ما به دنبال تدوین برنامه جامعی هستیم که پس از تصویب در هیات #دولت، به پیوست برنامه های #توسعه دیگر دستگاه ها درآمده و لازم الاجرا شود.
"معاون گردشگری"در پی وعده رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مبنی بر اعمال نظر بخش خصوصی در تهیه سند ملی توسعه گردشگری کشور، پیش نویس این سند در اختیار تشکل های گوناگون قرار گرفته است؛ پیش نویسی که به بیان کارشناسان فاقد معیارهای علمی لازم در تدوین برنامه های راهبردی بوده و نمی تواند به عنوان یک سند بالادستی، محل رجوع دستگاه های مختلف قرار گیرد. به باور آنها، با وجود برنامه ملی گردشگری که قریب به 12 سال پیش و با نظارت سازمان جهانی گردشگری به نگارش درآمده، دیگر نیازی به کار دوباره و صرف زمان و انرژی نیست و با قدری بازنگری در محتوای آن برنامه می توان به سندی جامع برای توسعه گردشگری دست یافت.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، اواخر هفته گذشته، گروه کارشناسی اتاق بازرگانی اتاق تهران، به عنوان یکی از چند تشکلی که در نظرسنجی سازمان میراث فرهنگی پیرامون پیش نویس سند توسعه گردشگری مورد مشورت قرار گرفته است، با هدف بررسی فرم و محتوای این پیش نویس تشکیل جلسه داد. در این نشست، از تطبیق برنامه توسعه گردشگری کشور با سند چشم انداز 1404 کشور به شدت انتقاد شد و حاضران، اتخاذ این رویکرد را بزرگ ترین و اساسی ترین نقطه ضعف در تدوین سند جامع گردشگری دانستند.
این در شرایطی است که تدوین برنامه جامع گردشگری از جمله اهدافی بود که سازمان میراث فرهنگی از همان روزهای نخستین روی کار آمدن دولت یازدهم بر آن تاکید داشت. با این همه، پس از گذشت نزدیک به 4 سال و در شرایطی که کمتر از 6 ماه تا پایان عمر دولت زمان باقی است، بالاخره سازمان متولی این امر، پیش نویس برنامه جامع را منتشر کرده و در اختیار تشکل های بخش خصوصی قرار داده و از آنها خواسته در بازه ای یک هفته ای نظرات خود را در خصوص این برنامه به سازمان ارائه دهند؛ این در حالی است که در تمام این مدت، به رغم اصرار بخش خصوصی برای حضور فعال در فرآیند تدوین برنامه و نیز صراحت رئیس جدید سازمان میراث فرهنگی بر لزوم بهره گیری از توان بخش خصوصی در حل مسائل و مشکلات حوزه گردشگری، از آنها برای مشارکت در این امر دعوت نشده بود.
رویکرد سنتی در برنامه نویسی
در همین باره، مشاور اتاق تهران به خبرنگار ما می گوید: «اگر سازمان میراث فرهنگی، آنگونه که در اظهاراتش عنوان می کند، به دنبال جلب واقعی نظرات بخش خصوصی است، طریقه کنونی با هدف مدنظر همخوانی ندارد و فرستادن یک پیش نویس بی آنکه بخش خصوصی در فرآیند تدوین آن حضور داشته باشد، راه به جایی نخواهد برد.» یعقوب امین زاده همچنین به محتوا و فرم پیش نویس سند توسعه گردشگری اشاره و اظهار می کند: «اتخاذ رویکرد سنتی و غیراثربخش در نگارش این پیش نویس، در جای جای آن به چشم می خورد با آنکه سند چشم انداز 20 ساله کشور نتوانسته در مقام عمل توفیق چندانی را به دست آورد، الصاق برنامه جامع گردشگری به این سند مایه شگفتی است. کارشناس کمیسیون گردشگری اتاق تهران می افزاید: « سند چشم انداز 20 ساله به عنوان یک دستورالعمل برای آینده، بر هیچ یک از الگوهای برنامه ریزی مطرح در دنیا منطبق نیست و تدوین برنامه جامع گردشگری بر مبنای سند چشم انداز ، کمکی به توسعه گردشگری نخواهد کرد.»
