28 مارس 2024 - 06:32

یزد، شهر بازارهای تاریخی و سنتی

24 آوریل 2017 - 14:00 dsfr.ir/kj1hy

یزد، شهر بازارهای تاریخی و سنتی
احترام درهمی
بازار زرگری یزد

بازارهای تاریخی #یزد، هنر کهن معماری #ایران اسلامی را با مناره ها و بادگیرهای زیبایش، به رخ گردشگران می کشاند.

شهر تاریخی یزد یکی از بهترین شهرهای خشتی جهان است که همواره به عنوان صاحب یکی از درخشان ترین میراث های فرهنگی و تمدن کهن در ادوار مختلف تاریخی ایران مطرح بوده است.

بازارهای قدیمی این شهر یکی از جاذبه های تاریخی آن محسوب می شود که گردشگران داخلی و خارجی زیادی هنگام حضور در این شهر از آنها بازدید می کنند. بازارهای تاریخی یزد هنوز در بین مردم این دیار اهمیت ویژه ای دارند و از کانون های مهم گردشگری استان نیز به شمار می روند، بازارهایی که نقش استراتژیک مهمی در بافت تاریخی یزد داشته و محل فروش صنایع دستی قدیمی و سنتی است.

بازار خان

یکی از زیباترین و معروف ترین این بازارهای کهن در شهر تاریخی یزد، بازار خان است که ساخت آن به دوره ناصرالدین شاه برمی گردد؛ این بازار از جمله نقاط دیدنی و قدیمی شهر یزد به شمار می آید. مجموعه زیبا و قدیمی بازار خان، حسینیه، آب انبار و حمام جنب آن معرف معماری گذشته این دیار است و ساختار متفاوت و عرض متباین این بازار، حکایت از ساخت تدریجی اش دارد.

مجموعه خان از چند راسته تشکیل شده و در دل خود بازارها و تیمچه های متعددی را جا داده است و هر چند هر کدام از این بازارها نام خاص خود را دارند اما امروزه در میان عموم مردم همه این بازارها تحت عنوان بازار خان شناخته می شوند.

‏از قسمت های مختلف بازار خان یزد می توان به بازار زرگری، بازار پنجه علی، بازار قیصریه، بازار علاقبندی، بازار کاشیگری، بازار چیت سازی، بازار ‏ملااسماعیل، بازار افشار، بازار صدری (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهریز و بازار مسگرها اشاره کرد.

گفتنی است، مجموعه ی این بازار در سال 1382 با شماره 8544 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بازار زرگری

بازار زرگری یزد نیز به واسطه شهرت و معروفیت طلای یزد در کنار بافت تاریخی و قدیمی خود به واسطه شهرت و ویژگی های خاص طلای یزدی همواره مورد توجه گردشگران بوده است. قدمت این بازار به سده های دوازدهم و سیزدهم هجری قمری بر می گردد و سقف بازار به صورت طاق و تویزه با قوس های هلالی و جناقی است و در طاق این بازار نورگیرهایی دیده می شود که در وسط راسته بازار نیز بخشی به صورت طاق آهنگ است.

بازار زرگری یزد دارای 53 باب مغازه است که طلاهای موجود در آن ها، برق چشمان رهگذران را می رباید. این بازار نیز در سال 1382 با شماره 8527 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بازار قیصریه

بازار قیصریه در حد فاصل میدان و مدرسه خان یزد قرار دارد که محل فروش پارچه های یزدی است و از نظر معماری نسبت به بقیه بازارها نظم و ترتیب بهتری دارد و در چوبی با ارزشی در این بازار است که به وسیله همین دو در، بازار بسته می شود.

قیصریه به فضایی گفته می شده که از لحاظ خصوصیات معماری به یک راسته ی فرعی، دالان یا تیمچه و در مواردی به یک سرا شبیه بوده است و غالبا به عرضه ی کالاهای گران بها و منسوجات عالی اختصاص داشته است.

