امروز 25 مرداد ماه مصادف با ولادت حضرت معصومه (س) می تواند بهانه ای برای نگاهی دوباره به گردشگری مذهبی شهری باشد که مامن این بانوی گرانقدر است. آیا قم توانسته نیاز زائران را برآورده سازد؟
غرق در تاریخ، خاورمیانه سرشار از نشانه های مذهبی است؛ جاذبه های مقدس هر ساله گردشگران را به سمت این منطقه می کشاند همانند زنبوری که به کندوی عسل کشیده می شود. سازمان جهانی گردشگری تخمین می زند تنها 300 میلیون نفر سالانه برای سفر حج از سراسر جهان به عربستان سفر می کنند؛ از فلسطین تا خیابان های قم گردشگری مذهبی در خاورمیانه هر روز در حال قدرت گرفتن است و نشانه آن سهم 16 میلیارد دلاری عربستان از این شاخه از گردشگری و ساخت انواع هتل ها، فرودگاه و زیرساخت های گردشگری است. امارات نیز تلاش کرده است در کنار سایر اقسام توریسم، دوستداران مذهب را نیز با تم پارک میوه های بهشتی با افتتاح آن در سپتامبر 2015 به این کشور بکشاند تا به سهم 20 میلیون گردشگر خود در سال 2020 برسد. (فوربس)
در ایران گردشگری مذهبی یکی از اصلی ترین گزینه ها برای گردشگران ورودی و داخلی و شاهد آن آمار بالای این شیوه از توریسم در میان آمار لاغر سایر انواع گردشگری ایران است. جنگ داخلی در سوریه و نا امنی های عراق نیز ایران را به مقصدی جذاب برای گردشگرانی تبدیل می کند که به قصد زیارت عازم شهرهای مذهبی ایران نظیر مشهد و قم شوند؛ کسانی که به گفته مدیر اتحادیه جهانی سفرهای مذهبی به طور فزاینده‌ای در جستجوی کسب تجربه و یادگیری از سفرهای مذهبی و نیز افزایش کیفیت سفرهای خود در طیف وسیعی از انواع سفر و گردشگری هستند.
در ویکی تراول، قم به عنوان یکی از مقدس ترین شهرها در ایران و خاورمیانه معرفی شده است. حرم حضرت معصومه (س) یکی از مکان های مورد احترام و بسیار تمیز توصیف شده که با همراهی یک مسلمان و راهنما ورود به آن مجاز است، به گفته این سایت معتبر گردشگری حوزه علمیه قم به عنوان یک مدرسه الهیات در کنار حضور بسیاری از روحانیان ارشد تشیع، این شهر را به یکی از مقصدهای جذاب در گردشگری مذهبی در خاورمیانه تبدیل کرده است.
با این حال نگاهی به زیرساخت های گردشگری در قم نشان می دهد این شهر هنوز آماده پذیرایی از خیل انبوه گردشگران مذهبی نیست، سال 1392 عیسی رضایی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم در گفت و گویی که با خبرگزاری فارس انجام داده است جمع تمام هتل ها، هتل آپارتمان ها، مهمانپذیرها و خانه های استیجاری این شهر را 201 فقره با 7500 تخت عنوان کرد که با پیش بینی های خوش بینانه قرار بود تا سال 94 و با ساخت 60 واحد اقامتی جدید، 3 هزار تخت نیز به آن افزوده شده و از 10 هزار و 500 نفر پذیرایی کنند. اما آیا این رقم با حجم گردشگران این منطقه برابری می کند یا گردشگران علاقه مند باز هم ناچارند سفر خود به این شهر را 1 روزه تعریف کرده و از خیر اقامت در این شهر بگذرند؟
موقعیت جغرافیایی قم در مرکز ایران بر خلاف مشهد که در شرق ایران واقع شده به لحاظ دسترسی مزیت بیشتری دارد، بسیاری از زائران که در تهران، اصفهان و البرز و سایر استان های پرجمعیت قرار دارند می توانند آخر هفته های خود را به آسانی در قم بگذارنند، این در حالی است که سفر مشهد برای این گردشگران به راحتی امکان پذیر نیست. برای گردشگران خارجی که سفر فشرده ای برای آنها تدارک دیده شده است نیز قم گزینه های بسیار مطلوب تر از مشهد است؛ این در حالی است که رقم هتل ها و هتل آپارتمان های مشهد از کل اماکن اقامتی در قم نیز بیشتر و فرودگاه بین المللی این شهر با مشکلاتی مواجه شده و به یک پروژه نیمه تمام تبدیل شده است. حمل و نقل ریلی به قم نیز تنها به شهرهای معدودی نظیر مشهد و تهران محدود می شود و سایر زائران باید ابتدا خود را به یکی از این 2 شهر برسانند و از آنجا عازم قم شوند. در مقابل اغلب راه آهن شهرهای مختلف گزینه مشهد را در لیست قطارهای خود دارند، از جمله آنها تبریز، زنجان، اهواز، اصفهان، یزد، شیراز، کرمان، ساری، بندرعباس، کاشان و قزوین هستند که هر کدام در یک نقطه جغرافیایی در نقشه کشورمان قرار گرفته اند.
در راستای رفع این کاستی ها سلطانی فر در جلسه ای که در استانداری قم چند ماه پیش و در اسفند 92 به این شهر داشت گفت که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری عزم خود را جزم کرده که این شهر را به شهر نمونه گردشگری مذهبی در جهان تبدیل کند، او در همین راستا با بیان اینکه در حال حاضر اغلب سرمایه گذاران خارجی قصد سرمایه گذاری در مشهد دارند، گفت که در صدد جهت دهی این سرمایه گذاری به شهر قم است و تمام پروژه های سرمایه گذاری در قم که در بخش خصوصی مطرح می شود در اولویت یک دولت و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد به گونه ای که آنها مشمول انواع حمایت ها و تسهیلات با کمترین نرخ سود خواهند شد.
حال باید دید با انگیزه ای که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در تبدیل قم به یک قطب گردشگری مذهبی در کنار مشهد وجود دارد آیا این شهر می تواند بازیگری عمده در خاورمیانه که به گفته کوین رایت مدیر اتحادیه جهانی سفرهای مذهبی، این منطقه به عنوان بزرگترین محرک و بازیگر در سفرهای مذهبی و نیز توریسم و هتلداری وابسته به آن دارد، ایفا کند یا همچنان قم در ارائه خدمات به گردشگران با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم خواهد کرد.
