رئیس موزه ملک گفت: این تصور و توهم همیشه وجود دارد که به راحتی می شود یک شیء را ساخت و به جای شیء اصلی گذاشت، به همین دلیل خیلی وقت ها موزه دارها را به جعل اشیاء و جابجایی آنها با اشیاء اصلی متهم می کنند.
به گزارش سرویس اخبار میراث فرهنگی «دنیای سفر»، رضا دبیری نژاد در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: در مورد این موضوع باید به چند نکته توجه کرد اول اینکه هیچ نمونه ای که جعلش شبیه آن باشد نداریم و علاوه بر آن امروزه تشخیص شی بدل از اصل سخت نیست و به راحتی می شود اشیاء بدل را از اصل تشخیص داد.
وی ادامه داد: این تصور به دلیل عدم دانش مرتبط مانع بسیاری از اتفاقات می شود، به عنوان مثال منتقدین به این بهانه با برگزاری نمایشگاه های خارجی یا جابجایی اشیاء بین موزه ها برای داد و ستد که در دنیا مرسوم است مخالفت می کنند و این مسئله بیشتر از اینکه به نفع موزه ها باشد به ضرر آنهاست و در واقع با این تصورهای غیرمنطقی جلوی فعالیت موزه ها را می گیریم.
قانون موزه داری به درستی رعایت نشود از موزه دزدی می شود
دبیری نژاد در پاسخ به این سوال که "چه زمانی دزدی از موزه اتفاق می افتد"، شرح داد: زمانی از یک موزه دزدی می شود که قانون و تخصص موزه داری به درستی و به کمال رعایت نشود، اگر قوانین مربوط به حفظ آثار تاریخی مانند حمل و قوانین استاندارد مرتبط با نگهداری، نظارت، مراقبت، امین اموال و ... در موزه ها رعایت شود قطعا دزدی به راحتی اتفاق نمی افتد.
وی با بیان اینکه آنچه در موزه ها ضامن حفظ آثار است قوانین مرتبط با اموال فرهنگی است که مشخص کرده چه کسی مسئول است، افزود: امین اموال مسئول اشیاء است و باید در رابطه با سرقت از موزه پاسخگو باشد حتی اگر یک شی بر اثر اشتباه آسیب ببینند امین اموال باید خسارت بدهد.
دبیری نژاد تصریح کرد: امکانات و ابزارهای لازم اعم از سیستم های حفاظتی، کنترل و نظارت و همچنین استانداردهای مربوط به نیروهای انسانی محافظ در کنار هم امنیت یک موزه را تامین می کند.
چه زمانی موزه ها ناامن می شوند؟
رئیس موزه ملک اضافه کرد: وقتی هر یک از این موارد را نادیده گرفته و به راحتی از آنها عبور می کنیم ناامنی اتفاق می افتد مثلا وقتی ویترین ها استاندارد کمتر یا نقصان استاندارد دارند به راحتی می توان به درون ویترین دسترسی پیدا کرد، وقتی مخازن استاندارد مطمئن نداشته باشیم یا کنترل مبادی ورودی و خروجی یک موزه تمام و کمال نباشد بستر سرقت فراهم می شود.
وی ادامه داد: زمانی که دوربین های مدار بسته به اندازه کافی و به شکل درست در موزه ها وجود ندارند و قوانین پلمب و فک پلمب روزانه در موزه ها رعایت نمی شود باعث ناامنی موزه می شود که این ناامنی می تواند از بیرون یا درون موزه اتفاق بیفتد.
دبیری نژاد در ادامه یادآور شد: در سال های گذشته سرقت از موزه ها را شاهد بودیم که اگر امنیت موزه و مواردی که در بالا ذکر شد وجود داشت این مشکلات پیش نمی آمد.
تعداد دزدی از موزه ها بسیار کم است
وی با اشاره به اینکه تعداد دزدی از موزه ها بسیار کم بوده و این اتفاق ممکن است هر از گاهی بیفتد، اظهار کرد: همچنین مواردی که عوامل موزه ها در سرقت دخیل یا سارق بودند بسیار کم است و به همین دلیل به داستان های روز تبدیل می شوند.
دبیری نژاد افزود: مثلا درباره ماجرای سرقت لوح زرین موزه ملی که یک اتفاق نادر بود حدود سه دهه است صحبت می شود اما واقعیت این است که دوباره اتفاقی به قدرت آن ندیدیم و به همین دلیل درصد فراگیری آن بسیار کم و زیر یک درصد است.
بر اساس اتفاقات استثنایی کارشناسان موزه را متهم نکنیم
رئیس موزه ملک تاکید کرد: نمی توان به دلیل اتهام و اتفاقات استثنایی به دیده شک و ناامیدی به متولیان موزه نگریست و کارشناسان موزه ها را متهم کرد اگرچه لازم است حساسیت درباره امنیت و اهمیت آثار مورد توجه لازم قرار گرفته و علاوه بر نظارت، تشویق نیز در دستور کار قرار گیرد.
