28 مارس 2024 - 19:48

هامون و جان تازه خولک بافی سیستان

11 ژوئن 2020 - 14:50 dsfr.ir/lj58k

خولک بافی

هامون که زنده شد زندگی را با خود به ارمغان آورد و نه تنها به محیط زیست، کشاورزی، منابع طبیعی و مردم منطقه شادابی و نشاط بخشید بلکه چرخ برخی صنایع دستی بویژه خولک بافی (حصیر بافی) را پس از ۲ دهه خشکسالی و رکورد کامل، به حرکت در آورد و صنعتگران این حرفه همانند گذشته مشغول به فعالیت شدند.

منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان و جنوب شرق ایران اسلامی به سبب وجود تالاب بین المللی هامون، رودخانه هیرمند و بادهای موسمی ۱۲۰روزه برای بسیاری از مردم آشناست، وضعیت مطلوب کشاورزی و آب و هوای مناسب در گذشته های نه چندان دور این منطقه را به انبار غله ایران معروف کرده بود.

تالاب بین المللی هامون به عنوان بزرگترین پهنه آب شیرین ایران و خاورمیانه، از دوران قدیم تاکنون نقش اساسی در زندگی مردمان سیستان داشته بطوریکه سیستان را زاده هامون و هیرمند نامیده اند، این دریاچه علاوه بر اثرات مثبت طبیعی، اقتصادی و اجتماعی، در آیین زرتشت نیز تقدس خاصی دارد.

هامون علاوه بر تامین آب آشامیدنی و کشاورزی ساکنان منطقه، معیشت های گوناگونی را در پیرامون خود خلق کرده و زمینه اشتغال گروه های مختلف از جمله ماهیگیری، شکار، دامداری و حصیربافی را فراهم ساخته است.

پوشش گیاهی دریاچه هامون از گونه های متنوعی مانند توت، نی، تیغال، سه وجگ، تزگ و غیره تشکیل شده که هر کدام کاربردهای متفاوتی دارند.

نی های روییده در بستر این دریاچه ابزار و مواد اولیه لازم را برای فعلیت پذیر کردن خلاقیت و هوشمندی مردمان حاشیه نشین هامون فراهم کرده است.

این دریاچه یا تالاب بین المللی در زمان پرآبی سفره بزرگی برای هامون نشینان پهن کرده و فعالیت های گسترده ای را رقم زده بود اما با قطع آب رودخانه هیرمند و خشکیدن تالاب هامون در ۲ دهه گذشته نه تنها فرصت های شغلی از دست رفت بلکه بسیاری از مردم حاشیه این دریاچه مجبور به مهاجرت شدند.

بارندگی های قابل توجه اواخر پارسال و اوایل امسال در حوضه آبریز هیرمند و جاری شدن سیلاب های غیر قابل کنترل در افغانستان موجب آبگیری بخش هایی از تالاب هامون و احیا نیزارها و برخی فعالیتهای وابسته به آب شد. 

رشد نی های بستر هامون سبب جنب و جوش و رونق دامپروری و حصیر یا پرده بافی در حاشیه این تالاب شد بطوریکه آنچه بیشتر از همه نظر هر رهگذری در حاشیه این دریاچه را جلب می کند فعالیت پرده بافی سنتی یا خولک بافی است.

حصیر بافی سیستان به عنوان یکی از هنرهای مهم مردم شمال سیستان و بلوچستان با خشک شدن دریاچه هامون، از نفس افتاد و در حال فراموشی بود.

حصیر بافی، پرده بافی یا یا به اصطلاح محلی «خولک بافی» که حاصل آن نوعی پرده خاص به پرده نام خولکی یا حصیری است، یکی از صنایع دستی معروف منطقه سیستان بوده که تاریخی نامعلوم و به گفته برخی افراد سالخورده منطقه قدمتی همزاد با دریاچه هامون دارد.

یک نخ جلو، یک نخ عقب، حالا یک خولک و با تکرار این حرکت پرده خولکی یا حصیری ساخته و از انجام این فعالیت چند صد نفر امرار معاش کرده و میلیون ها متر پرده تولید می شد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « ایرنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1