ثبات #سیاسی و بهبود روابط خارجی از بیش ترین اهمیت در #توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی #گردشگری برخوردار است.
"فعالان گردشگری"56 درصد از فعالان گردشگری کشور نسبت به افزایش شمار گردشگران ورودی به ایران طی سال آینده خوش بین هستند اما 45 درصد آنها پیش بینی می کنند ایران در سال 1404 که سال سررسید سند چشم انداز است، خواهد توانست تنها رقمی بین 5 تا 10 میلیون گردشگر به خود جذب کند؛ تعدادی که با رقم 20 میلیون هدف گذاری شده فاصله معناداری دارد. اینها بخشی از یافته های یک نظرسنجی است که از سوی گروه مدیریت ایده های گردشگری در حاشیه دهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری تهران و از 1221 فعال گردشگری صورت گرفته است و بخش اعظم شرکت کنندگان آن را فعالان حوزه های «کارگزاران مسافرت و دفاتر خدمات مسافرتی»، «هتل ها و اقامتگاه ها» و «سازمان ها اعم از دولتی، شهرداری، منطقه آزاد و ...» تشکیل داده اند؛ نظرسنجی ای که نشان می دهد 76 درصد از این فعالان از عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری راضی هستند.
در همین حال 41 درصد از آن ها بر این باورند که سفر ایرانی ها به خارج از کشور روند سال 95 را ادامه خواهد داد. از سوی دیگر 58 درصد آن ها اعتقاد دارند سفرهای داخلی در سال 96 رشد خواهد داشت. همچنین برآیند نظر این فعالان، استان های خراسان رضوی، مازندران، اصفهان و فارس را به عنوان مهم ترین مقاصد سفر داخلی ایرانیان معرفی کرده است؛ استان هایی که همواره بیش ترین سهم را در تعداد گردشگران داخلی و بعضا خارجی دارند. برای 56 درصد از افراد شرکت کننده در این نظرسنجی، روسیه و اروپا بازارهای هدف مطلوبی به شمار می آیند.
براساس گزارش استخراج شده از این نظرسنجی، 66 درصد از مصاحبه شوندگان معتقدند اقدامات اخیر ترامپ در خصوص ممانعت از ورود اتباع 7 کشور به آمریکا، بر تعداد گردشگران خارجی ایران اثر خواهد گذاشت و 34 درصد از آن ها نیز این مساله را بر تعداد گردشگران ورودی کشور بی تاثیر می دانند. از سوی دیگر آن ها، مهم ترین عامل تاثیرگذار بر توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی گردشگری را ثبات سیاسی و بهبود روابط بین المللی عنوان می کنند. این مصاحبه شوندگان معتقدند گردشگری ایران از داشتن عزم ملی برای پیشرفت گردشگری بیشتر از اقدامات کشورهای خارجی علیه ایران اثر می پذیرند؛ امری که بر لزوم وجود اراده ای استوار برای توسعه توریسم ایران تاکید می کند. همچنین سیاست گذاری و برنامه ریزی از نظر این مصاحبه شوندگان مهم ترین حوزه های فعالیتی گردشگری در سطح کلان است.
روند ورود و خروج گردشگران
طبق نتایج نظرسنجی گروه مدیریت ایده های گردشگری، نگاه بیش از نیمی از فعالان صنعت گردشگری نسبت به افزایش میزان سفر گردشگران خارجی به ایران در سال آینده، نگاه خوش بینانه ای است و در این زمینه انتظار روند صعودی را دارند. در این میان، فعالان رسانه و خبرگزاری خوش بین ترین گروه نسبت به روند گردشگران ورودی به ایران در سال آینده و فعالان صنایع دستی بدبین ترین گروه هستند. از سوی دیگر تنها 15 درصد از مدیران و کارکنان سازمان های دولتی، شهرداری ها و مناطق آزاد نسبت به این روند بدبین هستند و بیش از نیمی از آنها رویکرد خوش بینانه ای در این زمینه دارند.
