گردشگری کوهستان گرچه در ایران به شیوه های عموما ساده و ابتدایی برگزار می شود اما شیوه ای است که توان درآمدزایی بالایی برای کشورهای دارنده ارتفاعات دارد و شاهد آن پاکستان و نپال است.
در ترکیه، آرارات توانسته است جمع زیادی از گردشگران را به دامنه های این کوه بکشاند در حالی که دماوند به عنوان قله ای نزدیک به پایتخت و دارای موقعیتی منحصر به فرد، تنها معدودی گردشگر خارجی دارد که آنها هم به واسطه کمبود امکانات بار سفر را خود در کم ترین زمان ممکن به سمت مقاصد دیگر می بندند. در راستای رفع این نقص ها بود که یک شرکت خصوصی در ایران تصمیم گرفت اولین اکوکمپ کوهستانی را در ایران و در دامنه های قله دماوند برپا کرده و خدمات استانداردی را به علاقه مندان گردشگری کوهستان اختصاص دهد.
سهند عقدایی مدیر پروژه اکوکمپ کوهستانی دماوند در گفت و گو با «دنیای سفر» گفت: در گردشگری کوهستان خدمات استانداردی برای تیمی که قصد دارد خدمات تور را بگیرد باید فراهم شود که یکی از آن ها کمپینگ یا اقامت اختصاصی است؛ این اقامتگاه می تواند یک اقامتگاه و یا کمپ اختصاصی برای گردشگران باشد. حال اگر این خدمات را با آنچه در ایران به گردشگران عرضه می شود قیاس کنیم می توانیم بگوییم که در ایران چنین چیزی تاکنون مهیا نبوده و گردشگران به پناهگاه های عمومی برده می شدند.
وی افزود: اتاق اجتماعات دومین کمبودی بود که ما در گردشگری کوهستان ایران با آن مواجه بودیم. در کوهستان ما زمان هایی با هوای نامناسب برای صعود مواجه می شویم که در این حالت، گردشگر ساعت های طولانی به واسطه شرایط جوی ناچار است در پناهگاه بماند. در این ساعت ها کوهنوردان باید بتوانند در یک فضای اختصاصی حضور داشته و برنامه ریزی، تفرج و تفریح کنند. این دومین مساله ای بود که ما پیش از افتتاح این اکوکمپ از آن برخوردار نبودیم و گردشگر ناچار بود در پناهگاه ها که یک فضای عمومی هستند و تعداد مشخصی صندلی دارند زمان خود را بگذراند، در این وضعیت کوهنوردان دیگری نیز گروه گروه از هر نقطه ایران وارد پناهگاه می شدند و فشار و سختی زیادی به گردشگران خارجی وارد می شد.
عقدایی تصریح کرد: سومین مساله در بحث گردشگری کوهستان غذا است؛ در این شیوه آشپزخانه تجهیز شده در ارتفاع یک استاندارد دارد که باید در آن گاز و سیستم حمل و نقل برای آشپزخانه لحاظ شود. آشپز مجربی که غذای تازه بپزد و به گردشگران بدهد؛ خصوصا در کوه های بلند در بحث های فیزیولوژی ارتفاع گردشگر ناچار است مایعات زیادی بنوشد تا هم ارتفاع شود معضلی بود که ما در ایران با آن مواجه بودیم. مایعات باید از طریق چای، سوپ، نسکافه و... تامین شود و جوش آوردن آب در ارتفاعات اگر آشپزخانه تجهیز شده ای وجود نداشته باشد کار ساده ای نیست و این امر مشکلاتی را برای کوهنوردان ایجاد می کرد. ما ناچار بودیم گردشگر را به پناهگاه های عمومی ببریم که در این فضاها به جای غذای خوب و تازه عموما کنسرو به آنها داده می شد. همچنین به واسطه محدودیت استفاده از گاز در تهیه آب جوش هم با محدودیت روبرو بودیم که در نهایت همین ضعف تغذیه و نرسیدن مایعات مفید موجب می شد که کوهنورد هم هوا نشود و شانس صعود به قله دماوند پایین بیاید.
تخریب محیط زیست در پناهگاه های عمومی چهارمین مساله ای بود که مدیر اکوکمپ کوهستانی دماوند به آن اشاره کرد و ادامه داد: علاوه بر بحث های خدماتی ما در پناهگاه های عمومی بحث تخریب محیط زیست را داریم. زمانی که در یک منطقه کوهستانی تعداد زیادی از افراد تجمع می کنند این عمل باعث تخریب محیط زیست می شوند. آنها حتی اگر آشغال نریزند همین راه رفتن و تردد متولی، موجب کوبیده شدن زمین و آلودگی صوتی می شود. ضمن اینکه منطقه اطراف پناهگاه ظرفیت جذب فضولات انسانی را ندارد و همه اینها موجب می شود آلودگی میکروبی و صوتی و از بین رفتن پوشش گیاهی در اطراف پناهگاه به وجود بیاید مشابه آنچه ما هم اکنون در پناهگاه جنوبی دماوند شاهد آن هستیم.