بازار قیصریه یزد متعلق به اواخر قرن دوازدهم هجری قمری است و یکی از پنج بازار معروف ایران به شمار می آید که در استان های اصفهان، شیراز، کرمان، قزوین نیز وجود دارد. این بازار در سال 1381 با شماره 7795 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بازار دورازه مهریز

بازار دروازه مهریز از دیگر بازارهای قدیمی و تاریخی یزد است که جهت آن شمالی-جنوبی است و جنوب آن از «بازار خان» شروع می شود و به کوچه دارالشفاء یا «دروازده تاریخی» شهر ختم می شود. این بازار توسط «علی آقا داروغه یزدی» در زمان «گورکانیان» ساخته شده و ارتفاع این بازار حدود چهار متر و مصالح به کار رفته در آن خشت، گل، آجر و گچ و همچنین سقف آن به صورت طاق و تویزه است.

بازار دروازه مهریز متعلق به دوره قاجار است و با شماره 8543 در سال 1382 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بازار پنجه علی

بازار پنجه علی که به بازار مسگران یزد نیز شهرت دارد، قدمتی 600 ساله دارد و هنوز بافت سنتی قدیم خود را حفظ کرده است و مسگرها در حجره هایشان، سر به زیر و پی در پی با چکش و مس، اثری بی بدیل خلق می کنند.

بازار مسگرها از بازارهای سنتی و قدیمی شهر یزد متعلق به قرن نهم هجری و قمری است که درحد فاصل خیابان قیام قرار دارد و در آن انواع مصنوعات مسی و فلزی از قبیل صنایع دستی تزئینی، ظروف آشپزخانه و ابزار آلات کشاورزی ساخته و عرضه می شود و از این رو علاقه مندان به ظروف مسی می توانند انواع ظروف مسی را در بازار مسگرهای یزد بیابند.

بازار مسگرهای یزد در سال 1381 با شماره 7786 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

بازار کاشیگری

بازار کاشیگری یزد نیز مجموعه ای از کارگاه های کوچک آهنگری و تهیه ی ابزارهای ساده کشاورزی و لوازم مورد نیاز روستاییان است. این بازار مربوط به زندیه و در میدان خان واقع شده است. بازار مذکور در تاریخ 17 اسفند 1381 با شماره ثبت 7794 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تیمچه های یزد

یزد بازارهای تاریخی دیگری هم اعم از بازار افشار مربوط به دوره قاجار به شماره ثبت 8542، بازار صدری مربوط به اواخر دوره قاجار با شماره ثبت 8526، بازار جعفرخان متعلق به دوره زندیه با شماره ثبت 7789، بازار میرزا کریم مربوط به دوره قاجار با شماره ثبت 8528، بازار سراج ها متعلق به قرن هشتم و با شماره ثبت 8525، بازار حضرت عباسی مربوط به دوره قاجار و با شماره ثبت 7793، بازار علاقبندی متعلق به اواخر قرن نهم و با شماره ثبت 7791 و بازار ریسمانیان مربوط به دوره پهلوی اول و با شماره ثبت 7790، دارد.

این بازارهای قدیمی نیز تیمچه های متعددی را در دل خود جای داده اند که منظور از تیمچه، کاروانسرای کوچکی است که در بطن بازارهای قدیمی وجود داشته است. البته در دوره های معاصر به کاروانسراها یا سراهای کوچک و سرپوشیده، تیمچه گفته می شود. فضای تیمچه ها نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادی گران تر بوده و برای عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمی شده است.

در بازارهای یزد بالغ بر 20 تیمچه وجود دارد که این تعداد حاکی از رونق و رفت و آمد تجار از شهرهای دیگر به یزد است و به عنوان نمونه ای از آن ها می توان به تیمچه علی خان، ملک، وکیل و تیمچه هراتی که از تیمچه های با قدمت و کهن سال یزد است، اشاره کرد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1