اگرچه که سونامی گردشگری درایران پس از سال ها رکود دراین صنعت برای کشور شرایط مطلوبی است اما در درازمدت نشان از بی برنامه گی در جذب گردشگران دارد و می تواند به نوعی گردشگری انبوه با همه مخاطرات آن بیانجامد.
برای ایجاد تنوع و نیز جذب گروه های هدف در گردشگری جذب گردشگران از گروه های مختلف سنی و اجتماعی نیازمند به تغییر نگرش و شناخت نیاز گروه های هدف، به ویژه گردشگران جوان است.
اخیرا رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگو با آسوشیتدپرس سخن از وقوع قریب الوقوع سونامی گردشگری در ایران داده است. این در حالی است که در ایران مشکل نبود زیرساخت ها برای پذیرایی از این سیل گردشگران محل نگرانی است. در چنین شرایطی برنامه ریزی برای جذب گردشگران کیفی که با حداقل هزینه و ردپا بیش ترین فایده اقتصادی وفرهنگی را برای کشور داشته باشند، بیش از همیشه جلب نظر می کند. یکی از شاخصه های مهم در جذب گردشگران کیفی ایجاد تنوع برای گروه های مختلف اجتماعی از جمله ایجاد جاذبه و تنوع برای گروه های مختلف سنی است. معضلی که از آغاز ورود گردشگران اروپایی به کشور خودنمایی کرده است.
قطار هزار و یک شب که خرداد ماه گذشته وارد ایران شد حامل تعدادی از گردشگران اروپایی بود که پس از بازدید از ترکیه به ایران آمد. مسافران یا گردشگران این قطار عمدتا گردشگران سالمندی بودند که بسیاری از آن ها اولین بار بود که از ایران دیدن می کردند. 70 نفری که 40 نفر آن ها آلمانی، 16 نفر سوییسی، 5 نفر آمریکایی، 2 نفر اتریشی و 1 نفر هم هلندی بود.
طبق گزارش های موجود میانگین سنی گردشگران ورودی به ایران 50 سال است. این موضوع یعنی سن بالای گردشگران خارجی از آن رو حایز اهمیت است که بسیاری از مکان ها و ظرفیت های گردشگری ایران برای سالخوردگان قابل استفاده نیستند و تنها در صورت جذب گردشگران جوان می توان انتظار داشت که این ظرفیت ها به بهره وری برسند.
از دیگر سو آمارهای بین المللی نشان می دهند که رشد گردشگری و میل به سفر میان نسل جوان سریع تر از سرعت رشد صنایع مسافرتی در کل است. طبق برآورد سازمان گردشگری جهانی تا سال 2020 تعداد جوانانی که در سطح بین المللی به سفر می روند از مرز 300 میلیون نفر در سال می گذرد. علاوه بر این گردشگران جوان بیش از گردشگران سالمند قدرت تاثیرگذاری بر هم نسلان خود دارند و انتشار اطلاعات و اخبار و به اشتراک گذاری عکس ها و خاطرات و انتقال واقعیات در مقصدهای گردشگری به کمک رسانه ها و شبکه های اجتماعی در میان گروه های سنی جوان به مراتب بیشتر از سالمندان است.
مسئله جذب گروه های مختلف سنی گردشگران خارجی این بار بیش از پیش اهمیت می یابد که مسعود سلطانی فر در گفت و گو با خبرگزاری آسوشیتدپرس، پیش بینی کرده است که پس از اجرای توافق هسته ای افزایشی چشم گیر در شمار گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند، رخ دهد. او گفته است که انتظار داریم بعد از برداشته شدن تحریم ها، شاهد یک سونامی از گردشگران باشیم. در این شرایط به جاست که بیش از پیش به جذب گروه های گوناگون گردشگر با توجه به کیفیت سفر و انگیزه های گردشگری متناسب با ظرفیت و امکانات بومی کشور برنامه ریزی و تمرکز شود.
این در حالی است که به عقیده ناظران گردشگران جوان از نسل Y نماینده 20 درصد از کل بازار گردشگری بین المللی هستند. طبق تحقیقات و نظرخواهی های انجام شده، افراد 18 تا 34 ساله تمایل دارند که دست کم دو تعطیلات بزرگ در سال 2015 را در سفر بگذرانند که خود به معنای شکل گیری یک بازار بزرگ گردشگری است.
