پیوند هنر به اقتصاد در قالب تولید صنایع دستی هم می تواند بسیاری را از بیکاری نجات دهد و هم هنر ایرانی را زنده نگه دارد.
به گزارش «دنیای سفر»، بر اساس آمار رسمی، برای ایجاد یک شغل پایدار در حوزه صنعتی تا ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه اولیه نیاز است؛ اما تنها با صرف هزینه ای بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان، می توان در حوزه صنایع دستی شغل پایدار ایجاد کرد. کارشناسان معتقدند علاوه بر هزینه اندک اشتغال زایی در صنایع دستی، مشکلات زیست محیطی، بیکاری زنان و جوانان، مهاجرت از روستاها به دلیل بیکاری، تحریم ها و چالش های ارزی ازجمله مهم ترین دلایلی هستند که نشان می دهد باید به تولید با ساختار ملی-میهنی برگشت و در این میان صنایع دستی بهترین گزینه است.
راهی برای اشتغال زنان
سیدمرتضی نقیبی، یکی از فعالان حوزه صنایع دستی می گوید: «با احتساب همه امکان های پیش رو، یکی از حوزه هایی که می تواند ایران را از تنگنای بیکاری رها کند، رونق بازار صنایع دستی است؛ رونقی که در گرو رشد تولید، رشد فرهنگ مصرف صنایع دستی و ایجاد محدودیت برای واردات بی رویه از کشورهای مختلف است.» نرخ مشارکت زنان در اقتصاد ایران کمتر از ۱۶درصد است و این رقم یعنی در جامعه ما، ۵۰درصد منابع انسانی هدر می رود. به باور نقیبی، می توان با سرمایه گذاری، بازطراحی و تغییر کاربری صنایع دستی، راهی برای افزایش نرخ اشتغال زنان نیز ایجاد کرد.
این در حالی است که بیش از ۸۰درصد از هنرمندان صنایع دستی ایران، زنان هستند و انواع مختلفی از صنایع دستی را داریم که هنرمندانش را تنها زنان تشکیل می دهند. تنها در یکی از روستاهای استان چهارمحال و بختیاری به نام دورک اناری، بیش از ۴۰۰زن سرمه دوز مشغول به کار هستند؛ هنری که قدمتش به بیش از ۳هزار سال می رسد و در حال حاضر ۷۰۰ کارگاه سرمه دوزی در استان چهارمحال و بختیاری فعالیت می کنند؛ کارگاه هایی که دولت برای راه اندازی شان هزینه ای نکرده اما برای فروش آثارشان باید برنامه ریزی کند.
جلوگیری از مهاجرت از روستاها
اما براساس آمار معاونت روستایی و عشایری ریاست جمهوری، طی ۴۰سال اخیر، تعداد روستاهای ایران از بیش از ۹۰هزار روستا به حدود ۶۰هزار روستا رسیده است؛یعنی ۳۰هزار روستا نابود شده. در این میان کارشناسان مهم ترین دلیل ترک روستاها را نبود شغل و امکانات زندگی می دانند. اشتغال زایی صنایع دستی در بومی ترین مناطق ایران از دیگر مزایای صنایع دستی برای اشتغال زایی عنوان می شود.
نمونه موفق داخلی
در همین حال نمونه های موفق سرمایه گذاری در حوزه صنایع دستی وجود دارد. گیو یاراحمدی، یکی از فعالان بازار خاتم، خم کاری و فیروزه کوبی است که توانسته برای ۱۹۰نفر به صورت مستقیم و ۵۴۰نفر به صورت غیرمستقیم اشتغال زایی کند. وی در این باره می گوید: «این اشتغال زایی حاصل سرمایه گذاری شخصی من در این بازار است. با ۴۰میلیون تومان شروع کردم ولی جهش کاری من زمانی بود که ۷۰۰میلیون تومان به چرخه کاری ام تزریق کردم و کار را در سه کارگاه گسترش دادم.»
این هنرمند در مورد اینکه آیا می توان روی صنایع دستی به عنوان یک حوزه اشتغال زا حساب کرد، توضیح می دهد: «اینکه گفته می شود با ۱۵ تا ۴۰میلیون تومان سرمایه اولیه می توان در حوزه صنایع دستی شغل ایجاد کرد، درست است اما چنین فردی نمی تواند تولید انبوه داشته باشد؛ چون با این مبلغ نمی توان کارگاه بزرگی راه اندازی کرد. افراد می توانند با چنین سرمایه ای به کارگاه ها و کارخانه های بزرگ اضافه شوند و با خرید ابزارآلات مورد نیاز، ساخت بخشی از کارهای کارخانه ها و کارگاه های بزرگ را بر عهده بگیرند. در این صورت محصول شان هم بدون هیچ دردسری از طرف کارخانه دار خریداری می شود و دغدغه فروش ندارند.»
مهم ترین نیاز بازار
یاراحمدی در ادامه اضافه می کند: «قبل از اینکه گام هایی در جهت تولید صنایع دستی برداریم، لازم است فرهنگ مصرف و خرید این آثار را ترویج کنیم. چون نگاه صرفا تزیینی به صنایع دستی، نمی تواند تضمینی برای بقای کسب وکارها باشد. اما همان طور که الان استفاده از ظروف مسی در میان خانوارهای ایرانی رواج یافته، وجه کاربردی سایر شاخه های صنایع دستی را هم باید به مردم نشان دهیم. البته این امر مستلزم تولید صنایع دستی با طراحی جدید و براساس نیازهای روزمره مردم است.» به باور او، برای این امر نیاز است که تولید انبوه صورت بگیرد. وقتی قرار بر تولید انبوه باشد به نیروی انسانی بیشتری نیاز است. در حوزه صنایع دستی هم نمی توان از دستگاه ها و روبات ها استفاده کرد. بنابراین هر چه تولید بیشتر شود، نیروی انسانی بیشتری صاحب شغل می شود و قیمت ها هم کاهش می باید که با توجه به شرایط فعلی کشور، با قدرت خرید اکثریت مردم انطباق بیشتری دارد.
او یادآور می شود: «در واقع کسی که در مقیاس کارخانه ای و راه اندازی کارگاه های بزرگ فعالیت می کند، ناگزیر از تولید انبوه است؛ چون مثلا برای تهیه قالب یک اثر، بین ۷ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه می کند و تنها تولید انبوه است که در نهایت صرفه اقتصادی ایجاد می کند.»
این فعال بازار تولید صنایع دستی، اشاره ای هم دارد به دستمزدی که به افراد شاغل در کارخانه اش می پردازد: «با راه اندازی این کارگاه ها توانسته ایم برای افراد زیادی شغل ایجاد کنیم. این افراد که بعضا به صورت دورکاری هم فعالیت می کنند، بین ۲۰۰ هزار تومان تا ۴ میلیون تومان دستمزد می گیرند. تعداد زیادی از شاغلان ما را زنان تشکیل می دهند که اغلب سرپرست خانوار و اتفاقا در دسته افرادی هستند که دریافتی چند میلیونی از کارخانه ما دارند.»
حالا توسعه و ترویج مشاغل صنایع دستی بیش از هر زمان دیگری مهم و ضروری به نظر می رسد. پیوند هنر به اقتصاد در قالب تولید صنایع دستی هم می تواند بسیاری را از بیکاری نجات دهد و هم هنر ایرانی را زنده نگه دارد.