وی تصریح کرد: ما در این 4 مورد در حالی در ایران کمبود داشتیم که در اغلب کشورهای دارای ارتفاعات از کلیمانجارو آفریقا گرفته تا قله های مختلف و مسیرهای پیاده روی در پاکستان و نپال و ترکیه و روسیه و ... آنها مهیا بودند. بنابراین ما با این استانداردها را برای توریست های خودمان در این کشورها دریافت می کردیم اما به خارجی هایی که به ایران می آمدند نمی توانستیم خدماتی با این استاندارد را بدهیم. بنابراین گردشگران خارجی که خدمات این کشورها که حتی به لحاظ اقتصادی بسیار ضعیف تر از ایران هستند را با کشورمان مقایسه می کردند تفاوت های آنها را به خوبی حس کرده و سفر به آن مقاصد را به ایران ترجیح می دادند.
عقدایی درباره تعداد گردشگرانی که برای صعود قله دماوند هر ساله به ایران سفر می کنند به دنیای سفر گفت: در یکی دو سال گذشته بین 1000 تا 1500 نفر هر ساله برای صعود دماوند به ایران سفر می کنند. این رقم بسیار محدود است و اگر آن را با آرارات که در نزدیکی ماست مقایسه کنیم می بینیم که در چه سطحی از توریسم کوهستان هستیم. برای صعود این قله در هر روز بین 50 تا 60 کوهنورد خارجی به این منطقه سفر می کنند که اگر آمار نسبی از روزهای صعود بگیریم به عددی معادل 5 تا 7 هزار می رسیم. من یکی از دلایل تفاوت توریست کوهستانی بین این 2 منطقه را در کمبود خدمات در دماوند می دانم. کسی که در حال حاضر برای صعود دماوند می آید صعودش با زحمت و سختی همراه است، این افراد تنها به عشق دماوند می آیند و ناچارند در پناهگاهی اسکان داشته باشند که آلوده است و فضای اختصاصی ندارد. بنابراین آنها سعی می کنند زودتر صعود کرده و از ایران بازگردند ضمن اینکه تبلیغ کننده ای برای جذب توریست بیشتر هم به حساب نمی آیند.
وی درباره هزینه ها و مدت زمانی که برای احداث این اکوکمپ صرف شد، اظهار کرد: ما تماما و 100 درصد خودمان هزینه ها را پرداخت کردیم و سفارش و ساخت و نصب هم طی 3 ماه انجام شد. برای این زمان فشرده ما برنامه ریزی فشرده و شبانه روزی داشتیم و چند صد میلیون تومان برای ما هزینه برداشت. در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کمیته ملی طبیعت گردی از این حرکت بسیار حمایت و استقبال شد اما نهادهای دیگر سازمان که باید تسهیلات بدهند همراهی نکردند و ما فقط از حمایت معنوی کمیته ملی طبیعت گردی برخوردار شدیم.
مدیر پروژه اکوکمپ دماوند درباره مدت زمان بازگشت سرمایه گفت: پیش بینی ما این است که تا 3 سال سرمایه مستهلک می شود و از سال 4 سرمایه به تدریج باز می گردد. در واقع ما به جای بانک، سرمایه خود را در دماوند گذاشتیم و منتظریم این کوه سرمایه مان را به ما برگرداند.
وی در خصوص اجرای این پروژه در سایر قله ها نظیر علم کوه یا الوند به دنیای سفر گفت: در صورت مهیا بودن فضای کسب و کار در حوزه گردشگری، این طرح از سوی ما و سایر سرمایه گذاران قابل تسری دادن است منتها باید ابتدا نتایج این پروژه مشخص شود.
عقدایی در پاسخ به این پرسش که آیا قولی از سوی کمیته ملی طبیعت گردی برای تبلیغ این اکوکمپ در نمایشگاه های خارجی دریافت کرده است، خاطرنشان کرد: کمیته طبیعت گردی در بحث مجوز و ارتباطات به ما کمک کرده است اما تصمیم درباره اینکه تسهیلاتی داده شود و کمکی در قالب نمایشگاه ها شود در سطح رئیس سازمان و معاونت گردشگری است. آنها می توانند تصمیم بگیرند از ما در بحث نمایشگاه ها حمایتی بکنند یا خیر و ما منتظر تصمیم آنها هستیم.
آنچه از گفته های عقدایی بر می آید نشان دهنده برداشتن اولین گام در ارائه خدمات استاندارد به گردشگران کوهستان است؛ کسانی که عموما دغدغه صعود به قله را دارند حاضرند هزینه های بالای صعود را بپردازند و چنانچه خدمات استاندارد را دریافت کنند می توان امیدوار بود دماوند بیش از معادن خود از زیبایی های منحصر به فردش درآمدزا باشد.
