27 مارس 2024 - 16:27

گرد مرگ روی تاریخِ تهران می پاشند

9 فوریه 2020 - 17:00 dsfr.ir/h34rj

خانه تاریخی در تهران

عمارت اقدسیه یا همان شهرداران، پیش رو بود. بنایی قدیمی که مجموعه میراث فرهنگی تاریخی بودن اش را رد و تاکید کرد که ارزشی برای ثبت ملی ندارد. بعد از آن بود که به مرور احکام دیوان عدالت اداری برای صدور مجوز تخریب و خروج از ثبت، یکی پشت دیگری منتشر شدند و از آن روز، هر شب یکی ارزشمندتر از دیگری، کابوس کلنگ می بینند.

در طول چند سال گذشته یکی از مهمترین خبرهایی که هر مدیر یا معاون میراثی در نشست های خبری اش تلاش می کرد تا ایده اولیه اش را به نام خود بزند، «ایجاد شعب قضایی میراث فرهنگی» بود. فکری که بیش از چهار سال است مسؤولان میراث فرهنگی نخست درخواست اش را مطرح کردند و هر از گاهی مدیر کل های مختلف میراث فرهنگی در دوره های مدیریت خود و حتی معاونان شان از پیگیری ها برای ایجاد شعب مستقل میراث فرهنگی در دادگاه ها خبر می دادند، شعبه هایی با حضور قضاتی آشنا با قوانین میراث فرهنگی و دلسوز این حوزه. هر چند هنوز هیچ خبری از ایجاد این شعبه های مخصوص با قضاتِ آشنا با میراث فرهنگی شان نیست ...

هر چند در این میان گاهیت مجوزهای امضاءدار مسوولان سابق میراث فرهنگی یک پای همیشگی مجوزهایی است که بناهای تاریخی را بی ارزش می شمارند و در واقع موافق تخریب خانه های تاریخی می شوند! مجوزهایی که معمولا با سروصدای فعالان میراثی و رسانه ها سروکله شان پیدا می شود.

از حدود ۱۰ روز قبل تا امروز نیز دست کم مجوز چهار خانه ی تاریخی رو شده است. خانه هایی که می گویند در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده اند یا فقط در فهرست آثار واجد ارزش شهر قرار گرفته اند، فهرستی که به نظر می رسد در عمل هیچ فایده ای ندارد.

مجوزها آن قدر پر قدرت صادر شده اند که حالا یک مالک مجوزش را با افتخار بالا می گیرد و امضای میراث فرهنگی را نشان می دهد، دیگری شبانه آجرهایش را با کامیون از خانه منتقل می کند و دیگری از فضای داخلی خانه شروع کرده و صدای کلنگش همسایه ها را از خواب بیدار می کند تا آخرین آجرش، آجرهای دیوار بیرونی خیابان باشد. دیگری هم نگهبان هایی را در خانه و سرکوچه گذاشته تا خبرنگاری، شاید هم شهروند دلسوزی، از خانه در حال تخریب اش عکس نگیرد!

خلاصه آن که آن قدر راهکار جدید پیش پایشان گذاشته اند، که دیگر عین خیال شان نیست، روزی این جا خانه ای بوده با تاریخی از یک ایل و تبارِ ایرانی بزرگ.
از زمان انتشار خبرِ صدور مجوزهای خروج از ثبت چند خانه ی تاریخی در تهران آن قدر تصویر و خبر از نخستین خانه منتشر شد که حالا همه نامش را خانه «ایتالیا» گذاشته اند، خانه ای که هر چند هنوز ثبت نشده بود اما واجد ارزش بود، امروز کارگران کلنگ به دستش در تقاطع خیابان ایتالیا و فلسطین شمالی، تقریبا چیز دیگری از در و دیوار داخلی اش باقی نگذاشته اند و کم مانده تا دیوارهای بیرونی هم پا به پای خیابان صاف شوند.

نگهبان خانه اجازه ی ورود به هیچ کس را نمی دهد، حتی دخترِ همسایه که با بغض از او می خواهد برای آخرین بار با خانه خداحافظی کند.