اما در این بین، به نظر می رسد مخاطبان این نظرسنجی نسبت به روند سفر ایرانیان به خارج از کشور در سال 96 چشم انداز مبهمی دارند؛ به طوری که خوش بینی و بدبینی آنها درباره افزایش میزان سفرهای خارجی ایرانیان در سال آینده تقربیا به یک اندازه است؛ یعنی 30 درصد. همچنین کمتر از نیمی از آنان انتظار دارند ایرانیان سال آینده نیز همانند سال جاری به خارج از کشور سفر کنند. این ابهام تابع عوامل بسیاری است؛ مطابق مصاحبه های حضوری در خلال انجام نظرسنجی و نظرات شفاهی و کتبی تکمیلی شرکت کنندگان در پیمایش، از جمله مهمترین این عوامل می توان به مساعد نبودن وضعیت اقتصادی و قدرت خرید مردم، سیر صعودی نرخ ارز و همچنین ناامنی مقصدهایی اشاره کرد که پیش از این بسیاری از مسافران ایرانی متقاضی سفر به آنها بودند. همه اینها درحالی است که بیش از نیمی از راهنمایان گردشگری انتظار دارند در سال آینده میزان سفرهای خارجی ایرانیان افزایش یابد. در همین حال هر چند فعالان صنایع دستی، کارگزاران سفر و دفاتر خدمات مسافرتی و سایر بخش ها نسبت به افزایش این روند بدبین نیستند؛ اما مابین خوش بینی و ادامه روند کنونی اندکی تردید دارند.
روند سفرهای داخلی
اما شرکت کنندگان در این نظرسنجی انتظار دارند طی سال آتی شاهد افزایش سفرهای ایرانیان در داخل کشور باشیم. فعالان رسانه ها و خبرگزاری ها، مراکز آموزشی، پژوهشی و مشاوره، جوامع، تشکل ها و NGOها، کسب و کارهای آنلاین، کارگزاران و دفاتر خدمات مسافرتی و سایر بخش ها رویکرد بسیار خوش بینانه ای نسبت به افزایش میزان سفرهای داخلی در سال 96 دارند. با این همه راهنمایان گردشگری، مراکز تفریحی ورزشی و فعالان صنایع دستی انتظار دارند میزان سفرهای داخلی طی سال 96 به همان میزان سال جاری باشد. در این بین، هر چند مدیران و کارکنان سازمان ها نسبت به این روند بدبین نیستند اما تنها نیمی از آنها روند افزایشی در این حوزه را پیش بینی می کنند.
براساس تحلیل های صورت گرفته، تشابه انتظارات فعالان گردشگری در زمینه سیر صعودی سفرهای گردشگران خارجی به ایران و سفرهای داخلی، امید به توسعه صنعت گردشگری ایران را نوید می دهد. از سوی دیگر نگاه خوش بینانه فعالان گردشگری نسبت به گردشگری داخلی و در کنار آن، ابهام آنان درباره روند سفرهای خارجی ایرانیان، فرصت مناسبی برای توسعه و ترویج مقصدهای جدید در جای جای ایران یا توسعه مقصدهای پرطرفدار کنونی است که در غیر این صورت، تعلل در این کار منجر به پیشی گرفتن کشورهای خارجی در تعریف مقصدهای جدید برای گردشگران ایرانی خواهد شد.
بدبینی در دستیابی به سند چشم انداز
اما مطابق پیش بینی های حدود نیمی از فعالان گردشگری شرکت کننده در این نظرسنجی، تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال 1404 رقمی بین 5 تا 10 میلیون نفر خواهد بود. حتی 27 درصد نیز انتظار دارند آمار گردشگران ورودی در سال سررسید سند چشم انداز، کمتر از 5میلیون باشد. این در حالی است که تنها 5 درصد از این افراد معتقدند در سال هدف، 20 میلیون گردشگر و بیشتر وارد ایران شوند. از این رو به نظر می رسد بخش عمده ای از فعالان صنعت گردشگری باور دارند هدف جذب 20 میلیون گردشگر و بیشتر در سند چشم انداز سال 1404 تحقق نخواهد یافت. در همین حال شورای جهانی سفر و گردشگری و سازمان جهانی گردشگری نیز تعداد گردشگران ورودی به ایران را در سال 2026 حدود 8 میلیون نفر تخمین زده اند که طبق گزارش حاضر، با دیدگاه فعالان گردشگری مطابقت دارد.
