همه ما ضرب المثل «چه در چنته ات داری؟» را بارها شنیده ایم، اما شاید کمتر بدانیم که «چنته» به یکی از کهن ترین هنرهای سنتی ایران اشاره دارد. هنری اصیل که متاسفانه مدتی است به فراموشی سپرده شده و آنگونه که باید در میان صنایع دستی کشورمان شناخته شده نیست.
هنر چنته بافی از هنرهای اصیل ایرانی محسوب می شود که در طی سال ها و به مرور زمان فراموش شده است و اکنون به صورت محدودی تلاش می شود تا این هنر زنده بماند. با در نظر گرفتن اینکه آموزش این هنر چندان جدی نگرفته شده است، نسل جدید نه تنها آشنایی چندانی با این هنر ندارد، بلکه تعداد کسانی هم که در این رشته فعالیت می کنند نیز بسیار کم است.
بافت چنته در نقاط مختلف ایران از هم متفاوت است. پس از پایان بافت چنته آن را دو تا می کنند و مانند کیسه به نحوی می دوزند که طرف بالای آن باز بماند و پشت قالی به طرف داخل کیسه دوخته شود. اغلب از چنته برای حمل وسایل شخصی یا پوششی برای هدیه استفاده می کردند.
هنر چنته بافی در مناطق مختلف ایران وجود داشته که البته قطعا مدل و سبک کاری آنها متفاوت بوده است و میزان ماندگاری آنها در دنیای امروز نیز با یکدیگر متفاوت است. یکی از معروف ترین نقاطی که در هنر چنته بافی سررشته داشته است و این روزها نیز برای احیا و پویایی آن تلاش می کند، شهرستان ابرکوه در استان یزد است.
نوع بافت چنته در استان یزد، مربوط به دوران زردشتیان است و معنای آن کیسه حمل اشیای قیمتی است. گفته می شود علت اینکه به این هنر چنته گفته می شود نیز به این خاطر است که از چند سوزن برای بافت استفاده می شود و در واقع به معنای چندبافی است.
از دیرباز زردشتیان شهرستان ابرکوه در استان یزد این رسم را داشتند که داماد سنگ قیمتی یا طلا را در داخل چنته می گذاشت و تقدیم به خانواده عروس می کرد. خانواده عروس هم منتظر بودند که ببینند داماد چه هدیه ای در چنته دارد. گفته می شود که ضرب المثل «چه در چنته ات داری؟» نیز از همین رسم برگرفته شده است.
حامد اکرمی، احیاگر و تولیدکننده صنایع دستی و سوغات شهرستان ابرکوه در استان یزد در این زمینه می گوید: به طور کلی چنته به معنای کیسه دست دوز برای حمل اشیا قیمتی، زینتی و ارزشمند است. قشقایی ها چنته را همانند قالی می بافند به عنوان کشکول یا جای قرآن از آن استفاده می کنند. نقوش و بافت چنته قشقایی با آنچه در یزد بافته می شود بسیار متفاوت است.
او ادامه داد: سخت ترین نوع چنته از ابریشم ساخته می شود و مربوط است به دوره زرتشتیان ساکن در منطقه ابرکوه. در گذشته های بسیار دور رسم بوده است که داماد هدیه خود به عروس را در چنته قرار می داده است و وقتی می گفتند داماد چه چیزی در چنته دارد یعنی چه هدیه ای برای عروس آورده است؟ آنهایی هم که وضع مالی خوبی نداشتند در چندهایشان گل خوشبو یا هل می گذاشتند که می گفتند خانواده داماد چیزی در چنته شان نبوده؛ یعنی هدیه ارزشمندی نیاورده اند.
بعد از ورود اسلام و تا حدود ۵۰ سال پیش، این رسم کاملا به صورت برعکس اجرا می شد و مادر عروس در مراسمی به عنوان پیش گذارون هدیه برای داماد می برد که این هدیه را در چنته قرار می داد و خانواده داماد به نشانه احترام مقداری پول را در چنته قرار میدادند و به خانواده عروس برمی گرداند.
او درباره جریان احیای هنر چتته بافی نیز توصیح می دهد: سال ها است که دیگر کسی از هنرمندان چنته بافی باقی نمانده است و من که واقعا نگران این هنر بودم از حدود سه سال پیش تلاش کردم بتوانم یک هنرمند چنته باف پیدا کنم که متاسفانه نشد. در نهایت یک نمونه قدیمی چنته متعلق به ۱۰۰ سال پیش را پیدا کردم و روی آن مهندسی معکوس انجام دادم. بعد از حدود یک ماه آزمون و خطا توانستم این هنر را یاد بگیرم و امروز نیز در حال آموزش آن هستم. همچنین در این هنر تغییرات کاربری ایجاد کرده ایم و از این بافت برای زیورآلات و حتی بافت کیف پول نیز استفاده می کنیم.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.