میدان تاریخی امام (ره) (نقش جهان) در سال 1006 هجری قمری همزمان با انتخاب اصفهان به پایتختی شهریاران صفوی در باغ بزرگ نقش جهان همراه با بناهای پیرامون آن بنا شد.
این میدان در دوره شاه عباس بزرگ و جانشینان او در روزهایی که جشن های سلطنتی برپا بود، محل بازی چوگان بوده و قبل از آن نیز این میدان محل چوگان بوده است.
دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است. که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می کند و قدیمی ترین دروازه چوگان دنیاست. طرح این میدان تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تأثیر داشته است که زمین های ورزشی هارلینگام و سایر زمین های چوگان معروف، کم و بیش از روی این میدان ساخته شده اند.
میدان نقش جهان اصفهان و بناهای پیرامون آن به عنوان مجموعه عظیم تاریخی درسال 1358 خورشیدی به عنوان میراث بشری به ثبت جهانی رسید.
میدان نقش جهان یکی از استانداردترین و تاریخی ترین مکان های انجام این بازی است که همچون نگینی سبز در مجموعه تاریخی نقش جهان اصفهان قرار دارد.
این میدان از زمان تیموریان برای انجام بازی چوگان مورد استفاده قرار می گرفته و در زمان صفویان بازسازی شده است.
صفویان با بازسازی میدان چوگان نقش جهان اقدام به احداث مسجد، بازار و کاخ سلطنتی دورتادور این میدان کردند و از آن بعنوان مجموعه ای سیاسی، مذهبی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی بهره گرفتند.
در کتب تاریخی آمده است که روزهای تعطیل، بازی چوگان در میدان نقش جهان برگزار می شد و پادشاهان صفوی با حضور در ایوان کاخ عالی قاپو، نظاره گر این بازی می شدند.
اصفهان مهد چوگان ایران و جهان شناخته می شود و همین عامل موجب شد تا مسئولان سازمان میراث فرهنگی، فعالیت خود را برای ثبت جهانی بازی چوگان به نام ایران از این شهر تاریخی آغاز کنند.
گرچه پیش از این جمهوری آذربایجان تلاش هایی را برای ثبت این ورزش اصیل ایرانی به نام خود انجام داده است اما حساسیت ملی در باره این اقدام در دیدار مسئولان جمهوری اسلامی ایران با مقامات جمهوری آذربایجان و یونسکو در آذر سال 92 به طرف های مقابل گوشزد شد.
در سال 92 فعالیت جدی کشورمان برای ثبت این ورزش اصیل به نام ایران از میدان نقش جهان اصفهان آغاز شد.
25 اسفند سال 92، ' مسعود سلطانی فر ' معاون رئیس جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با پرتاب گوی در میدان تاریخی نقش جهان اصفهان و انجام بازی نمادین چوگان در این میدان تاریخی، تلاش برای تشکیل پرونده ثبت جهانی ورزش چوگان به نام ایران در یونسکو را اعلام کرد.
در این بازی نمادین، سوارکاران با لباس محلی در میدان نقش جهان رقابت کردند تا با برگزاری این بازی، تلاش برای ثبت جهانی این بازی در یونسکو همزمان با دومین روز برگزاری برنامه موسوم به 'نوروزگاه' در اصفهان آغاز شود.
دکتر حسین یقینی 16 اسفند سال 1391 در گفت وگو با ایرنا تصریح کرد: ' هرودوت ' تاریخ نویس برجسته یونانی به انجام بازی چوگان توسط ایرانیان قبل میلاد مسیح اشاره کرده است.
وی افزود: هرودوت این موضوع را در کتاب ' تاریخ ایران باستان ' که توسط استاد ' پیرنیا ' معروف به ' مشیرالدین 'تدوین شده، آورده است.
وی افزود: هرودوت در باره حمله ' اسکندر ' به ایران آورده است پیش از آنکه حمله مقدونیان(یونانیان) به ایران آغاز شود ، ' داریوش سوم ' یک گوی و چوب چوگان برای اسکندر فرستاد و گفت بهتر است به جای جنگ با ایرانیان با این گوی و چوب بازی کنی.
