منازل مسکونی دوره ایلخانی از مهم ترین کشفیات فصل هشتم کاوش در داخل ارگ شهر #بلقیس شهرستان #اسفراین است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، احمد نیک گفتار، سرپرست فصل هشتم کاوش شهر تاریخی بلقیس با اعلام این خبر گفت: این منازل با ساختار پی سنگی، دیوارهای خشتی که کف اتاق ها دارای اندود گچ و دیوارها نیز دارای اندود کاهگل و یک لایه نازک اندود گچ و گل اخراست احتمالا به دوره ایلخانی تعلق دارد.
این باستان شناس کشف یک ساختار معماری با مصالح آجر و ساروج را از دیگر کشفیات این فصل از کاوش اعلام کرد و افزود: آنچه تاکنون در کاوش این بنا به دست امده متشکل از دو بخش شامل حوضچه و بنای مستطیل شکل با مساحت تقریبی 50 متر است که البته هنوز کاربری آن مشخص نیست. هشتمین فصل کاوش باستان شناختی شهر تاریخی بلقیس اسفراین برای شناخت ساختار شهر، ایجاد فضای سایت موزه برای بازدید کنندگان و تکمیل کاوش های فصول پیشین با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.
احمد نیک گفتار فراهم کردن بستری برای حفاظت و مرمت اضطراری و تکمیلی در داخل ارگ و در محدوده شارستان با تاکید بر تپه منار برای مشخص کردن کاربری وتکمیل ساختار مسجد- مدرسه که بخش هایی از آن در فصول گذشته با کاوش های باستان شناختی نمایان شده بود را از دیگر اهداف این فصل از کاوش عنوان کرد.
این باستان شناس با اشاره به انجام نخستین فعالیت های باستان شناسی به صورت علمی در این مجموعه در سال 1386 گفت: این فعالیت ها تاکنون هر ساله به صورت مستمر ادامه داشته است.
او درباره کشفیات فصل هفتم کاوش های باستان شناختی که در دو بخش ارگ و شارستان صورت گرفته است، گفت: در داخل ارگ بقایایی از منازل مسکونی پیرامون یک حیاط مرکزی با یک سیستم آبرسانی با ساختار تنبوشه ای متصل به حوض انبار کشف شد.
او افزود: بخش دیگرکاوش های فصل هفتم که در شارستان در بخش معروف به تپه منارصورت گرفت منجر به کشف یک صحن بزرگ با رواق های پیرامونی با یک ورودی آجر فرش شد که ایوان آن مزین به گچبری هایی از نوع برهشته بوده و در نوع خود از بی نظیرترین گچبرهای دوران اسلامی در قرون 7-5 ه.ق به شمار می رود که احتمالا بقایای مسجد-مدرسه سلجوقی است.
وی از کشفیات دیگر در تپه منار به ادامه تالار ستون دار(شبستان مسجد) و یک سیستم آبرسانی (قنات) اشاره کرد.
نیک گفتار ، شهر اسفراین را یکی از مهمترین شهر های نیشابور در دوران اسلامی دانست و گفت: شهر تاریخی اسفراین معروف به شهربلقیس در بین شریانهای تجاری نیشابور و جرجان قرار داشته و در تجارت و انتقال فرهنگ نقش مهمی ایفا می کرده و امروزه به عنوان یکی از بناهای فرهنگی- تاریخی ، معماری و شهر سازی و یکی از قطب های مهم گردشگری استان و کشور حایز اهمیت است. اسفراین در دوره ایلخانی به دلیل تخریب نیشابور از اهمیت دو چندانی برخوردار می شود و از لحاظ ساختار معماری شاهد رشد و شکوفایی این شهر هستیم.
او با اشاره به این که اسفراین یکی از شهرهای کهن خراسان بزرگ قبل از اسلام است گفت: این شهر در سال 31 هجری قمری به وسیله عبدالله بن عامر تصرف و مردم به تدریج مسلمان شدند و همزمان با حملات مغولان و تخریب نیشابور این شهر هم ویران و برای مدتی از رونق و اهمیت آن کاسته می شود.
به گفته این باستان شناس؛ با روی کار آمدن سلسله ایلخانان و ثبات سیاسی و تغییر راه ارتباطی نیشابور به اسفراین به مسیر توس به اسفراین نه تنها اسفراین موقعیت ویژه ای بدست می آورد، بلکه اهمیت اسفراین دو چندان شده و حتی از تابعیت نیشابور خارج می شود و از این دوره تا دوره صفویه به عنوان یکی از مراکز مهم ضرب سکه در خراسان مطرح بوده است.
او در ادامه افزود: شهر اسفراین در اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادرشاه افشار یعنی در سال 1131 هـ.ق باردیگر توسط افاغنه ویران شد و از آن پس هیچ وقت روی آبادانی به خود ندید.
او بیش ترین آثار و بقایای معماری را در بخش شارستان دانست و گفت: در این بخش با استناد به متون و شواهد باستان شناسی بناهای عام المنفعه ای از جمله بازار، حمام، مسجد، رباط و غیره قرار داشته است که در نتیجه مطالعات باستان شناسانه دقیق، مکان و وضعیت برخی از آنان مطالعه و روشن شده و مطالعات راجع به آنها کماکان ادامه دارد.
