از تجربه کار خداحافظی می کنم و از در خارج می شوم نخستین چیزی که می بینم دیوار ساخته شده از کاشی هایی است که قرار است زمانی سنگ فرش این موزه شود و حالا مانع دیدم شده اند.
گزارش از: اسماء محمودی خبرنگار خبرگزاری مهر