اثرگذاری آمریکا بر گردشگران ورودی به ایران
همان طور که یافته های این نظرسنجی نشان می دهد بخش اعظم مصاحبه شوندگان بر این باورند که اقدامات سوء آمریکا بر تعداد گردشگران خارجی ایران تاثیرگذار است؛ اما تنها کمتر از یک درصد آنان می گویند این تاثیر مثبت است. با این همه فعالان حوزه های جاذبه ها، موزه ها و مراکز تاریخی فرهنگی و همچنین بانک و بیمه با اطمینان بسیاری، اذعان کرده اند اقدامات اخیر آمریکا تاثیری بر گردشگران خارجی ایران ندارد. از سوی دیگر به رغم اینکه بیش از نیمی از مدیران و کارکنان سازمان ها اعم از دولتی، شهرداری، مناطق آزاد و ...، حمل و نقل اعم از ریلی، جاده ای و دریایی و گردشگری پزشکی و گردشگری سلامت این تاثیرگذاری را تایید کرده اند، اما مقایسه اختلاف بین موافقان و مخالفان در این بخش با دیگر بخش های گردشگری، نشان دهنده تردید آنها در تجسم اثرات احتمالی این گونه اقدامات است. از همین رو، تنظیم کنندگان این گزارش اطمینان بالای فعالان صنعت گردشگری در اثرگذاری اقدامات سوء آمریکا بر تعداد گردشگران خارجی ایران را یک زنگ خطر می دانند که نشان می دهد ادامه این روند سوء، فرآیند تصمیم گیری و اجرایی در زمینه سرمایه گذاری و توسعه کسب وکارهای گردشگری که عمدتا در بخش خصوصی فعال هستند را در سال های آینده به طور غیرمستقیم تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد. آنها پیشنهاد می کنند به منظور پیشگیری از انصراف بخش خصوصی از فعالیت های توسعه ای یا جلوگیری از به تاخیر افتادن پروژه های سرمایه گذاری و توسعه ای گردشگری و همچنین کاهش ریسک های احتمالی بخش خصوصی، اتخاذ تدابیری برای همکاری سایر نهادهای ذی ربط از جمله وزارت امور خارجه ضرورت دارد.
مقاصد 96؛ تکراری و سنتی
طبق پیش بینی 1221 فعال گردشگری، استان های خراسان رضوی، مازندران، اصفهان و فارس برترین مقصدهای سفرهای داخلی در سال آتی خواهند بود؛ این درحالی است که در دو سه سال اخیر مسوولان شعار تعریف مقاصد جدید سفر را مطرح کرده اند و حتی برای سفر به برخی مناطق محروم و کمتر توسعه یافته در کشور، یارانه سفر نیز در نظر گرفته اند. حالا اما این پیش بینی نشان می دهد در بدنه جامعه گردشگری اوضاع جور دیگری است و در بر پاشنه ای دیگر می چرخد. کارگزاران و دفاتر خدمات مسافرتی و همچنین کسب و کارهای آنلاین، به ترتیب خراسان رضوی و کیش را مهم ترین مقصدهای گردشگران داخلی در سال آینده می دانند؛ کمااینکه بخش عمده ای از خدمات گردشگری داخلی این دو بخش، مربوط به این دو استان است.
مازندران، فارس و اصفهان نیز به ترتیب، مهم ترین مقصدهای سال 96 از نظر مدیران و شاغلان هتل ها و اقامتگاه ها هستند. مطابق این نتایج، مناطق دیگر برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری، مسیر پرفراز و نشیبی پیش رو دارند. بنابراین، باید فعالیت های توسعه ای، برنامه ریزی و بازاریابی را با جدیت بیشتری پیگیری کنند. همچنین تنظیم کنندگان گزارش حاضر پیشنهاد می دهند مسوولان مربوطه در مقصدهای رایج، با در نظر گرفتن محدودیت های زیست محیطی و فرهنگی، به افزایش ظرفیت های زیرساختی و روساختی و تنوع بخشی به محصولات و خدمات گردشگری اقدام کنند تا در مدیریت و کنترل حجم بازدیدکنندگان با مشکلات کمتری مواجه شوند.
