اقتصاد گردشگری، اقتصادی بلورین

صنعت #گردشگری پس از #نفت و #خودرو، درآمدزاترین #صنعت جهان است.

صنعت گردشگری پس از نفت و خودرو، درآمدزاترین صنعت جهان است. در سال گذشته میلادی در سراسر جهان بیش از 1.2 میلیارد سفر انجام شده و خدمات ناشی از گردشگری در 60 کشور جهان در رتبه نخست سبد صادراتی آنها بوده است. سهم 10 درصدی صنعت گردشگری از «GDP» جهانی که انعکاس نقش هزار و 600 میلیارد دلاری صنعت گردشگری از تولید ناخالص جهانی است و اشتغال 350 میلیون نفری در این صنعت همگی نشان دهنده اهمیت و قدرت فزاینده صنعت گردشگری است.

اگر قرار باشد این مرقومه سیر طبیعی خودش را طی کند، نگارنده باید به صورت طبیعی پس از ذکر اهمیت صنعت گردشگری در اقتصاد جهانی به موقعیت این صنعت در کشورمان بپردازد؛ اما اجازه می خواهم از زاویه ای دیگر به این صنعت نگاه کنیم تا با دیدی روشن تر به وضعیت گردشگری در کشورمان برسیم. اقتصاد گردشگری، اقتصادی بلورین است. ساختن ظرفی بلورین زحمت و دقت بسیار می طلبد، اگر قرار باشد ظرفی بلوری بسازیم که بسیارانی در جهان طالب و مشتاق آن باشند، باید بدانیم که در وهله نخست ساختنش زمان می خواهد و بعد وجود کوچک ترین ناخالصی در مواد سازنده یا جزئی ترین بی دقتی تولیدکننده می تواند ظرف پرارزش ما را کم ارزش کند، آن گاه که ظرف قیمتی مان را ساختیم، هنوز کار تمام نشده است؛ اگر از این ظرف قیمتی مراقبت نکنیم و عوامل محیطی را همواره کنترل نکنیم، با یک ضربه می شکند. حاصل تمام وقت، زحمت و ارزش نهفته در این ظرف زیبا در کسری از ثانیه از بین می رود و باز روز از نو و روزی از نو.

وضعیت گردشگری ترکیه، نمونه ای است برای اثبات بلورین بودن این اقتصاد؛ رشد خیره کننده ترکیه در زمینه گردشگری، یک شبه به دست نیامد. اصحاب قدرت در این کشور زمانی که به این نتیجه رسیدند که صنعت گردشگری می تواند اقتصادشان را متحول کند، با کمک سازمان های بین المللی برنامه ای ملی با 16 استراتژی تدوین کردند و با ایجاد هماهنگی میان دست اندرکاران و نفع برندگان و با اصل قرار دادن ثبات و آرامش در مدیریت این صنعت، برنامه ملی شان را اجرا کردند. یک دهه پس از اجرای برنامه توسعه گردشگری در ترکیه و تا سال 2015 میزان گردشگران خارجی ترکیه از حدود 10.5 میلیون نفر به 34.8 میلیون نفر رسید و ترکیه ششمین مقصد برتر گردشگری جهان شد.

ساختن چنین ظرف زیبایی برای متولیان گردشگری ترکیه نتیجه دقت، حوصله، مشورت، راهبری برنامه توسعه گردشگری از سوی بخش خصوصی و از همه مهم تر ثبات سیاسی و مدیریتی بود؛ اما همین ظرف زیبا با یک ماجراجویی سیاسی ترک خورد؛ انسداد سیاسی داخلی به همراه ماجراجویی بین المللی اردوغان در سوریه و عراق و بالارفتن تنش با روسیه و همچنین نفوذ نا امنی به داخل مرزهای حاکمیتی این کشور سبب شد ترکیه در فاصله ژانویه 2015 تا ژانویه 2016 بیش از 10 میلیون نفر از گردشگران خارجی اش را از دست بدهد و بسیاری از مشاغلی که مستقیم و غیرمستقیم با گردشگری مرتبط بودند، دچار بحرانی جدی شدند.

درآمدهای سرشار ناشی از گردشگری که سیاست مداران ترک را غره کرده بود، یکباره حدود 30 درصد کاهش یافت و هنوز تبعات اقتصادی آن ادامه دارد. آن ظرف بلورین و دلربای گردشگری در ترکیه با یک سلسله بی تدبیری های سیاسی و ماجراجویی های بلاوجه و توخالی و به واسطه نفوذ نگاه پلیسی و امنیتی در این کشور به شکلی جدی ترک خورد و ترمیم این ترک سال ها طول خواهد کشید. ترکیه ای که اکنون باید از مرز 40 میلیون گردشگر بین المللی گذشته باشد، در مخمصه شرمساری بین المللی و بازگشت به سیاست های پیشین یا تداوم همین سیاست ها و افت رونق صنعت گردشگری اش دست وپا می زند و این حکایتی است درس آموز.

توسعه صنعت گردشگری در ایران هم مختصات و شرایط خاص خودش را دارد؛ اما از قاعده کلی بلورین بودن اقتصاد گردشگری جدا نیست. اتفاقات پس از روز شنبه 12 دی 1394 اثبات این مدعاست. ایران از آذر 1393 تا 12 دی 1394، از کشورهای حوزه خلیج فارس حدود یک میلیون و 800 هزار گردشگر داشت. روز 12 دی عده ای به کنسولگری عربستان در مشهد حمله کردند؛ میزان گردشگران ورودی از کشورهای حوزه خلیج فارس از آن روز تا 15 ماه بعد یعنی پایان سال 1395 با کاهشی 85 درصدی به حدود 262 هزار نفر رسید. با یک ماجراجویی ساده اندیشانه و یک اتفاق ناموجه در فضای سیاسی، یک باره یک میلیون و 600 هزار نفر فقط در حوزه کشورهای خلیج فارس از گردشگران کم شد و به اقتصاد گردشگری کشور لطمه زد. اثرات اتفاقی که در کمتر از چند ساعت رخ داد، در بیش از 15 ماه هنوز جبران نشده است.

هم اکنون که این مطلب نوشته می شود، کار بازنگری سند ملی توسعه گردشگری در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حال انجام است؛ اما اجرای برنامه های هیچ سندی نمی تواند گردشگری ایران را همان گونه که در افق 1404 نوشته شده، به 20 میلیون گردشگر و 35 میلیارد دلار درآمد ارزی برساند، اگر ندانیم و نپذیریم که توسعه گردشگری و نشستن در خنکای سایه سار درآمدهای حاصل از آن در نقطه مقابل سیاست ورزی پلیسی و عوام فریبانه و ماجراجویانه است. ثبات، دقت، آرامش و تدبیرِ دمادم رمز توسعه گردشگری است.