براساس آمار، از مجموع گردشگرانی که به ایران می آیند تنها ۲.۲ درصد گردشگران #طبیعت هستند.
"مدیرکل امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست"نه فقط در ایران که وضع تنوع زیستی در جهان خوب نیست. آمارها گویاترند: ١٢ درصد گونه های پرندگان، ۲۵ درصد گونه های پستانداران و ۳۰ درصد گونه خزندگان در معرض انقراضند و هر ساله پنج میلیون هکتار از جنگل های گرمسیری حذف می شود. اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) هم این آمار را برای ایران اعلام کرده: حدود ١٠٦ گونه یا وضعی بحرانی دارند یا در معرض خطر انقراضند و آسیب پذیر شده اند. همین اوضاع سازمان های حفاظت محیط زیست، جنگل ها و مراتع و همین طور میراث فرهنگی را به همکاری و تلاش برای رشد توریسم و اکوتوریسم پایدار واداشته است و بناست گردشگری پایدار پس از این زمینه ایجاد اشتغال و تولید ملی باشد.
تجربه جهانی می گوید كه ایده حفاظت صرف از منابع طبیعی و مناطق حفاظت شده، سال هاست که نخ نما شده و برای همین امسال شعار «تنوع زیستی و گردشگری پایدار» برای روز جهانی تنوع زیستی برگزیده شد. با این حال به گفته مدیرکل امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست سهم ایران در گردشگری طبیعی کمتر از یک درصد است.
در مراسم بزرگداشت این روز در سازمان حفاظت محیط زیست، معصومه ابتکار، رئیس این سازمان هم حضور پیدا کرد و درباره این ایده نخ نما حرف زد: «فکر نکنیم اگر حفاظت را در منطقه ای سخت بگیریم و معیشت را برای مردم سخت کنیم و در عوض معیشت جایگزینی برای آنها ایجاد نکنیم، موفق بوده ایم؛ این روش جز افزایش نرخ مهاجرت و حاشیه نشینی نتیجه ای ندارد.» در این مراسم از باز شدن مناطق حفاظت شده به روی گردشگران صحبت شد اما در کنار تلاش برای حفظ تنوع زیستی و البته احترام به جوامع محلی و باورهایشان.
استفاده از تنوع زیستی برای ایجاد شغل
معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با حضور در مراسم گرامیداشت روز جهانی تنوع زیستی از ظرفیت بالای تنوع زیستی ایران گفت. او ایران را جزو ٢٠ کشور اول دنیا از لحاظ دارا بودن ذخایر زیستی عنوان کرد و گفت: «می توان با برنامه ریزی هم محيط زیست را حفظ کرد و هم مشاغل را افزایش داد. مشاغل سبز محل جدیدی برای رشد اقتصادی کشور است و با توجه به نامگذاری سال جاری به نام اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، می توانیم از ظرفیت منابع طبیعی کشور، به عنوان گردشگری پایدار استفاده کنیم. گردشگری پایدار یکی از مهمترین زمینه های اشتغال و تولید ملی خواهد بود.»
او با این توضیحات از رابطه مستقیم تولید ملی با توسعه صنایع دستی به ویژه در روستاها سخن گفت و اجرای بعضی طرح ها در زاگرس و دریاچه ارومیه را به عنوان معیشت جایگزین نمونه بارز رویکرد دولت در راستای حفظ محیط زیست همزمان با استفاده از ذخایر و پتانسیل های موجود مثال زد.
دولت برای گردشگری پایدار چه کرد؟
«توانستیم مباحث نظری را به الگوی عملی تبدیل کنیم و اکنون بیش از ٨٠ طرح مدیریتی برای مناطق تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شده و آماده تصویب است.» ابتکار برای بیان تلاش های دولت یازدهم در زمینه گردشگری پایدار از تهیه برنامه مدیریتی برای تمام مناطق حفاظت شده تحت پوشش سازمان محیط زیست سخن گفت: «تعدادی از این موارد به تصویب شورای برنامه ریزی استان ها رسیده و تعدادی نیز در انتظار است و اجرای بعضی از آنها آغاز شده است.»
