گزارش توسعه سفر و گردشگری که از سوی مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است، بر روندها و تغییرات اساسی در دینامیک تقاضای سفر و گردشگری تاکید دارد.
به گزارش «دنیای سفر» به نقل از روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری؛ یکی از موضوعات مورد توجه در گزارش توسعه سفر و گردشگری ۲۰۲۱ مجمع جهانی اقتصاد که به تازگی منتشر شده است، تغییرات اساسی در دینامیک تقاضای سفر و گردشگری بوده است. این گزارش به دلیل اهمیت آگاهی از آخرین روندها و تحولات بین المللی در صنعت گردشگری، به ارائه چکیده ای از نتایج به دست آمده در این خصوص می پردازد.
بخش سفر و گردشگری با شرایط عملیاتی دشواری مواجه شده است، اما تغییر دینامیک تقاضا، فرصت ها و نیاز به انطباق را ایجاد کرده است. در کوتاه مدت، چالش هایی مانند کاهش ظرفیت، تنش های ژئوپلیتیکی و کمبود نیروی کار روند بهبود را کند می کنند. با این حال، فرصت های جدیدی نیز در حوزه هایی مانند گردشگری داخلی و طبیعت گردی، ظهور عشایر دیجیتال (Digital Nomads) و مسافران کاری- تفریحی (Bleisure) ایجاد شده است. توانایی ذینفعان بخش سفر و گردشگری برای انطباق با این شرایط، بر ظرفیت آن برای سازگاری و انعطاف پذیری تاکید می کند.
عشایر دیجیتال افرادی هستند که با استفاده از فناوری و اینترنت به دورکاری پرداخته و بدون وابستگی به حضور در مکانی معین، همانند عشایر به صورت آزادانه در حین سفر زندگی می کنند. در حالی که برخی از عشایر در کشورهای مختلف سفر می کنند، برخی دیگر بر روی یک منطقه تمرکز می کنند. عشایر دیجیتال اغلب شاغلان دورکار جوان، کوله گردها، افراد بازنشسته یا نیمه بازنشسته و کارآفرینان هستند. مسافران کاری-تفریحی افرادی هستند که سفرهای کاری خود را به منظور تفریح و داشتن اوقات فراغت به صورت طولانی تری برنامه ریزی می کنند. این پدیده از سال ۲۰۱۱ مورد مطالعه قرار گرفته است و بر اساس برخی مطالعات، این نوع سفرها سالانه ٪۷ رشد داشته اند.
یک نظرسنجی جدید نشان می دهد که اکثر مسافران پروتکل های ایمنی، محدودیت ها و پاکیزگی را از عوامل کلیدی در تصمیم گیری سفر می دانند. در کوتاه مدت، کسب و کارها، مقاصد و سازمان های بین المللی از طریق اقداماتی مانند ایجاد پروتکل ها و صدور گواهینامه های مختلف به این مسائل پاسخ داده اند. برای مثال، شورای جهانی سفر و گردشگری، پروتکل ها و مهر گواهی سفرهای ایمن (Safe Travels protocols and certification stamp) را معرفی کرده است که ذینفعان بخش سفر و گردشگری می توانند از آن استفاده کنند تا به مشتریان خود نشان دهد که از شیوه های استاندارد سلامت و بهداشت جهانی پیروی می کنند.
وقوع جنگ اخیر در اوکراین و تحریم ها و محدودیت های مسافرتی ناشی از آن در ارتباط با روسیه، فشار مضاعفی در مسیر بهبود اوضاع بوده است. خطوط هوایی در سراسر جهان مجبور به تغییر مسیرهای پروازی خود شده اند و این امر باعث افزایش زمان و هزینه های سفر شده است. در عین حال، روند بازیابی شکننده تقاضای گردشگری بین المللی می تواند با افزایش تردید در میان مسافران برای بازدید از اروپا کاهش یابد. بسیاری از اقتصادهای سفر و گردشگری در اروپا، اوراسیا و فراتر از آن نیز ممکن است به دلیل کاهش تقاضا از سوی روسیه و اوکراین آسیب جدی ببینند. این دو اقتصاد در مجموع حدود ۳۷ از هزینه کردهای گردشگری بین المللی را به خود اختصاص می دادند و روسیه منبع اصلی بازدیدکنندگان از آذربایجان، گرجستان و ترکیه گرفته تا امارات متحده عربی و تایلند بوده است.
