موزه های غربی همواره برای بازگرداندن آن دسته از میراث فرهنگی که در طول دوران استعمار یا جنگ ربوده شده یا به یغما رفته اند، تحت فشار بوده اند. شبکه خبری سی ان ان در قالب یادداشتی که توسط یک فعال حقوق بشر، نویسنده، مجری و استاد دانشگاه نوشته شده، به این معضل پرداخته است.
با توجه به گزارشی که به دستور «امانوئل مارکرون» - رئیس جمهور فرانسه - تهیه شده است، دست کم ۹۰ درصد از آثار فرهنگی آفریقا هم اکنون در موزه های اروپایی نگهداری می شود. با این حال موزه بریتانیا از بازگرداندن نیمی از مرمرهای « پارتنون» به یونان خودداری می کند.
بر اساس قانون، یک سارق مجاز به نگهداری از آثاری که به سرقت برده نیست و این قانون برای آثاری که سال ها پیش به سرقت رفته اند نیز صدق می کند. در گذشته، بسیاری از آثار به ناحق از مناطقی استخراخ شدند که اکنون به عنوان مناطق مستقل شناخته می شوند. حالا مردم این مناطق و کشورها می خواهند این آثار به خانه خود یعنی جایی که ارزش آن ها بیش از هر مکان دیگری درک می شود، بازگردانده شوند.
موزه های بزرگی همچون موزه «متروپولیتن» نیویورک، موزه «گتی» ، «لوور» و «موزه بریتانیا» از آثار ارزشمندی نگهداری می کنند که در جریان جنگ، سرقت یا غارت از مبدا اصلیشان خارج شده اند. با این حال این موزه ها نسبت به بازگرداندن این آثار با علم بر این که بسیاری از آن ها در دوره استعمار از کشورها غارت شده اند و با اینکه می دانند این حرکت در حال حاضر به عنوان جنایت علیه بشریت محسوب می شود، نسبت به بازگرداندن این آثار بی تفاوت هستند.
این موزه ها خود را برای نگهداری از آن چه آن را «غنائم جنگی» عنوان می کنند، محق می دانند؛ این درحالی است که این طرز فکر توسط قوانین بین المللی رد می شود.
« الگین» هرگز پولی برای خرید مرمرهای پارتنون به عثمانی های (عثمانی هایی که در آن زمان آتن را فتح کرده بودند) پیشنهاد نکرد، چراکه می دانست عثمانی ها هرگز این آثار را نمی فروشند بنابراین به مقامات محلی رشوه داد تا استخراج مرمرها از دیوارهای معبد را نادیده بگیرند.
حالا «موزه بریتانیا» به ناحق ادعا می کند «الگین» این آثار را به صورت قانونی به دست آورده و از بازگرداندن این آثار به موزه جدید «آکروپولیس» - جایی که نیمی دیگر از این مرمرها نگهداری می شوند و ارزش آن ها به بهترین نحو ممکن پاس داشته می شود، خودداری می کند.
در سال ۲۰۱۷، «ماکرون» اعلام کرد "میراث فرهنگی آفریقا بیش از این نباید در زندان موزه های اروپایی باقی بماند". او روند بازگرداندن تعدادی از «برنزهای بنین» به نیجریه را که در جریان یورش ارتش بریتانیا در سال ۱۸۹۷ از این محل خارج شده بودند و سپس توسط فرانسه خریداری شده بودن، آغاز کرده است. با این حال موزه بریتانیا تعداد بیشتری از این برنزهای بنین را در مجموعه خودنگهداری می کند، اما مدیران این موزه حتی از نشستن بر پای میز مذاکره برای بازگرداندن شواهد یک تمدن پیشرفته قرن شانزدهمی آفریقایی ممانعت می کنند.
اوضاع در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به همان وخامت است: این موزه اخیرا مجموعه ای از آثار غارت شده « جنگ مجدله» را به نمایش گذاشت.
کشورهایی که در گذشته اشغال شده اند یا مورد استعمار قرار گرفته اند اکنون خواستار استرداد آثار هنری و میراث فرهنگی شان هستند و بیانیه «امانوئل ماکرون» نیز این موضوع را برجسته تر کرده است. قوانین بازگرداندن اموالی که به ناحق به مالکیت کسی یا ارگانی در آمده اند در دادگاه های انگلستان، ایرلند و ایالات متحده به رسمیت شناخته شده است.
معاهده های بشردوستانه و بیانیه سازمان ملل درباره حقوق مردم بومی نیز از بازگرداندن این آثار حمایت می کند.
مطمئنا در این مورد استثناهایی نیز وجود دارد. محافظت از آثار باستانی ارزشمند در اولویت قرار دارد و قطعا بازگرداندن این آثار به کشورهایی که درگیر جنگ های داخلی هستند یا موزه هایی که به دلیل اداره شدن توسط مدیران فاسد یا نداشتن سیستم تهویه هوا مناسب خطر آسیب به آثار را به همراه دارند، کار مناسبی نیست.
نیاز است تا پیمان نامه بین المللی درباره شرایط بازگرداندن این آثار وضع شود یا دست کم مجموعه شرایط اخلاقی برای موزه هایی که درگیر استرداد آثار باستانی هستند تهیه شود.
چندی پیش نشریه گاردین گزارشی را منتشر کرد که طبق آن یک وکیل مدافع حقوق بشر از موزه بریتانیا به عنوان بزرگ ترین مجموعه دار آثار مسروقه یاد کرده بود.
