مخالفت با پروژه احداث تله کابین در محوطه «تاق بستان» کرمانشاه به خاطر عواقب جبران ناپذیر آن چند سالی است برانگیخته شده است. به دنبال این اعتراض ها کارزاری با عنوان «نه به تله کابین در محوطه باستانی و تاریخی تاق وسان (طاق بستان) کرمانشاه» از سوی فعالان محیط زیست، فعالان مدنی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی با هدف توقف آن راه اندازی شده است.
به گزارش «دنیای سفر»، در این کارزار که از بیست و سوم تیرماه ۱۴۰۱ برای جمع آوری امضاء راه اندازی شده، از رییس جمهور درخواست شده است با توجه به آسیب های احدث تله کابین در محوطه تاریخی تاق بستان (طاق بستان) از جمله خطر حذف این مجموعه تاریخی از فهرست میراث جهانی، از اجرای آن ممانعت شود.
در این کارزار یادآوری شده است: «جنابعالی در ۲۲ تیرماه ۹۷ در دیداری که با فعالان حوزه محیط زیست داشتید ضمن طرح دغدغه های خودتان در زمینه محیط زیست وعده دادید که چالش ها و موضوعات کلان حوزه محیط زیست را سریعا پیگیری فرمایید و به ندای فعالان جامعه زیست محیطی برای طرح دغدغه هایشان جامه عمل بپوشانید. در آن نشست هم اندیشی فرمودید احداث هر سد، پالایشگاه، کارخانه و کارگاه، فرع بر آن است و باید محیط زیست حفظ شود تا توسعه یافتگی در پرتو حفظ محیط زیست باشد و آموزش قضاتِ رسیدگی کننده به پرونده های محیطی زیستی ضروری است.
حفاظت از محیط زیست طبق اصل پنجاهم قانون اساسی وظیفه عمومی محسوب می شود. متأسفانه اجرای طرح های تله کابین بر مبنای محورهای توسعه و به بهانه گردشگری در مناطق تاریخی، جنگلی و طبیعی کشور تبدیل به یک داستان تکراری و مخرب شده است.
با توجه به نظر کارشناسان محیط زیست، زمین شناسی، مطالعات آب منطقه ای و میراث فرهنگی اجرای این طرح غیرکارشناسی بی تردید باعث آسیب غیرقابل جبران به زیستِ محیط و میراث هزاران ساله تاق وسان (طاق بستان)، از جمله حوضه آبگیر در منطقه دشت کاهو و محوطه چهل هزار ساله دو شاخ و دشت کاهو و نابودی گونه های گیاهی و جانوری و منظر تاریخی و فرهنگی و ترافیک شدید و انباشت زباله می شود.
این ها صرفاً پیامدهای عینی مساله است که ذی نفعان با بهانه گردشگری، درآمدزایی و ایجاد اشتغال به نوعی موجبات اضمحلال میراث ناملموس رافراهم خواهند آورد که در طول سده ها در این منطقه شکل گرفته است. اهم این موارد شامل اشعار، نمادها و اسطوره ها، ترانه ها، داستان ها، خاطرات و مثل ها و متل هایی است که مردم برای خود ساخته اند که نابودی آن ها توام با نوعی "بی تاریخی عمیق" خواهد بود. مهم ترین پیامد این بی تاریخی، از دست رفتن هویت شهری است که بحران هویتی موجود را بیش از پیش خواهد کرد. باید متوجه بود که استمرار حیات شهری را نه ابزار که پیشینه تاریخی آن متداوم می کند.
علاوه بر این، اجرای این طرح، ثبت مجموعه تاق وسان (طاق بستان) طبق استانداردهای یونسکو را برای همیشه از فهرست میراث جهانی حذف خواهد کرد. متأسفانه این طرح که با حمایت مجمع نمایندگان استان و چراغ سبز برخی مسؤولان در حال شکل گیری است، در صورت انجام نشدن اقدام جدی در مقابل آن، می تواند نتایج غیر قابل جبرانی در بر داشته باشد.
از جنابعالی به عنوان ریاست قوه مجریه که قبلاً ریاست قوه قضائیه را هم بر عهده داشتید، طبق اصل پنجاهم قانون اساسی خواستاریم از تخریب محیط زیست و اجرای ماده ۲۲ قانون دادرسی کیفری در صیانت از حقوق عمومی و ماده پنج در راستای حفاظت از میراث باستانی و فرهنگی در محوطه های بکر و کم نظیر تاق وسان (طاق بستان) با اقدامات ناآگاهاًنه مسؤولان ممانعت کنید.»
پروژه احداث تله کابین در محوطه «تاق بستان» که در فهرست آثار ملی ثبت شده و در انتظار ثبت میراث جهانی یونسکو قرار دارد، بیش از دو دهه است که با مخالفت فعالان میراث فرهنگی و انجمن های مردم نهاد و همچنین به دلیل نداشتن سرمایه گذار ثابت، به نتیجه نرسیده است، اما شهرداری کرمانشاه در طول این سال ها همواره در تلاش بوده این پروژه را به سرانجام برساند. حتی گفته می شود این پروژه را "بدون دریافت مجوز از اداره میراث فرهنگی" آغاز کرده و با اقدامات غیرقانونی تا ۷۰ درصد آن را اجرا کرده است.
