برخی گمان دارند که کوروش هخامنشی نوروز را به عنوان «جشن ملی» اعلام کرده است.
به گزارش «دنیای سفر» بنیاد فردوسی شاخه توس در سلسله گزارشی به آیین نوروز در دوره های تاریخی پرداخت است.
در بخش اول درباره نوروز و حکومت هخامنشیان آمده است:
برخی گمان دارند که کوروش هخامنشی نوروز را (سال ۵۳۸ قبل از میلاد) به عنوان «جشن ملی» اعلام کرده است.
او در این روز برنامه هایی برای: ترفیع سربازان، پاکسازی مکان های همگانی، نظافت خانه های شخصی و بخشش محکومان اجرا می کرده است.
این آیین ها در زمان دیگر پادشاهان هخامنشی نیز برگزار می شده است.
مردم در دوران هخامنشیان با جشن های نوروز آشنا بوده اند و هخامنشیان نوروز را با شکوه و بزرگی جشن می گرفته اند.
«ارنست هرتسفل»(Ernst Herzfeld) که در سال های ۱۹۳۰ در تخت جمشید حفاری می کرد، عقیده داشت که: «تخت جمشید تنها در مواقع برگزاری مراسم و تشریفاتی خاص از آن استفاده می شده است» از جمله جشن نوروز که در یکی از کاخ های تخت جمشید، یعنی [کاخ آپادانا] برگزار می شد.
کاخ آپادانا از قدیمی ترین کاخ های تخت جمشید، به فرمان داریوش بزرگ بنا شد.
شواهد نشان می دهد داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز در سال ۴۱۶ قبل از میلاد سکه ای از جنس طلا ضرب کرد که در یک سوی آن سربازی در حال تیراندازی نشان داده شده است.
آن طور که از کتیبه های دوران هخامنشی برمی آید، زمان آغاز سال نو زمان مشخص و دقیقی نداشته، بلکه متغیر بوده و دلایل آن بسیار پیچیده است. بنا بر مدارک باقی مانده، در سرتاسر دوران هخامنشی، زمان آغاز سال نو از ۲۱ اسفندماه (۱۲ مارس) تا ۹ اردیبهشت (۲۹ آوریل) در نوسان بوده است.
در دوران هخامنشیان، ۱۱ روز اول فروردین (فرورتیشن/Farvartishn) ویژه انجام مراسم نوروز بود.
شاه در نخستین روز سال نو روحانیون، بزرگان، مقامات دولتی، فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان و نمایندگان سرزمین های دیگر را می پذیرفت و ضمن سپاسگزاری از عنایات خداوند، گزارش کارهای سال کهنه و برنامه های دولت برای سال نو و نظر خویش را بیان می کرد که نصب العین قرار گیرد.
شاه سپس پیشکش ها را دریافت می کرد که نمونه آن در کنده کاری های تخت جمشید دیده می شود.
آنگاه مراسم سان و رژه برگزار می شد و افسرانی که قهرمان دفاع از وطن شده بودند، ترفیع و پاداش می گرفتند و مقامات تازه و قضات نو معرفی می شدند.
«گیرشمن» باستان شناس فرانسوی، در مورد مراسم نوروز در دربار هخامنشیان نوشته است: «همه چیز در تخت جمشید برای بزرگداشت این جشن ملی بنا شده است.»
پیش از انجام تشریفات نوروز، بزرگان حکومت شاهنشاهی و نمایندگان کشورها به تخت جمشید می آمدند و در دشت پهناور مرودشت - که رود «پلوار» از میان آن می گذرد و در مغرب تخت جمشید قرار گرفته - هزاران چادر می زدند. در نمای خارجی پلکان تخت جمشید اشخاصی که در تشریفات نوروز شرکت دارند، نشان داده شده اند. در این سنگ برجسته ها نمایندگان ۲۳ ملت پیرو شاهنشاهی ایران و درباریان پارسی و مادی به همراه اسب ها و گردونه های پادشاهی و سربازان شوشی دیده می شوند.