اولویت های کلان گردشگری
از نظر فعالان توریسم کشور، سیاست گذاری مهم ترین حوزه در سطح کلان است که به فعالیت بیشتری نیاز دارد. پس از آن، برنامه ریزی با اختلاف اندک در رده دوم قرار می گیرد. آموزش نیروی انسانی و بازاریابی نیز با فاصله کم، رده های بعدی را به خود اختصاص می دهند. در عین حال نظارت و ارزیابی آخرین اولویت شرکت کنندگان در این نظرسنجی بوده اند. به باور تهیه کنندگان این گزارش، اختلاف اندک بین چهار اولویت نخست حاکی از آن است که گردشگری ایران در این حوزه ها ضعف اساسی دارد و بهتر است متولیان گردشگری برای اثربخشی بیشتر، این چهار حوزه را به طور همزمان بهبود بخشند یا اقدامات ترمیمی را با در نظر گرفتن ترتیب ذکر شده و با فاصله زمانی اندکی اجرا کنند. به هر روی طبق دیدگاه فعالان گردشگری، بازبینی خط مشی ها، قوانین و مقررات مرتبط با گردشگری بسیار ضروری است.
همچنین بیش از نیمی از فعالان حاضر در این نظرسنجی، روسیه و اروپا را بازار مطلوبی برای گردشگری ایران می دانند. در همین حال، خاورمیانه و کشورهای همجوار با اختلاف قابل توجهی در رده دوم قرار گرفته و شرق آسیا رده سوم را به خود اختصاص داده است. دلیل آنکه اروپا از مطلوبیت بالاتری برای جذب گردشگر برخوردار است، نوع محصولی است که ایران به عنوان یک مقصد گردشگری به گردشگران بین المللی ارائه می دهد؛ یعنی گردشگری فرهنگی. بنابراین انجام اقدامات بازاریابی برای جذب هر چه بیشتر گردشگران اروپایی ضروری به نظر می رسد. طبق نظرات تکمیلی نظرسنجی، شاید بتوان گفت گردشگران اروپایی از نظر درآمدزایی و گردشگران خاورمیانه و کشورهای همجوار از نظر تعداد مطلوبیت دارند. از سوی دیگر به رغم روند رو به رشد گردشگری ورودی شرق آسیا، ایران هنوز آمادگی پذیرایی از گردشگران شرقی را به لحاظ ارائه خدماتی همچون راهنمای همزبان و خوراک ندارد؛ امری که در حال حاضر بیشتر به محل کار و کسب درآمد این افراد تبدیل شده است، تا یک مقصد گردشگری برای آنان.
از منظر فعالان مورد پرسش قرار گرفته، ثبات سیاسی و بهبود روابط خارجی از بیش ترین اهمیت در توسعه سرمایه گذاری بخش خصوصی گردشگری برخوردار است. دومین عامل مهم در این حوزه نیز تسهیل امور قانونی و کاهش موانع اداری و سومین عامل، اعطای تسهیلات پولی، مالی و بانکی عنوان می شود. یافته های فوق نشان می دهند سرمایه گذاران بخش خصوصی بیش از حمایت های مالی، در وهله نخست نیازمند حصول اطمینان از ثبات سیاسی و بهبود روابط بین المللی و تسهیل امور قانونی و کاهش موانع اداری هستند.
از سوی دیگر، طبق این نظرسنجی و نظرات تکمیلی آن، انسجام از درون، عزم ملی، داشتن برنامه های منسجم و دقیق، تلاش و همکاری جمعی مسوولان دولتی، فعالان بخش خصوصی و غیرانتفاعی بسیار قوی تر از تحریم ها و تهدیدهای کشورهای خارجی و جریانات منفی رسانه ای علیه ایران بر گردشگری کشور اثر می گذارد. به گفته مقامات گروه مدیریت ایده های گردشگری، این گروه درصدد است این پیمایش را در سال های آتی نیز به طور مستمر انجام دهد. به این ترتیب گزارش های سالانه با نگاه به «مسائل کلیدی بخش خصوصی و دولتی گردشگری»، «روند یکسال آتی» و «مقایسه دیدگاه ها با سال گذشته» تهیه خواهند شد تا در دسترس مسوولان و فعالان گردشگری کشور قرار گیرد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
