28 مارس 2024 - 19:38

داستان «مهمان های ناخوانده» ثبت ناملموس شد

14 می 2017 - 13:40 dsfr.ir/bb39r

داستان «مهمان های ناخوانده» ثبت ناملموس شد
فتانه کاظمی نژاد
حضور فریده فرجام نویسنده مهمان های ناخوانده در کاخ موزه گلستان

قصه «مهمان های ناخوانده» به همت دفتر آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ناملموس با شماره 1394 در فهرست #میراث ناملموس ثبت شد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، لیلا کفاش زاده، مسوول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه و کارشناس این پرونده با اعلام این خبر گفت: قصه «مهمان های ناخوانده»، قصه ای قدیمی است که سینه به سینه توسط مادربزرگ ها یا دایه ها برای کودکان روایت شده است.

او با اشاره به جمع آوری و چاپ قصه ی «مهمان های ناخوانده» در دهه 30 توسط «مهدی صبحی» گفت: این قصه برای اولین بار در سال 1345 توسط «فریده برجام» بازنویسی و در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان چاپ شد.

وی با بیان این که فریده فرجام این قصه را در دهه 20 و در دوران کودکی خود از دایه اش شنیده بود، ادامه داد: فرجام بعدها که به عنوان کار حرفه ای به دنبال بازنویسی این قصه بود شاهدهای مختلف آن را به دست آورد و با یک نگاه پژوهشی قصه را بازنویسی کرد.

کفاش زاده در ادامه با اشاره به این که قصه «مهمان های ناخوانده» علاوه بر این که یکی از قصه های قدیمی فولکلور محسوب می شود، نخستین کتاب کودک چاپ کانون نیز هست، به چاپ این اثر به صورت کتاب و لوح فشرده توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اشاره کرد وگفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، طرحی به نام «هفت موزه، هفت قصه» را با قصه «مهمان های ناخوانده» در هفت موزه قصه گویی کرده است.

او با تاکید بر این که در این طرح سعی شد تا داستان با مشارکت کودکان و در موزه ها به شکل های گوناگون ارائه شود، از موزه های «صلح»، «فرش»، «رضا عباسی»، «مقدم»، «ملی ایران» «آبگینه و سفالینه های ایران» و «باغ نگارستان» به عنوان موزه های مشارکت کننده در این طرح نام برد.

این کارشناس کودک قصه «مهمان های ناخوانده» را قصه ای مبتنی بر ارتباط انسان و حیوانات و فوایدی که حیوانات برای انسان دارند، دانست و گفت: دوستی شخصیت های متضاد مثل سگ و گربه در کنار هم مفهوم صلح را از راه قصه گویی به کودکان می آموزند و والدین و حتی مربیان از راه روایت و قصه گویی می توانند مفهوم صلح و دوستی و پذیرش تفاوت ها را به کودکان بیاموزند.

او مهمان نوازی مادربزرگ را از دیگر وِیژگی های این قصه دانست و افزود: مهمان نوازی می تواند به طور مستقل یک اثر ناملموس برای فرهنگ ایرانی محسوب شود. آداب مهمان نوازی و خواباندن مهمان در خانه ای که برای خود صاحبخانه نیز جای کافی ندارد، دقیقا منطبق با فرهنگ مردم ایران است و این قصه به خوبی این ویژگی را ارائه می دهد که همچنان نیز جاری و ساری است.

وی مهمان نوازی را بخشی از هویت جامعه ایرانی دانست و گفت: حتی در سال های گذشته اصطبلی برای اسب های مهمان ها وجود داشت و زنان خانه همیشه مقداری غذا را بیشتر می پختند تا اگر مهمانی سر زده به خانه آنها آمد بتوانند از او پذیرایی کنند.

کفاش زاده بیان کرد: قصه «مهمان های ناخوانده» نه تنها بر اصل مهمان پذیری تاکید دارد بلکه مفهوم ناخوانده بودن مهمان را نیز در بر دارد.

او با اشاره به این که حیوانات در این قصه از قبل با پیرزن آشنا نبودند و آشنایی بعدا رخ داد، گفت: این قصه می تواند به خوبی مفهوم مدیریت بحران را به کودکان بیاموزد و موضوع پناهجویی که پدیده سال های اخیر است را به طور غیر مستقیم به آنها آموزش دهد. از سوی دیگر مفهوم پناه آوردن از مفاهیم معنوی پنهان در فرهنگ ایرانی است که با جوانمردی پاسخ داده می شود.

مسئول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، آشتی با محیط زیست، ترویج فرهنگ صلح، ارتباط بین نسلی و همزیستی مسالمت آمیز را از دیگر وجوه این اثر ناملموس عنوان کرد.

او با بیان این که این قصه بار ها و بار ها در همه ی استان های کشور در مدارس، مهد کودک ها، مراکز فرهنگی گوناگون نقل شده است، گفت: بهروز غریب پور استاد نمایش عروسکی در دهه ۶۰ نمایش عروسکی این قصه را به روی صحنه آورد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کتاب صوتی و بریل این قصه را تولید و آن را به زبان کردی و در خارج از مرز به زبان کره ای چاپ کرد.

کارشناس پرونده ثبت قصه «مهمان های ناخوانده» افزود: بن مایه اصلی این قصه دوستی و صلح و ارتباط بین نسلی است. شخصیت محوری این قصه مادر بزرگ است و حیوانات در حکم فرزندان و نوه های او تنهای اش را پر می کنند.

او بیان کرد: با بسط و نقل این قصه در جامعه می توان به شکل های گوناگون نمایشی و روایی به نسل بعدی آموزش داد که چگونه باید مفاهیم فرهنگی را از نسل گذشته گرفته و به آیندگان منتقل کنند. ثبت این قصه کمک می کند تا به کودکان بیاموزیم چگونه در کشوری با تنوع قومی زندگی کنند و تفاوت های قومی را به عنوان یک برتری و نه یک نقطه ضعف بپذیرند.

وی با بیان این که با ثبت و معرفی قصه «مهمان های ناخوانده» به جامعه می توان الگوی مناسبی برای ارتباط و وفاق ملی ارائه داد، گفت: موضوع مهمان در فرهنگ های شرقی به ویژه فرهنگ ایرانی از جایگاه خاصی برخوردار است. بنا بر فرهنگ ایرانی مهمان عزیز خداست و حرمت مهمان واجب است و تا زمانی که شخصی در جایگاه مهمان قرار گرفته باشد از امنیت و احترام برخوردار است. از همین رو این قصه بخش مهمی از فرهنگ شفاهی این کشور را با خود به نسل بعد منتقل می کند.

براساس این گزارش؛ داستان «مهمان ناخوانده»، زندگی پیرزنی را روایت می کند که در یک شب بارانی در خانه کوچکش پذیرای حیواناتی می شود که از باران خیس شده و جایی برای پناه بردن ندارند. حیوانات یکی یکی به شکل تکرار شونده ای در خانه پیرزن را می زنند و او به رغم داشتن خانه ای کوچک، با مهربانی همه آنها را فقط برای یک شب جا می دهد. اگرچه صبح روز بعد پیرزن انتظار داشت حیوانات آنجا را ترک کنند ولی آنها دلشان می خواست در خانه مادر بزرگ بمانند. به همین دلیل هر کدام با صدای مخصوص خودشان فوایدی را که ممکن بود برای پیرزن داشته باشند می خوانند و او را راضی می کنند، تا برای همیشه پیش او بمانند.

1