توسعه معادن شن و ماسه، بولدوزرها را به دهانه «اسپهبد خورشید» بزرگ ترین طاق طبیعی و مهم ترین غار دیواره سنگی جهان کشانده است.
به گزارش خبرگزاری مهر؛ وجود معادن در بالادست، پایین دست و عرصه غار، اسپهبد خورشید غار افسانه ای را در معرض نابودی و تخریب قرار داده است. غار اسپهبد خورشید در استان مازندران واقع است، این غار، در ارتفاعات و تنگه تلاقی دو رود دوآب واقع شده و به وسیله غارشناسان ایرانی در سال 1335 کشف شده است.
غار به شکل تالاری ساده و دایره ای شکل است و این غار طاقی از جمله طاق های معروف جهان به شمار می رود، این غار بر سینه خطیر کوه قرار داشته و در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده شده است، در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است، همچنین مردم روستای خطیر کوه و روستاهای اطراف این غار را به نام دیوکالی به معنای غار دیو می شناسند.
قلعه اسپهد خورشید در مسیر جاده فیروزکوه و خطیرکوه، جایی که محل برداشت معادن شن و ماسه استان مازندران محسوب می شود قرار گرفته است و برداشت های بی رویه سال های اخیر باعث شده بولدوزرهای حفاری شن و ماسه به کوه اسپهد خورشید نزدیک تر شوند.
به اعتقاد کارشناسان میراث فرهنگی، این اتفاقات در حالی رخ می دهد که در کل کشور هنوز مشکل تعیین حریم حل نشده و قلعه اسپهبد خورشید هم از این قاعده مستثنا نیست، به طوری که اطراف قلعه حفاری شن و ماسه به وضوح دیده می شود.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران با بیان اینکه در بخش تبلیغات برای اسپهبد خورشید کاری نکردیم، اما بیش از این نباید فرصت سوزی کرد، می گوید: در اولین فرصت باید غار اسپهبد را از آلودگی بصری خارج کرد.
دلاور بزرگ نیا خواستار توجه ویژه راه و شهرسازی در بخش حریم راه های منتهی به غار اسپهبد خورشید شد و از مدیرکل صنعت، معدن و تجارت مازندران درخواست کرد در خصوص تعطیلی معادن بلورین و شن و ماسه در زیر پای این غار اقدام فوری صورت گیرد. وی هم چنین از محققان خواست تا مسیر نصب تابلو غار را شناسایی و به میراث فرهنگی اعلام کنند تا نسبت به تغییر محل تابلو و نصب تابلوهای جدید اقدام شود.
در عین حال، احمد باوند پژوهشگر سوادکوهی نیز در این زمینه با بیان این که اسپهبد یک اثر طبیعی و تاریخی است و از دو منظر باید به آن نگاه کرد، افزود: طاق این غار جز بزرگ ترین طاق های طبیعی است، از طرف دیگر به خاطر وجود سازه های معماری که در دل غار و طاق بنا شده، جز میراث تاریخی ماست و کمتر اثری در ایران چنین قابلیتی را داراست.
وی به عوامل تخریب غار اشاره کرد و گفت: وجود معادن بلورین در بالادست غار با آن انفجارهای سرسام آور، وجود معدن شن و ماسه در پایین دست و عرصه حریم غار، وجود میدان تیر پادگان آموزش دوآب، حفاری های غیرمجاز و نبود تابلوهای راهنمای گردشگری در سوادکوه از گدوک تا هفت تن (برای نمونه تابلوی اسپهبد در جایی غیرکارشناسانه نصب شد) از جمله عامل های اساسی تخریب این غار ارزشمند است.
باوند با اشاره به این که ما نمی خواهیم اسپهبد بیش از این مورد جراحی قرار گیرد، گفت: خواسته زیادی نداریم، اما اخیرا شاهدیم زیر غار کیجا کرچال هم معادن در حال بهره برداری هستد.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت مازندران نیز درباره غار اسپهبد خورشید می گوید: بارها از علاقه ام به حفظ میراث و تاریخ گفتم و معتقدم معادن جایگزین دارد، ولی میراث ندارد. از آنجا که آثار تاریخی و فرهنگی در مناطق مختلف عرصه های طبیعی مستقر هستند هماهنگی و مشارکت محیط زیست، منابع طبیعی، راه و شهرسازی و دیگر دستگاه های مرتبط برای احیا و بازسازی میراث فرهنگی ضروری است.
در حالی که مدت هاست بخش های مرتبط در حال مذاکره و مکاتبه تعیین حریم قلعه اسپهبد خورشید هستند اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است.
غار اسپهبد خورشید از جمله غارهای با دیواره سنگی جهان است که اکنون در محاصره معادن مجاز و غیرمجاز قرار گرفته است و حیات این غار افسانه ای مستلزم رفع نگرانی های فراروی و اتخاذ تصمیم اساسی برای حفظ این میزاث باستانی است تا به سرنوشت دیگر بناهای میراثی کشور و استان دچار نشود.
شایان ذکر است؛ استان مازندران بیش از دو هزار اثر تاریخی، طبیعی و گردشگری دارد.
