29 مارس 2024 - 15:53
توضیحاتی درباره اقدام آستان قدس رضوی در یک خانه وقفی

«خانه ملک» نه دیزی سرا شده و نه کبابخانه

19 ژانویه 2022 - 10:50 dsfr.ir/b20ut

«خانه ملک» نه دیزی سرا شده و نه کبابخانه
malekmuseum.org
کتابخانه و موزه ملی ملک

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک اعلام کرد: خانه تاریخی ملک، نه «دیزی سرا»، نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است.

به گزارش «دنیای سفر» به نقل از خبرگزاری ایسنا، مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با توجه به برخی سوالات ایجاد شده در فضای مجازی درباره تغییر کاربری خانه تاریخی ملک تهران، پس از پیگیری موضوع از آستان قدس رضوی، گزارش و توضیحاتی را برای روشن شدن وضعیت این خانه تاریخی و اقدامات انجام شده توسط آستان قدس رضوی، در اختیار این خبرگزاری قرار داد.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک که زیرنظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می شود، در توضیحاتی، "تصمیم حاج حسین ملک برای انتقال کتابخانه و آثار تاریخی از بازار به شهر" را این طور شرح داده است: «حاج حسین آقا ملک، بنیان گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، خانه تاریخی ملک را در ششم آبان ۱۳۱۶ هجری خورشیدی با همه اسباب و اثاثیه به همراه کتاب های کتابخانه و اشیای موزه بر آستان قدس رضوی وقف کرد. این واقف بزرگوار هشت سال بعد، هنگامی که زمینی را در محوطه تاریخی باغ ملی تهران از شهرداری به ازای طلبی که داشت، گرفت، برآن شد ساختمانی نو برای کتابخانه و موزه بسازد تا به تعبیر خویش، کتابخانه و موزه اش را از «بازار» به «شهر» جابه جا کند؛ زیرا باور داشته و تاکید کرده بود فضای فرهنگی و اجتماعی بازار دگرگون شده بود و دیگر چندان مناسب فضای کتابخانه و موزه نبود. حاج حسین آقا بر پایه اسناد تاریخی که در مؤسسه کتابخانه و موزه ملی نگهداری می شود (به ویژه نامه ای که به پهلوی دوم در شکایت از وزارت امور خارجه به دلیل قلع و قمع مصالح ساختمانی برای ساخت بنای جدید کتابخانه و موزه در محوطه باغ ملی نوشته بود)، در همان دوران پهلوی دوم بر آن شد کتابخانه و موزه را به این محوطه تاریخی جابه جا کند که به دلیل کارشکنی های وزارت امور خارجه در دوره پهلوی دوم ممکن نشد. این نیت در روزگار زندگی واقف انجام نپذیرفت و زمین متعلق به او تا پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار وزارت امور خارجه ماند.

اما زمین یاد شده، پس از پیروزی انقلاب، با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده یاد بانو عزت ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و مرحوم آیت الله واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی و دستور حضرت امام خمینی (ره) به موقوفات ملک بازگردانده شد.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه، ماجرای "بهره بردای از ساختمان موزه جدید در سال ۱۳۷۶" را این طور شرح داد: «آستان قدس رضوی از سال ۱۳۶۴ بنای ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک را در همین زمان آغاز کرد. عملیات ساختمانی بنای جدید در سال ۱۳۷۵ خورشیدی پایان پذیرفت و پس از جابه جایی نسخه های خطی و کتاب ها و اشیای موزه ای از خانه تاریخی ملک در بازار بین الحرمین به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی، ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۷۶ هجری خورشیدی گشایش یافت.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچنین تاکید کرده که ساخت کتابخانه ای جدید در راستای عمل به نیت واقف بوده است و در ادامه توضیح می دهد: «کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون، نه در خانه تاریخی ملک در بازار بین الحرمین تهران که ۲۵ سال است در ساختمان نوبنیاد در فضاهایی استاندارد، روزآمد با امکانات مدرن در سه طبقه تالارهای کتابخانه و دو طبقه تالارهای موزه (دربرگیرنده ۱۱ تالار آثار گوناگون موزه ای) به شهروندان به ویژه گردشگران و پژوهشگران خدمات فرهنگی می رساند. ضمن آن که کتابخانه ملک در بازار، حدود ۴۰۰ متر وسعت داشت، اما پس از انقلاب اسلامی و در راستای عمل به نیت واقف برای جابه جایی کتب و اشیاء موزه، با مساعدت و پیگیری آستان قدس رضوی، بنایی شایسته به مساحت ۱۱۰۰۰ متر مربع احداث و بهره برداری شد.»

این مؤسسه با یادآوری این که "ثبت ملی خانه تاریخی ملک با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفه انجام شده است"، ادامه داده است: «پس از آن، خانه تاریخی ملک با این جابه جایی، دیگر بدون کاربری مانده بود، با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده یاد بانو عزت ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و همراهی آستان قدس رضوی در همان سال در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. درهای این خانه، اما از همان سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۹۷ به روی همگان بسته بود و هیچ گونه کاربری نداشت، از این رو شهروندان به ویژه دوستداران خانه های تاریخی امکان بازدید از این خانه زیبای تاریخی را نداشتند.»

