لطمه باستان شناسی ایران از کرونا و تحریم

رییس پژوهشکده باستان شناسی از لطمه های زیادی که باستان شناسی ایران از ویروس کرونا و تحریم متحمل شده است، سخن گفت.

به گزارش «دنیای سفر» از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محمد مرتضایی در گردهمایی باستان شناسان جوان گفت: در روزگاری که همه گیری کووید- 19 نزدیک به سه سال است زندگی بشر را در کره خاکی دستخوش تغییرات عمده ای کرده و هر روز سویه های جدیدی از این بیماری در گوشه ای از جهان سر برافراشته و به سرعت عالمگیر می شود، ناپایداری دنیا و اهمیت درک زندگی بیشتر خود را نمایان می سازد. متأسفانه مطالعات باستان شناسی در سالیان اخیر نیز متأثر از این بیماری، لطمات زیادی در ایران و جهان خورده و محدودیت های سفر امکان انجام پروژه های میدانی را به حداقل کاهش داده است.

او افزود: هر چند نقش کمبود اعتبارات پژوهشی به دلیل تحریم ها دست کمی از بیماری کووید نداشته، تمام شرایط اعم از اجتماعی و سیاسی و بین المللی دست به دست هم داده و منجر به محدودیت هایی برای انجام مطالعات باستان شناسی شده است.

این باستان شناس در ادامه گفت: نزدیک به ۲۰ سال از برگزاری اولین همایش که به همت دوست و همکار گرامی دکتر حمید فهیمی بنیان گذاشته شد، می گذرد و این همایش در طول این سال ها پیشرفت های بسیار مهمی در زمینه معرفی ظرفیت های باستان شناسی ایران و به خصوص باستان شناسان جوان ایران به جامعه علمی ایران و جهان داشته و جای بسی مباهات است که امروز باستان شناسی ایران و به خصوص نسل جوان آن با بهره گیری از دانش روز جهانی توانسته پا به پای باستان شناسی در جهان پیشرفت کند و جایگاهی مهم در عرصه جهانی و منطقه ای داشته باشد.

رییس پژوهشکده باستان شناسی اضافه کرد: به هر روی همایش باستان شناسان جوان با ایده ای بکر پا به عرصه وجود گذاشت و همانگونه که از نام آن نیز پیداست، عرصه ای برای ارائه پژوهش های جوانانی است که کمتر امکان عرضه دارند.

او در ادامه به سه رویکردی که باستان شناسی ایران در آینده باید آن را به جد پیگیری کنند و سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند، اشاره کرد و افزود: نخست این که برنامه ریزی و اجرای پژوهش های هدفمند و پرسش محور در کشور متأسفانه در یکی دو دهه اخیر به دلیل مشکلات مالی این بخش مهم از باستان شناسی ایران که نقش بسیار مهمی در پر کردن خلاء های مطالعاتی باستان شناسی داشته و کمتر به آن پرداخته شده و با توجه به نقش و جایگاه آن در مطالعات باستان شناسی ایران لزوم پرداختن به آن در سرلوحه برنامه ریزان باستان شناسی ایران باید قرار گیرد.

این باستان شناس دومین مورد را انجام برنامه های بررسی و شناسایی به منظور تکمیل نقشه باستان شناسی ایران با توجه به اسناد بالادستی و تأکید بالاترین مرجع قانون گذاری کشور، یعنی مجلس شورای اسلامی و واگذاری آن به عنوان یک تکلیف قانونی به میراث فرهنگی کشور با توجه به توسعه و گسترش فعالیت عمرانی و لزوم پرداختن به نقشه باستان شناسی کشور به منظور حفظ آثار تاریخی فرهنگی کشور و صیانت آن ها در مقابل اجرای طرح های عمرانی و توسعه ای کشور برشمرد.