اگر چه عواملی چون افزایش تقاضای سفر، کمبود نیروی کار و ظرفیت و سایر کاستی ها، اختلالات اساسی در زنجیره تأمین جهانی و افزایش قیمت سوخت و تورم ناشی از دلایلی مانند جنگ در اوکراین هنوز به طور کامل در ستون رقابت پذیری قیمت TTDI در سال ۲۰۲۱ منعکس نشده است، پیش بینی می شود هزینه ها و قیمت خدمات در کل زنجیره تأمین و اکوسیستم سفر و گردشگری افزایش یابد. به عنوان مثال، در سیزدهم ماه مه ۲۰۲۲، قیمت سوخت جت بیش از دو برابر سال قبل بود، که اگر همچنان بالا بماند، قیمت بلیط احتمالاً افزایش خواهد یافت. تحلیل های اخیر سازمان جهانی گردشگری نشان می دهد که چگونه افزایش قیمت ناشی از عدم اطمینان به دلیل تعارضات، افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی و تورم، به طور عمومی، بر قدرت خرید مصرف کننده فشار وارد کرده و رشد اقتصاد جهانی را کاهش داده و به طور بالقوه بر عملکرد بخش سفر و گردشگری تأثیر می گذارد.
علاوه بر این، از آنجایی که اقتصادهایی مانند ایالات متحده با افزایش نرخ بهره با تورم مبارزه می کنند، تقاضای مصرف کننده و سرمایه گذاری در بخش گردشگری ممکن است تحت تأثیر افزایش هزینه اعتبارات نیز قرار بگیرد.
نتایج TTDI نظریه تغییر در دینامیک تقاضا را که جهان شاهد آن بوده است، بیشتر تقویت می کند. در بازه زمانی سال ۲۰۲۱ تا سال ۲۰۱۹، دومین رکن بهبودیافته، منابع طبیعی بوده است که به طور میانگین ۲,۵% ارتقا یافته است. در حالی که گسترش تعداد سایت های میراث طبیعی جهانی ثبت شده در یونسکو و مناطق حفاظت شده مانند پارک های ملی تأثیر مهمی در بهبود این وضعیت داشته است، اما مهمترین عامل این پیشرفت از توانایی مقاصد برای جلب علاقه به بخش های مرتبط با طبیعت است که به طور میانگین رشدی ۲۰.۸% را در ارزش تقاضای دیجیتال (Digital Demand Value) رقم زده است. این معیار بر اساس جستجوهای آنلاین برای موضوعاتی مانند «دیدنی های طبیعی»، «فعالیت های فضای باز» و «اقامتگاه های روستایی» سنجیده می شود.
از سوی دیگر، با کاهش سفرهای کاری، رکن «منابع غیر اوقات فراغت» یکی از بزرگترین کاهش ها را در میانگین عملکرد را داشت (منفی ۱,۹%). سرعت بهبود این بخش کمتر از سفرهای تفریحی است که ناشی از عواملی چون انعطاف پذیری در محل کار و در دسترس بودن جایگزین های مجازی برای جلسات حضوری و در نتیجه کاهش سفرهای شرکتی است. این موضوع بسیاری از بخش های گردشگری را مجبور به سازگاری می کند. برای مثال، تورگردانان فعال در بخش جلسات، مشوق ها، کنفرانس ها و رویدادها (MICE) ممکن است مجبور شوند بیشتر به رویدادهای کوچک تر و ترکیبی (hybrid) تکیه کنند.
کسب و کارها و مقاصد گردشگری بیش از پیش به دنبال جذب فرصت هایی هستند که این ماهیتِ در حال تغییرِ کار به آنها ارائه می دهد. در طول همه گیری کرونا، کسب و کارهای بیشتری مجازی شده اند و بخش بیشتری از نیروی کار، مستقل شده اند. این نیروهای کار مستقل نیز به طور فزاینده ای مایل به سفر هستند. یک نظرسنجی جدید نشان داد که سهم نیروهای کار مستقل ایالات متحده که در خارج از کشور تجارت می کنند از ۱۲٪ در سال ۲۰۱۳ به ۲۸٪ در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.
برای پاسخ گویی به این بازارهای در حال رشد، کسب و کارهای گردشگری باید انعطاف پذیرتر شوند و محصولات جدید و نوآورانه ایجاد کنند. به عنوان مثال، برخی از گروه های مهمان نوازی (هتلداری) بزرگ در حال ایجاد املاک جدید برای اقامت طولانی مدت هستند که شامل آشپزخانه و فضاهای نشیمن می شود. برخی دیگر هم بسته هایی را معرفی کرده اند که نرخ های کمتری را برای افرادی که مدت طولانی تری در یک اقامتگاه می مانند، ارائه می دهند. این اقامتگاه های خاص شامل خدمات فناوری اطلاعات و اتاق های جلسه می شود. در حالی که کسب و کارهای مجازی فضای اداری کمتری نیاز دارند، شرکت ها و کارمندان آن ها ممکن است به امکاناتی برای برگزاری جلسات و رویدادهای منظم نیاز داشته باشند که این بخش می تواند پاسخگوی این نیاز باشد.