همچنین، طبق بررسی هایی که توسط مؤسسه مطالعاتی Hotwire صورت گرفته است، مسافران این نسل یعنی نسل هزاره یا نسل Y بیش از جوانان در نسل های دیگر از جمله نسل والدین خود به سفر می روند این در حالی است که به عقیده ناظران گردشگری فرهنگی ایران جذابیت چندانی برای جوانان ندارد و این گروه سنی اگر هم به ایران بیایند، اغلب برای شرکت در مسابقات سافاری، رالی و از این قبیل است و نیز در قالب تورهای خاص کویرنوردی یا بررسی قنات ها که این بخش ها نیز به دلایل متعددی در سال های اخیر کم رنگ و با حداقل امکانات صورت گرفته است.
به هر روی، استقبال از سونامی گردشگران پس از سال ها رکود در صنعت گردشگری ایران و نیز جذب گردشگران میانسال از سفر به ایران لزوما ناخوشایند نیست و بهره های قابل توجهی برای کشور میزبان دارد اما مشکل اینجاست که در برنامه ریزی های سازمان های متولی گردشگری، جذب گردشگران جوان جایگاه قابل اعتنایی ندارد.
زیرساخت های گردشگری ایران برای پذیرایی از جوانان و پاسخگویی به انتظارات آنان چندان مطلوب نیست. در واقع تورهای ایران حتی برای گردشگران میانسال نیز جز بازدیدهای روزانه از آثار تاریخی برنامه دیگر ندارند و در همان اماکن تاریخی، جز تماشای جلوه های معماری، هیچ برنامه فرهنگی یا هنری خاصی برگزار نمی شود.
این گذشته، عمده مراکز گردشگری ایران پس از غروب آفتاب به حال تعطیل کامل در می آیند و برنامه هایی از قبیل برگزاری کنسرت، موسیقی، نمایش های آیینی و نورپردازی های شبانه که در اماکن تاریخی دیگر کشورها مرسوم است، در ایران اجرا نمی شود.
طبق آخرین مطالعات انجام شده از سوی مراکز تحقیقات گردشگری، هرچه مسافران جوان تر بیشتر به سفر می روند، مدت اقامت شان طولانی تر و میزان پولی که خرج می کنند بیشتر می شود. در نتیجه آنان بیش از گذشته در تماس با مردم و جماعت های بومی در کشورهای دیگر هستند؛ آن هم به میزانی که هرگز در گذشته امکان نداشته است. صنعت گردشگری و سفر اکنون به مراتب بیش از آنچه درگذشته بوده، در میان جوانان گسترش یافته است.
در چنین شرایطی سفرهای طبیعت گردی و مطالعات علمی در طبیعت که در قالب گردشگری علمی یا گردشگری پژوهشی در بسیاری از کشورها جایگاه درخور توجهی دارد، از بخش هایی است که در برنامه ریزی های گردشگری برای جذب گردشگران جوان باید مورد توجه قرار گیرد. به ویژه با توجه به جاذبه های طبیعی و سایت های برجسته تمرکز بر جذب گردشگران جوان علاقمند به زمینه هایی چون ژئوتوریسم در ایران، فرصت های منحصر به فردی دارد. همچنین برخورداری از سایت های متنوع باستان شناسی و آثار معماری و تاریخی در کنار صنایع دستی مهم چون صنعت فرش، در صورتی که به جنبه های علمی و عملی این فعالیت ها نیز توجه شود، می تواند جاذبه و شرایط مطلوبی برای جذب گردشگران شاخص و جوانان از رشته های مختلف دانشگاهی و علمی به ایران فراهم کند.
با توجه به آمار سازمان گردشگری جهانی که برآورد کرده است تا سال 2020 تعداد جوانانی که در سطح بین المللی به سفر می روند از مرز 300 میلیون نفر درسال می گذرد، بجاست که برای جذب گردشگران جوان و کنجکاو که اغلب گردشگرانی کیفی و فرهنگی تلقی می شوند، جذابیت ها و زیرساخت های لازم فراهم آید. اجرای برنامه های گسترده و مستمر حفاظتی از سایت های تاریخی و طبیعی همانند پارک های ملی و مناطق حفاظت شده کشور بی تردید یکی از مهم ترین گام ها در این راستاست.
درباره جذب گردشگرانی با میانگین سنی بالا به ایران می توان مجموعه وسیعی از علل و عوامل را در نظر گرفت. ظاهرا سیاه نمایی ها و تبلیغات منفی که علیه ایران در رسانه های غربی صورت می گیرد، گردشگران میانسال را که از تحصیلات، تجربیات و استقلال رأی بالاتری برخوردارند، کمتر تحت تأثیر قرار می دهد. تمایل به گردشگری فرهنگی نیز میان این گروه سنی بیشتر است و چون ایران غالبا با جاذبه های تاریخی و فرهنگی خود شناخته می شود، گزینه مناسبی برای آنهاست.
« دنیای سفر » این نوشته را از « CHN » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.