وی با بیان اینکه متاسفانه در موزه ها بیشتر بخش تنبیهی مورد توجه است، مطرح کرد: بخش پشتیبانی و تشویق را در موزه ها شاهد نیستیم مثلا وقتی موزه ها کمبود نیرو و بودجه دارند پشتیبانی و حمایت نمی شوند، زمانی که موزه داران جانفشانی کرده و استرس و اضطراب زیادی را تحمل می کنند مورد تشویق قرار نمی گیرند.
دبیری نژاد عنوان کرد: اگر بپذیریم حفظ و امنیت آثار یک بحث ملی و نیازمند روال قانونی است باید سرکشی ادواری به موزه ها، ثبت و ضبط دقیق آثار و مستندنگاری تصویری انجام شود اما وقتی هنوز همه آثار موزه ها به طور کامل مستندنگاری تصویری نشده اند، یک بانک جامع فراگیر نداریم و همه آثار درون موزه ها به درستی و کامل ثبت نشده اند خطر هم وجود دارد.
موزه ها به بودجه و نیروی انسانی نیاز دارند
وی با اشاره به اینکه موزه داران از سر علاقه و وظیفه اشیاء را حفظ می کنند، گفت: ما موظفیم آثار را ثبت و مستندنگاری کنیم و برای این اقدامات نیرو و بودجه لازم است بنابراین این بخش نیازمند توجه است و باید مطالبه گری شود، آیا اگر اشیاء مستندنگاری کامل شوند دیگر از موزه ها سرقت می شود؟
رئیس موزه ملک با تاکید بر اینکه آنچه مانع سرقت از موزه می شود ثبت دقیق آثار است، بیان کرد: اصل اصالت به معنای جعل، یک حرف است و شک، شبهه و منسوب بودن اثر یک حرف دیگر، بنابراین منسوب بودن یا اصل نبودن به معنای جعل بودن نیست.
دبیری نژاد افزود: مثلا ممکن است عصای منسوب به داریوش هخامنشی یا پیراهن منسوب به شاه عباس وجود داشته باشد اما اطلاعات دقیق، علمی و تاریخی در مورد آنها نداشته باشیم که این به معنای اصل نبودن آثار نیست بنابراین اینکه اثر قدمت تاریخی دارد به معنای اصل بودن است اما روایت درست نیست.
آثار جعلی از لیست موزه ای خارج می شوند
وی در ادامه توضیح داد: جعل اثر به این معنی است که شی دیگری ساخته و به جای اثر قدیمی معرفی شود و به این معنا تقریبا در موزه ها آثار تاریخی ثبت شده ای نداریم چراکه اگر اثبات شود شی تاریخی نیست و ادعای جعل بودن آن ثابت شود آن را از لیست موزه ای خارج می کنند.
دبیری نژاد اضافه کرد: اشیای موزه ای معمولا از مجاری مختلف جمع شده و همه از طریق حفاری و کاوش های علمی به دست نیامده اند بنابراین شبهات همیشه وجود دارد اما موزه ها موظفند آثار را به دلیل ارزش تاریخی و هنری حفظ کنند.
وی با بیان اینکه تصور از اشیاء موزه ای در افکار عمومی تفاوت دارد، عنوان کرد: وظیفه نگهداری هر آنچه در فهرست موزه ثبت شده بر عهده موزه است و طبق قانون باید توسط موزه ها حفظ شوند.
رئیس موزه ملک با اشاره به اینکه اصالت به معنای اصل موزه ای بودن یک شی را قانون تعیین می کند، اظهار کرد: در موزه ها خیلی دچار جعل و بدل بودن آثار نیستیم اما قطعا نسبت به خیلی از آثار دچار تردید صحت داده های تاریخی هستیم بنابراین در مورد صحت داده های آثاری که از مجاری علمی به دست نیامده شک وجود دارد.
با شک و شبهه اعتبار موزه ها زیر سوال می رود
دبیری نژاد ادامه داد: مهمترین کار پژوهش در موزه مربوط به اشیا و اطلاعات آثار، مستندنگاری و ثبت و ضبط آنهاست و به همین دلیل هم موضوع اهمیت زیادی دارد اما زمانی که بخش پژوهش در موزه ها تعطیل باشد و بودجه لازم و نیروی متخصص نداشته باشیم موزه ها کم کم از نظر تخصصی نحیف شده و این شبهات وجود دارد.
وی افزود: در این زمان به حرف های دهان به دهان، خرده اطلاعات ناقص و حرف های غیرعلمی بسنده می کنیم و همین موضوعات باعث می شود اعتبار موزه ها زیر سوال برود و به جای اینکه حافظ اعتبار موزه ها شویم به آنها شک کرده و سرمایه های فرهنگی خود را ضایع می کنیم.