یقینی با بیان اینکه ورزش چوگان را ایرانیان راه اندازی کرده اند، گفت: به نوشته هرودوت ارسال گوی و چوب چوگان از سوی داریوش سوم برای اسکندر 332 سال قبل از میلاد مسیح اتفاق افتاده و این مهمترین سند تاریخی برای ورزش چوگان است.
وی با بیان اینکه تاریخ ورزش چوگان در ایران به زمان هخامنشیان بازمی گردد، تصریح کرد:با این وجود سند مهم، تاریخ هرودوت است که چوگان را متعلق به ایرانیان دانسته است.
این کارشناس معماری و آثار باستانی افزود: چوگان پس از ایران به کشور هند رفت و از آنجا به انگلیس و کشورهای اروپایی و سپس در کشورهای آمریکایی رواج یافت.
استاد سابق دانشکده معماری دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اصفهان از مسئولان ورزش کشور و سازمان میراث فرهنگی خواسته بود با جمع آوری اسناد و مدارک تاریخی که حتی برخی از آنها توسط اروپایی ها به رشته تحریر درآمده است، برای ثبت ورزش چوگان در سازمان آموزشی،علمی فرهنگی سازمان ملل متحد(یونسکو) تلاش کنند.
در همین حال، رئیس آمریکایی فدراسیون بین المللی چوگان در سفر خود به اصفهان که به منظور دیدن ' نقش جهان ' به عنوان قدیمی ترین میدان چوگان جهان به اصفهان سفر کرده بود بر ایرانی بود این بازی صحه گذاشت.
« ریچارد تاماس خلیل» 20 خرداد 1393 در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا تصریح کرد: یونسکو در اینخصوص اشتباه بزرگی را مرتکب شده است.
وی گفت: در نامه ای به یونسکو ضمن اعتراض به این اقدام، توضیح دادم که بازی چوگان با ابتکار ایرانیان بوجود آمده است.
رئیس آمریکایی فدراسیون بین المللی چوگان افزود: هیچ شکی نیست که ایران مهد چوگان در جهان است و چوگان ایران، مورد حمایت ما قراردارد زیرا همه می دانند که گذشته این بازی به ایران باز می گردد.
ریچارد تاماس خلیل، افزود: پرونده ثبت جهانی چوگان به نام ایران که خاستگاه اصلی این بازی است باید باز و این رشته به نام ایران ثبت جهانی شود.
دو پرونده ایران صبح روز ( پنج شنبه 16 آذر ماه 1396 ) در ساعت 11 به وقت کره جنوبی و حدودا 5:30 به وقت تهران مطرح و هر دو به اتفاق آرا در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت شد.
' محمد حسن طالبیان ' معاون میراث فرهنگی با اعلام این خبر اضافه کرد: با ثبت « چوگان بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی» و «هنر ساختن و نواختن کمانچه »، در دوازدهمین نشست کمیته بین دول یونسکو تعداد آثار ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی به 13 رسید.
معاون میراث فرهنگی کشور پرونده چوگان را یکی از پرونده های برجسته و شاخص این دوره عنوان کرد که مورد توجه جهانیان قرار گرفت.
به گفته وی چوگان از منظر جنبه های گوناگون هنری، موسیقیایی، نمایش تا بازی همبسته اسب و انسان نشان دهنده شکل گیری یک فرهنگ با سابقه طولانی در سرزمین ایران از دوره ساسانی تا کنون است. اهمیت چوگان از آن جهت مهم است که بنظر می رسد اولین بازی تیمی جهان است وبه احتمال زیاد، گوی چوگان اولین توپی است که بشر ابداع کرده است.
طالبیان چوگان را بازی مشترک اسب و انسان و بی نظیر در نوع خود دانست که هماهنگی بین دو موجود زنده را برجسته می کند.
وی افزود: در فرهنگ ایرانی چوگان سمبل معرفت، مردانگی و هنر خلاق انسان ویکی از موارد مهم میراث نامملوس ایران است که پشتوانه فرهنگی بسیار ارزشمندی در ادبیات، مینیاتور، نقاشی، روایتگری، شعر و عرفان و اثر گذاری منحصر در سایر جنیه های فرهنگی دارد. منظومه گوی و چوگان عارفی هروی قرن هفتم هجری از نمونه های بارز به جای مانده از منظومه های عرفان ایرانی است.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایرنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