در حالی که پروژه احداث تله کابین تاق بستان در بلاتکلیفی توقف و اجرا مانده است، حمیدرضا سهیلی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه هفته گذشته در یک نشست خبری درباره آخرین وضعیت تله کابین تاق بستان گفته است: در بحث پروژه تله کابین شهرداری بدون این که مجوزی از میراث فرهنگی بگیرد، این پروژه را شروع کرده و کار صورت گرفته هم غیرکارشناسی و غیرعلمی بوده است. اگر می خواهیم تاق بستان ثبت جهانی شود، با اجرای طرح فعلی تله کابین، این مسأله دچار مشکلات عدیده ای خواهد شد.
با این وجود، سهیلی گفته که میراث فرهنگی استان آمادگی کامل برای همکاری با شهرداری درباره پروژه تله کابین دارد. به عقیده او، این پروژه را می توان با تغییر مسیر و رعایت ضوابط میراث فرهنگی اجرا کرد. مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه حتی گفته که در این زمینه با پژوهشگاه میراث فرهنگی رایزنی می کند تا آن ها را هم پای کار بیاورد.
پروژه تله کابین تاق بستان از سال ۱۳۷۸ پی ریزی شده است، اما از همان ابتدا به دلیل تعرض به حریم این محوطه تاریخی با مخالفت میراث فرهنگی کرمانشاه و اعتراض مردم مواجه می شود و تا سال ۱۳۹۶ تلاش ها برای اجرای این پروژه و مخالفت ها برای توقف آن ادامه می یابد. سپس در این سال با یک شرکت ایتالیایی برای اجرای پروژه قراردادی بسته می شود که به نتیجه ای نمی رسد و یک سال بعد (اسفند ۱۳۹۷) استاندار کرمانشاه اعلام می کند که بانک ملل خواهان اجرای این پروژه است که این بار شهرداری با این سرمایه گذار مخالف می کند و در نتیجه سال ۱۳۹۸ شهرداری با همکاری شرکتی به نام «پویش افق مدیریت ماندگار» اجرای پروژه را بدون دریافت مجوز از وزارت میراث فرهنگی از سر می گیرد و بر اساس گفته های شهردار وقت، این پروژه بهمن سال ۱۳۹۹ به بهره برداری می رسد.
این در حالی بوده که مدیریت وقت سازمان سرمایه گذاری شهرداری کرمانشاه در نشستی خبر در سال ۱۳۹۹ این ادعا را مطرح کرد که وزارت میراث فرهنگی تمام مجوزهای پروژه را صادر کرده است. تله کابین بیش از هزار متر با آثار تاریخی تاق بستان فاصله دارد و هیچ آسیبی به آن نمی زند.
در این میان سعید طلوعی، شهردار وقت کرمانشاه هم گفته بود: مجوزهای لازم برای ساخت تله کابین از سوی میراث فرهنگی صادر شده است. او به پرسش ایسنا درباره این که آیا وزیر میراث فرهنگی نقشه ها و مجوز احداث تله کابین را دیده و امضا کرده است، پاسخ داده بود: ممکن است زیردستان یا معاونان وزیر میراث فرهنگی مجوز را امضا کرده باشند، اما ما مجوز را داریم؛ معاون میراث فرهنگی وزارتخانه و نماینده مردم کرمانشاه در مجلس و معاون استاندار آن را امضا کرده اند. در آن صورت جلسه به مجوزهای قبلی صادر شده از سوی میراث فرهنگی اشاره و تاکید شده است. آن چه اکنون برای ما وجود دارد، تاق بستان و حریم آن است که معتقدیم رعایت کرده ایم. بنابراین تا امروز کارهایی که کرده ایم درست بوده و کاملا در چهارچوب قوانین و مقررات انجام شده است.
امید قادری مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان کرمانشاه هم به ایسنا گفته بود: مجوز جدید برای احداث تله کابین از سوی میراث فرهنگی صادر نشده است. چیزی که درباره تله کابین است به مجوزهای قبلی برمی گردد. صورت جلسه تدوین شده و بند اول موافقت اصولی در حوزه گردشگری و نه میراث فرهنگی داده می شود. ما نیز در نامه ای اعلام کرده ایم که این موضوعیت ندارد چون اصولا برای دستگاه ها موافقت اصولی صادر نمی کنیم. اصلا نمی توانیم از نظر سرمایه گذاری به کسی موافقت اصولی بدهیم. بنابراین در بند اول صورت جلسه آن روز بحث «کان لم یکن» اعلام شد. همچنین در بند دوم اعلام کردیم که بحث ثبت جهانی تاق بستان چه موانعی دارد. تله کابین، روستا، حریم، قبرستان، طبیعت و غرفه ها را مطرح کردیم.
