29 مارس 2024 - 19:44

انیمیشن۱۵۰۰ساله ایرانی

22 اوت 2019 - 15:00 dsfr.ir/1t047

انیمیشن۱۵۰۰ساله ایرانی
wikimedia.org
طاق بستان

نقاشی متحرک یکی از پدیده هایی است که عمری کوتاه در ایران و جهان دارد. کمی بیش از ۱۰۰ سال از نخستین نمایش انیمیشن (پاریس،۱۸۹۲) می گذرد و با توجه به تعاریف ارائه شده؛ عمر هنر انیمیشن مدرن در ایران حدود ۵۰ سال است در حالی که یافته های یک پژوهش نشان می دهد جایگاه هنرمندان ایران باستان در ردیف پیشتازان ایده پردازی های صنعت تصویر متحرک در جهان هنرهای نمایشی به شمار می رود.

در پژوهشی که با موضوع کشف اندیشه انیمیشن ۱۵۰۰ ساله ایرانی در تابلو سنگی "شکار گراز" طاق بستان کرمانشاه انجام شده، این تابلو سنگی مورد بررسی تحلیلی و تفسیری قرار گرفته است.

این تابلو به طول پنج متر و عرض چهار متر، در بدنه کوهی در ناحیه طاق بستان کرمانشاه کنده کاری شده و متعلق به اواخر دوره امپراتوری ساسانیان است. یافته ها نشان می دهد که این تابلو سنگی، می تواند به عنوان نمونه ای از ایده انیمیشن (پویانمایی) ایرانی باشد که تاکنون از نگاه ژرف پژوهشگران داخلی و خارجی غافل مانده است.

این پژوهش معتقد است: «سابقه هنر انیمیشن در جهان به سال ۱۸۹۲ در پاریس برمی گردد و پیش از این در هیچ مقاله، کتاب یا دایره المعارفی از وجود انیمیشن باستانی اشاره ای مستند نشده است. تنها سند ماندگاری که سابقه انیمیشن ۵۰۰۰ ساله ایرانی را مطرح کرده و بی هیچ بازتاب جهانی مسکوت مانده، نقاشی متحرک درخت آسوریک (ظرف سفالین) در شهر سوخته زابل ایران است که به گفت وگوی بز با درخت خرما می پردازد و در پنج فریم متحرک تنظیم شده است.»

به منظور جستجو پیرامون کشف اندیشه انیمیشن ۱۵۰۰ ساله ایرانی، محمد عارف (دانشیار دانشکده هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران-مرکز) پژوهشی را با تکیه بر روش اسنادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، مطالعات میدانی و فنون آزمایشگاهی در کارگاه انیمیشن انجام داده است که در آن به کشف و نشان دادن ایده توالی حرکت تا احتمال انیمیشن ۱۵۰۰ ساله ایرانی، اهتمام ورزیده است.

این پژوهش یکی از شاهکارهای هنرمند ایران باستان را ظرف سفالین نقاشی شده گفتگوی بز و درخت خرما می داند که به درخت آسوریک ایرانی معروف شده و متعلق به هزاره سوم پیش از زایش عیسی مربوط به شهر سوخته زابل است. نقاشی متحرک این ظرف در پنج فریم تقسیم شده که به نظر پاره ای از اسطوره شناسان، بز و درخت خرما، نماد آشوری ایرانی به نشانه روابط تنگاتنگ دامداری و کشاورزی بوده است.

در ادامه این پژوهش درباره تابلو "شکار گراز" آمده است: این تابلو از عناصر مهمی از جمله داستان، صحنه، اشخاص، ماجرا، موسیقی، بافت، رنگ، حجم، زمان، فضا، ژانر، طرح، نماد، زبان، هدف، کشمکش، آغاز، میانه و پایانه برخوردار است. در این نقش برجسته، رابطه انسان با طبیعت از جمله ماهی، اردک، درخت، نیزار، فیل، گراز، آب، باتلاق و فرهنگ ها (پادشاهان و درباریان و کارگران) به خوبی از دید هنرمندی ایران شناس و معماری های ناب که مورد تایید شاه بوده، به تصویر کشیده شده است.

داستان این تابلو بیانگر این است که خسروپرویز، پادشاه ساسانی سده پنجم میلادی، در یک روز معین به همراه ملازمان و زنان رقصنده، نوازندگان، خدمتگزاران، پیلبانان و دستیاران خود به قصد شکار به محوطه باتلاقی شکار گراز آمده است. شاه بر قایقی ایستاده و همراهان او در ترکیب بندی دقیقی قرار گرفته اند. هنرمند سنگ نگار ساسانی، با طرحی نو و البته انسان شناسانه، تابلویی پویا را از تفریح تخصصی شاه و درباریان با گراز و فیل و آب و پرندگان باتلاقی آفریده است.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد:تابلو سنگی شکار گراز علاوه بر هنر نقالی، روایتگری، حرکت، داستان سرایی نشان می دهد که هنرمند نگارگر آن ایرانی بوده و ایده انیمیشن را در پلان اجرایی خود داشته است.

« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1