در بخش دیگر توضیحات مؤسسه کتابخانه و موزه ملی به موضوع "پیگیری تعریف کاربری های فرهنگی و اجتماعی برای استفاده عموم مردم" پرداخته شده که در روزهای اخیر نیز محل ابهام و نقد بوده است: «حجت الاسلام والمسلمین رییسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد ۱۳۹۷ از خانه تاریخی ملک داشتند تاکید کردند با توجه به جابه جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی استفاده ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی شود و با کاربری های فرهنگی- اجتماعی به شهروندان به ویژه رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی- اجتماعی در بازار تهران بتواند تکیه گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در چارچوب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی در مرحله بازگشایی و خدمات رسانی قرار گرفت.»

این مؤسسه با اشاره به "موافقت ناظر استصوابی موقوفه با تعریف کاربری های گردشگری" شرح داده است: «خانه تاریخی ملک با اعتبار دریافتی از آستان قدس رضوی و پس از انجام مرمت های اضطراری و ضروری در همان سال ۱۳۹۷ بازگشایی شد. مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با همراهی و نظارت آستان قدس رضوی و همچنین موافقت و همراهی ناظر استصوابی موقوفات ملک (نوه حاج حسین آقا ملک و فرزند بزرگ زنده یاد بانو عزت ملک ملک) بر آن شد با ارایه کاربری های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون کافه کتاب که به شیوه ای نوین و مدرن، شهروندان را به مطالعه و خوانش و دوستداری کتاب برمی انگیزد) به بخش هایی از این خانه (یادآور می شویم و تاکید می کنیم «تنها به بخش هایی از خانه تاریخی ملک» و نه قسمت مربوط به کتابخانه که درحال مرمت و بازسازی است) زمینه تامین هزینه های نگهداری و مرمت، حفاظت و بازگشایی این خانه تاریخی را برای ارایه خدمات به شهروندان و گردشگران فراهم آورد.»

در بخش دیگر نیز با اشاره به "مصداق های متعدد کاربری های گردشگری در ایران و جهان" یادآور شده است که «این گونه کاربری های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون رستوران سنتی، چایخانه، شربت خانه و کافه کتاب) پدیده ای رایج در جهان امروز در زمینه احیا و نگهداری بناها و خانه های تاریخی به شمار می آید که از یک دهه گذشته به درستی در شهرهای گوناگون ایران همچون یزد، اصفهان و شیراز با نظارت میراث فرهنگی، رواج یافته است. کاروانسرای شاه عباسی میبد و هتل عباسی اصفهان، هر دو با پیشینه ای بیش از پانصد سال، بهترین نمونه ها در ایران به شمار می آیند که در دو زمینه رستوران سنتی و اقامتگاهی توانسته اند در کنار احیا، باززنده سازی و حفاظت دو بنای مهم تاریخی، زمینه بهره مندی شهروندان و گردشگران را فراهم آورند.» 

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اشاره به "امکان بازدید رایگان علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ از خانه تاریخی ملک" تصریح کرده است: «اکنون برخلاف پاره ای از فضاسازی های ناآگاهانه و غیرمنصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی سرا» نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است، بلکه این اثر تاریخی که سال ها فراموش شده بود و در معرض آسیب های جدی قرار داشت، با پیگیری های مردمی و نظر مساعد ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی، امروزه پذیرای علاقه مندان به تاریخ و میراث این مرز و بوم است، به همین منظور بخشی مهم از خانه تاریخی ملک مانند حیاط قاجاری و حیاط معاصر، اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک، آب انبار، تالارهای مینا و معرق، اتاق بالاخانه، اکنون در چارچوب فضاهایی برای بازدیدِ رایگان به شهروندان به ویژه گردشگران خدمات می رساند.»

این مؤسسه به "برپایی نمایشگاه و برگزاری کلاس های هنری و فرهنگی" در خانه ملک اشاره و اعلام کرده است: «نمایشگاه های گوناگون موزه ای برگرفته از تصویر نسخه های خطی و آثار موزه ای به مناسبت های گوناگون در بخش های نمایشگاهی این بنای تاریخی برای بهره مندی شهروندان به نمایش درمی آید. همچنین کلاس ها و دوره های گوناگون آموزش های هنری و فرهنگی در سه سال گذشته در این فضای تاریخی برای خدمات رسانی به هنرجویان و هنردوستان برگزار شده است و در آینده طرح های جدید فرهنگی و هنری، به ویژه توجه به کتاب و کتابخوانی در این مکان تاریخی به اجرا در می آید.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اعلام "میانگین بازدید روزانه ۳۰۰ گردشگر و رهگذر" گفته است: «خانه تاریخی ملک در سه سال گذشته، به جز در زمان هایی چون نوروز که با استقبال گسترده و بی شمار شهروندان روبه رو بوده، روزانه میزبان نزدیک به ۳۰۰ نفر از گردشگران و رهگذرانی بوده است که به بازار بزرگ تهران می آیند و در پی یافتن نشانه هایی از فرهنگ و تاریخ دیرینه این سرزمین، مهمان خانه تاریخی ملک می شوند.»

این مؤسسه همچنین از همه شهروندان به ویژه دوستداران تاریخ و فرهنگ دعوت کرده است برای بهره مندی از این خدمات به خانه تاریخی ملک به نشانی «تهران، خیابان ۱۵ خرداد (بازار بزرگ)، پله های نوروزخان، بازار بین الحرمین» مراجعه داشته باشند.

1