به گفته او بعد از تصویب برنامه مدیریتی مناطق برای طرح های ارایه شده ردیف اعتباری در نظر گرفته می شود و با نظارت کامل محیط زیست طرح ها اجرا می شود. ابتکار در ادامه از اجرای طرح «یک محیط بان، یک مدرسه» صحبت کرد که در هزار و ٧٠٠ مدرسه اجرا شده، به سایر مدارس خواهد رسید و هدف آن جلب مشارکت جوامع محلی برای حفظ تنوع زیستی است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با اشاره به توسعه روستاها و توجه به معیشت روستاییان به عنوان یکی از محورهای مهم اقدامات دولت گفت و توضیح داد که در برنامه ششم توسعه تلاش می شود روند حفاظت صرف از مناطق متعادل شود و یکی از راه های موفق در این راستا توسعه گردشگری پایدار به ویژه در روستاها است.
اکوتوریسم هنوز در ایران تخصصی نیست
با این حال، این طور که حمید گشتاسب میگونی، مدیرکل امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست از وضع گردشگری طبیعت در ایران گفت، هنوز در ابتدای راه هستیم چرا که به گفته او درحالی که «گردشگری طبیعی در سال های اخیر بیش از پنج درصد درآمد ملی جهان را به خود اختصاص داده است. ۸۰ درصد اشتغالزایی در حوزه صنعت گردشگری، سهم آمریکا و اروپاست و خاورمیانه سهم ۵.۲ درصدی در حوزه گردشگری دارد اما سهم ایران در این زمینه کمتر از یک درصد است.»
براساس آماری که مدیرکل امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد، از مجموع گردشگرانی که به ایران می آیند تنها ۲.۲ درصد گردشگر طبیعی هستند. حالا برای نخستین بار این اعتقاد میان ارگان های مرتبط همه گیر شده که «نباید دروازه های مناطق حفاظت شده را به روی مردم ببندیم». به همین دلیل برای بیش از ۱۳۰ منطقه حفاظت شده برنامه داده شده و سازمان حفاظت محیط زیست از علاقه مندان خواسته تا طرح های گردشگری بدهند و اگر تأیید شد، کارشان را شروع کنند.
عبور از جنگلداری سنتی به جنگلداری پایدار
توریسم و اکوتوریسم پایدار به عنوان یکی از جایگزین های اقتصاد چوب در جنگل ها بخشی از موضوع صحبت ناصر مقدسی، قائم مقام سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری بود. او با صحبت از این که توسعه گردشگری مطالبه ای اجتماعی است و نیاز است زیرساخت های آن در کشور فراهم شود، ابراز امیدواری کرد که با بکارگیری وجه های دیگر جنگل بتوان از جنگلداری کلاسیک عبور و به سمت جنگلداری پایدار حرکت کرد. فراهم کردن زیرساخت های مورد نیاز به گفته او، با توجه به ظرفیت خوب کشور به ارتباط تنگاتنگ سازمان های محیط زیست، جنگل ها و مراتع و میراث فرهنگی وابسته است.
اکوتوریسم، منبع درآمدزایی برای کشورها
فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست هم در مراسم روز جهانی تنوع زیستی از فاز تازه همکاری این سه سازمان در زمینه اکوتوریسم گفت و البته نیاز به همکاری با سمن ها، مردم محلی و بخش خصوصی برای تضمین پایداری و حفاظت. به گفته او، کشورهایی مانند فرانسه و ترکیه هم از پتانسیل تنوع زیستی خود استفاده می کنند و بنابراین، این کار برای ایران هم ایجاد اشتغال و درآمد به دنبال خواهد داشت.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه ابتکار » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