با این حال، توجه به این نکته مهم است که این فرصت های جدید برای پاسخ به نیاز بازار سفرهای گرانقیمت مناسب است و احتمالاً نمی تواند ضرر کلی ناشی از کاهش سفرهای کاری و تجاری را جبران کند. در نهایت، اپراتورهای گردشگری همچنین مجبور شده اند برای مقابله با ابهامات در مورد مقررات سفر و بیماری همه گیر کرونا، و همچنین افزایش تمایل مصرف کنندگان برای ایجاد تغییرات لحظه آخری یا اضافه کردن اقامت تفریحی به سفرهای کاری خود، سیاست های رزرو و کنسلی انعطاف پذیرتری را در پیش بگیرند.
از نقطه نظر مقصد، بسیاری از دولت ها نیز با این شرایط متغیر سازگار شده اند تا از تغییرات دینامیکِ تقاضا، نهایت استفاده را ببرند. بسیاری از کشورها مشوق های مختلفی را برای تقویت گردشگری داخلی ارائه کرده اند. به عنوان مثال، هنگ کنگ، سنگاپور، کره جنوبی و ژاپن برنامه های مختلفی را اجرا کرده اند که برای سفرهای داخلی تخفیف، کوپن و یارانه ارائه می کند. در همین حال، کشور آروبا (جزئی از پادشاهی هلند) از طریق ویزای کار طولانی و سایر مزایا از طریق برنامه One Happy Workation خود، بازار عشایر دیجیتال را هدف قرار داده است.
گرایش به سمت گردشگری روستایی و مبتنی بر طبیعت، فرصتی را برای اقتصادهای کمتر توسعه یافته فراهم می کند تا از مزایای گردشگری استفاده کنند. منابع طبیعی یکی از ارکانی است که در آن اقتصادهای با درآمد پایین معمولاً رتبه بالاتری نسبت به کشورهای پردرآمد دارند. با بازسازی بخش گردشگری، فرصتی برای استفاده از افزایش تقاضای سفر داخلی و مبتنی بر طبیعت، ترجیح فزاینده مصرف کنندگان برای مدیریت ردپای کربن خود و نیاز به پرداختن به مسائل سابقه دار مانند تراکم بیش از حد گردشگران (اُورتوریسم)، با سرمایه گذاری و سیاست هایی که به توزیع سفر کمک کند، وجود دارد تا تاب آوری بخش گردشگری افزایش یابد.
ضروری است اقدامات مناسب برای توسعه زیرساخت های حمل و نقل، گردشگری، بهداشت و فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها، طبیعت و مقاصد ثانویه صورت گیرد تا گردشگری و مزایای آن به جوامع بیشتری منفعت رسانده، آن ها را به مقاصد جذاب تری تبدیل کرده و ظرفیت آن ها برای جذب بازدید کنندگان بیشتر را افزایش دهد. در مراکز شهری، بهبود زیرساخت های جاده ای و حمل و نقل عمومی و دسترسی به گزینه های حمل و نقل کار آمد، قابل دسترس، ایمن و مقرون به صرفه می تواند احتمال ازدحام بیش از حد را کاهش دهد و منجر به افزایش کیفیت زندگی ساکنان و تجربه بهتر بازدید کنندگان شود.
با وجود چالش های کنونی همچون تغییر دینامیک تقاضا و فرصت ها و ریسک های آینده، می توان بخش گردشگری را فراگیرتر، پایدارتر و تاب آورتر کرد. البته این امر مستلزم بررسی دقیق و مؤثر و همچنین استفاده از محرک ها و استراتژی های توسعه از جمله بازیابی و تسریع در باز بودن فضای بین المللی و جلب اعتماد مصرف کننده از طریق اقداماتی مانند بهبود سلامت و امنیت، ایجاد شرایط اشتغال، کسب و کار و شرایط اجتماعی-اقتصادی مطلوب و فراگیر، تمرکز بیشتر بر پایداری زیست محیطی، تقویت مدیریت تقاضا و تأثیرات گردشگری، و سرمایه گذاری در فناوری دیجیتال است.