سپس در آبان سال ۱۳۹۹ محمدحسن طالبیان معاون پیشین میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامه ای با موضوع «پاسخ به مکاتبه مردمی و سازمان های مردم نهاد _ ایجاد مجتمع تفریحی و توریستی تاق بستان» که امضای او در آن مشاهده می شود، این طور تاکید کرده بود: احداث مجموعه تله کابین برای تاق بستان به همراه ساخت وسازهای مرتبط با آن ممنوع است و تعیین مسیر عبورِ آن توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری باید بررسی شود.
از سویی در بهمن سال ۱۳۹۹ وحید شامبیاتی مشاور شهردار کرمانشاه در امور سرمایه گذاری با اعلام این که پژوهشگاه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی تاییدیه احداث تله کابین را به شهرداری کرمانشاه داده است، گفته بود: ساخت پایه های پروژه تله کابین کرمانشاه تا حدود ۷۰ درصد پیش رفته و مشکلی که اکنون پیش رو داریم، احداث دکل هشتم در تاق بستان است که برای انتقال تجهیزات حفاری و بتن ریزی به ارتفاع نیازمند کمک هوانیروز هستیم. برای اجرای این قسمت از پروژه از پژوهشگاه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی تاییدیه های لازم را گرفته ایم و روند صدور مجوز آن در میراث فرهنگی استان درحال انجام است.
به گفته شامبیاتی، زمینی که این قسمت از پروژه در آن اجرا می شود مربوط به راه و شهرسازی بوده و شهرداری این بخش از زمین را تملک نکرده است. بنابراین راه وشهرسازی می تواند این پروژه را متوقف کند و از سوی دیگر مجوز میراث فرهنگی استان برای احداث پایه تله کابین در تاق بستان هم صادر نشده است.
در این میان شهردار کرمانشاه در نشست خبری دیگری، درحالی که اعتراضات درباره احداث تله کابین در محوطه تاق بستان را «ایرادات بیهوده» خطاب کرده، گفته بود:عده ای ایراد بیهوده می گیرند و می گویند ممکن است هنگام نصب دکل ها به چند تکه استخوان برخورد کنید و از بین بروند.
اما فعالان اجتماعی بار دیگر پایِ نجات تاق بستان و حفظ موقعیت آن برای ثبت جهانی می ایستند و در اعتراضی به این پروژه در اسفند سال ۱۳۹۹ تجمع می کنند.
با ادامه یافتن اعترضات و صدور نشدن مجوز از سوی میراث فرهنگی و مشکلاتی که شهرداری کرمانشاه برای ادامه روند پروژه داشت، این پروژه مدتی متوقف می شود، اما مدیران شهرداری و استانداری کرمانشاه بیش از هر چیزی در تمام این سال ها تلاش کرده اند تا حداث تله کابین در تاق بستان تاریخی را به سرانجام برسانند.
بر این اساس هوشنگ بازوند استاندار کرمانشاه در شهریور ۱۴۰۰ در جلسه بررسی اجرای پروژه تله کابین تاق بستان از شناسایی مسیر جدیدی برای اجرای پروژه تله کابین سخن گفته و تاکید کرده بود: همه دستگاه ها و مدیران اجرایی این پروژه باید تلاش کنند تا روند اجرایی آن هر چه سریع تر تسهیل و نهایتاً تا یک ماه آینده شروع شود.
در خرداد ۱۴۰۱ جبار گوهری سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمانشاه وضعیت پروژه تله کابین تاق بستان را تا آن موقع، این طور شرح می دهد: هرچند طرح احداث پروژه تله کابین کرمانشاه از مدت ها قبل موافقت های مقطعی، غیرشفاف و دارای ابهام را دریافت کرده، اما متاسفانه به دلایل فراوانی همچون مشکلات حقوقی زمین پروژه، نبود سرمایه گذار، وجود تحریم ها برای تأمین قطعات و تأسیسات پروژه و نیز بی توجهی به قوانین بالادستی میراث فرهنگی، هنوز به سرانجام نرسیده است.
سرپرست میراث فرهنگی کرمانشاه دلیل تنش های ایجاد شده در این پروژه را اقدامات غیرقانونی شهرداری (کوه بری و نصب دکل بدون موافقت میراث فرهنگی) می دانست.
روایت بالا این پرسش را پدید می آورد که آیا تلاش شهرداری و استانداری در حدود بیست سال گذشته تاکنون نشان داده است برای اجرایی شدن پروژه احداث تله کابین در تاق بستان از هیچ تلاشی دست برنمی دارند، حتی اگر میراث فرهنگی با ادامه روند این پروژه مخالف باشد، و مجوز ندهد و تاق بستان هم در یونسکو ثبت نشود و به خاطر تله کابین تخریب شود؟