چند متر آن طرف تر از خانه ایتالیا، سر کوچه نادری، دیواره های مهدکودکی که سال هاست طبقه دومش، برخی از عابران را وادار می کند تا عکسی به یادگاری با او بگیرند، می لرزد. صدای پتک حتی قوی تر از خانه ایتالیا در گوشمان می پیچد. اما پیمانکارش می گوید مالک خانه قصد بازسازی و نشستن در این بنا را دارد و ما ماموریت داریم آن را بازسازی کنیم، ولی تا امروز حرفی از حضور میراث فرهنگی در این بنا نبوده است، با این وجود می گوید اگر میراثی ها پای شان به خانه باز شود با کمال میل از آن ها استقبال می کنند.

در فاصله ی کمتری از این دو بنای قدیمی، خانه ی «زند نوابی» در تقاطع میدان فلسطین و خیابان طالقانی که ۱۰ سال از آخرین تیزی کلنگ ها به تنش می گذرد، قرار دارد. بنای تاریخی که گویا وضعیت را مناسب دیده و براساس دیده های خبرنگار ایسنا، کامیون های حمل بار آجرش، شبانه از خانه خارج می شود تا احتمالا آن هم کار را یکسره کند.

از خانه تاریخی «پلویی» در خیابان قلمستان که گویی لودرهایش آماده به تخریب بودند تا با خوردن مهر روی مجوز کار سژتخریب و آواربرداری اش را شروع کند که بگذریم مجوز روی مجوز است که این روزها دست خبرنگاران می رسد از حکمی که دیوان عدالت اداری برای یرانجام خانه های تاریخی تهران امضا کرده است؛ تهران، خیابان فلسطین. تهران باغ سپه سالار (باغ صف). تهران خیابان دانشگاه نبش آذربایجان. تهران خیابان ولی عصر پایین تر از میدان منیریه، چاپخانه تابان و ....

همان سال هایی که تازه حرف از خروج آثار تاریخی از فهرست میراث ملی مطرح می شد و میراثی ها از رسانه ها می خواستند تا اخبار خروج از ثبت رسانه ای نشود «تا مالکان بناهای تاریخی دیگر از آن چیزی یاد نگیرند، شاید نیاز بود بیش از پیش روی بحث های حقوقی اش حرف زده شود نه این که تصمیم بگیرند مُهر سکوت به دهان بزنند.»

16 آذر ۱۰ سال قبل بود وقتی امید غنمی - مدیر کل وقت حقوقی سازمان وقت میراث فرهنگی - در نشستی خبری اعلام کرد که «منتظر واکنش مقامات عالی قضایی هستیم روند خروج آثار در یکی دو سال گذشته افزایش یافته است» در آن زمان حکم خروج ۳۵ اثر تاریخی از فهرست آثار ملی صادر شده بود و به دنبال آن، حقوقدانان میراث فرهنگی نسبت به این اتفاق هشدار می دادند.

یا عباس شایسته مهر که می گفت «گر آثار تاریخی با رأی دیوان عدالت اداری تخریب شوند چیزی برای افتخار نمی ماند چنین احکامی ارزش حقوقی ندارند. اگر سازمان میراث فرهنگی به طور دقیق می توانست استدلال کند که مرجع صالح قانونی در این موضوع است، دیوان عدالت اداری نمی توانست تصمیم هایی را که به موجب قانون گرفته شده اند، نقض کند.»

یا نوروز رجبی – کارشناس حقوقی – که هشدار می داد « تکه تکه کردن سازمان میراث فرهنگی اشتباه بود سازمان باید جلوی خروج آثار از فهرست ملی را به شکل قانونی بگیرد»

حتی برخی از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نیز با میراث فرهنگی همراه بودند؛ غلامرضا دهقان - نماینده کازرون در مجلس – با سنجش شرایط این طور اعلام کرده بود؛ «میراث فرهنگی را با شعار نمی توان حفظ کرد سازمان میراث فرهنگی باید برای کسب رضایت مالکان هزینه کند»

هر کدام از این هشدارها خود بابی بود برای برداشتن قدم صحیح تر میراث فرهنگی به سمت حفاظت بهتر از تاریخ تهران و چه بسا کشور، اما به نظر می رسد آن ها تصمیم گرفتند کمبود اعتبار را بهانه کنند تا نه تنها راهی برای حفاظت پیش رو نداشته باشند، بلکه فقط دست روی دست بگذارند که اعتبار نیست. حالا بعد از آن ۳۵ اثر تاریخی که از سرنوشت شان خبر دیگری در دست نیست، به نظر می رسد دور بعدی تخریب خانه ها راهگشا شده است.

« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1