مرتضایی به چاپ و انتشار نتایج پژوهش های باستان شناسی در کشور اشاره کرد و افزود: با توجه به این که سالانه به طور متوسط حدود ۱۲۰ برنامه بررسی و شناسایی، گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم و گمانه زنی به منظور لایه نگاری و کاوش در کشور انجام می شود، ولی متأسفانه خروجی این برنامه ما نسبت به حجم آن بسیار ناچیز است. با توجه به نقش و جایگاه این بخش در آگاهی رسانی به جامعه مخاطب لزوم توجه ویژه به آن لازم و ضروری است.

رییس پژوهشکده باستان شناسی گفت: به عنوان چهارمین مورد لزوم توجه به امر آموزش و به روزرسانی سرفصل دروس باستان شناسی همگام با پیشرفت های روز دنیا و بهره مندی از مطالعات میان رشته ای در باستان شناسی امری است که باید در بخش آموزش باستان شناسی ایران توجه ویژه ای به آن شود.

مرتضایی در این گردهمایی از استادان باستان شناسی ایران که در چند ماه اخیر آسمانی شده اند از جمله رضا مستوفی فرد و حمید خطیب شهیدی یاد کرد.

لطمه باستان شناسی ایران از کرونا و تحریم

علی دارابی قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی کشور نیز در همایش باستان شناسان جوان، در اهمیت علم باستان شناسی سخنانی را مطرح کرد و در ادامه گفت: وقوع انقلاب اسلامی و تغییر در روابط یکی از عرصه هایی را که به شدت مورد تأثیر قرار داد عرصه علمی باستان شناسی بود. بعد از قطع وابستگی فرهنگی، جامعه باستان شناسی ایران در چند دهه فعالیت، جزو گروه های سرآمد علمی کشور شد که تحقق شعار بی نیازی و قطع وابستگی به خارج از کشور را به اثبات رساند.

او افزود: وابسته نبودن به معنای تمایل نداشتن جامعه فرهنگی و باستان شناسی کشور به ارتباط و کار مشترک با گروه های علمی خارجی نیست، بلکه آنچه تغییر کرده بی نیازی مبنایی است. در عین این که می دانیم رشد و معرفی یافته های این حوزه و قرارگیری آن در چرخه دانش، ارتباطات زمینه ای و دوطرفه ای با جوامع علمی خارج از کشور را طلب می کند.

دارابی همچنین بیان کرد: در این دهه از خوداتکایی جامعه باستان شناس کشور، از استادان، متخصصان، به ویژه جوانان اندیشمند این حوزه انتظار می رود دایره گسترش گرایش های میان دانشی حوزه باستان شناسی را در لبه مرزهای دانش این حوزه بر پایه مواد فرهنگی موجود در این سرزمین رقم بزنند و با عبور از رویکرد محض در باستان شناسی و اتخاذ رویکرد کاربردی، پیوند مؤثرتری بین تلاش و دستاورهای این رشته و نیازهای جامعه امروز در شناخت و بهره گیری از منابع فرهنگی اش و استحکام بنیان های اجتماعی اش ایجاد کنند.

معاون میراث فرهنگی تاکید کرد: بر خلاف سده گذشته و در ادامه مسیر چند دهه اخیر، نوع رابطه جامعه باستان شناسی با دنیای پیرامونش تغییر کند و از تأثیر پذیری جهانی به سمت تأثیرگذاری به ویژه در سطح منطقه و در بین کشورهای حوزه فرهنگی ایران تغییر یابد و همگام با حوزه های پیش رو در عرصه فناوری، از تکنولوژی های روز در خدمت شناختِ هدفمند، بهره گیری کند تا ضرورت ها و نیازهای حفاظتی آثار و یافته ها به حداقل برسد.

دارابی همچنین بیان کرد: امیدواریم حضور و هم افزایی مؤثر نهادهای علمی و دانشگاهی در کنار پژوهشگاه میراث فرهنگی بتواند ایران را به پایگاه علمی باستان شناسی منطقه تبدیل کند.