ویژگی های برنامه راهبردی موفق
این کارشناس مدیریت استراتژیک در ادامه به برشماری برخی ویژگی های یک برنامه راهبردی موفق پرداخته و اظهار می کند: «غیرکلیشه ای بودن، جامع، تحول گرا، آینده گرا، پویا، دارای افق زمانی معین، قابل دستیابی در زمان موردنظر و کمیت پذیر بودن از جمله نشانه های یک برنامه موفق است که دستیابی به آن را ممکن می کند؛ ویژگی هایی که در سند چشم انداز و به تبع آن در برنامه جامع گردشگری به چشم نمی خورد.» امین زاده، امکان داشتن برداشت های متعدد و نامعین بودن تصویری که مفاد این اسناد در اذهان شکل می دهند را از دیگر نقیصه های برنامه های مذکور می داند و تاکید می کند: «جزئیاتی هم که قرار است به این پیش نویس یا همان طرح کلی اضافه شوند، نمی توانند بری از این نقایص باشند و به همین نسبت از توفیق در اجرا بی بهره خواهند ماند.»
مشاور کمیسیون گردشگری اتاق تهران یادآور می شود: «انطباق با واقعیت، شاخص مهم دیگری است که تمایز میان یک برنامه راهبردی موفق و یک برنامه ناموفق را تعیین می کند که متاسفانه در تدوین بندهای برنامه جامع گردشگری لحاظ نشده؛ در واقع، برنامه نویس به بیان صرف گزاره های کلی و غیردقیق از آینده بسنده کرده بی آنکه توان و ابزارهای موجود را در نظر آورده باشد. نگارنده همچنین تصویری مشخص و قابل اندازه گیری از اهداف، ارائه نکرده که این به خودی خود، تدوین راهکارها و روش های دستیابی به این چشم اندازها را غیرممکن و دستگاه ها را در مقام عمل سردرگم و غیرپاسخگو می کند.» او در ادامه، ضمن بیان یکی از گزاره های پیش نویس که بر الهام بخش بودن ایران در حوزه گردشگری منطقه تاکید می کند، از نامعین و غیرقابل اندازه گیری بودن اهداف مدون در این پیش نویس یاد می کند و می گوید: «دیگر اهداف و چشم اندازهای تعریف شده در سند نیز به همین میزان گنگ و غیرراهبردی هستند.»
انعطاف ناپذیر بودن اهداف مقرر شده یکی دیگر از انتقادهایی است که امین زاده بر سند چشم انداز و پیش نویس برنامه جامع گردشگری وارد می داند و در این باره می گوید: «در نگارش این برنامه ها، هیچ گونه توجهی به محیط داخلی و خارجی کشور نشده و بی آنکه تحولات و تغییرات احتمالی که درگذر زمان اتفاق خواهد افتاد در نظر گرفته شوند، اهداف در زمینه ای تخیلی و بدون کنش های منطقه ای ترسیم شده اند.» نکته دیگری که این کارشناس مدیریت به آن اشاره می کند، قرار دادن ایران در مجموعه کشورهای خاورمیانه است، درحالی که در نقشه گردشگری سازمان جهانی گردشگری، ایران در میان کشورهای آسیای جنوبی دیده شده است؛ اشتباهی فاحش که می تواند برنامه ریزی ها در این حوزه را به شدت از خود متاثر کند و برگرفته از تقسیماتی است که سند چشم انداز 1404 بر مبنای آن تنظیم شده است.
چرا بازگشت به برنامه گردشگری دولت اصلاحات؟
بر همین اساس، امین زاده رجوع به برنامه ملی گردشگری را که در زمان دولت اصلاحات و با نظارت سازمان جهانی گردشگری تدوین شده، بهترین تصمیم در مقطع کنونی می داند و از بی اعتنایی متولیان دولتی نسبت به این منبع غنی گلایه می کند. او در این باره تصریح می کند: «این برنامه به صورت کاملا علمی نگاشته و برای تدوین آن 173 هزار نفر ساعت هزینه شده است و در صورتی که به روزرسانی شود، به بهترین مرجع و دستورالعمل برای توسعه گردشگری کشور بدل خواهد شد.» پیش نویس برنامه جامع گردشگری در حالی اینچنین آماج انتقادهای صریح کارشناسان و فعالان بخش خصوصی قرار گرفته که معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، بارها در پاسخ به چرایی تعلل سازمان متبوعش در ارائه این سند که نقشه راه گردشگری کشور را در سطح کلان تعیین می کند، بر دشواری کار تاکید و آن را نیازمند مطالعات و بررسی های کارشناسی همه جانبه توصیف کرده بود.
مرتضی رحمانی موحد پیش تر در این باره به «دنیای اقتصاد» گفته بود: «ما به دنبال تدوین برنامه جامعی هستیم که پس از تصویب در هیات دولت، به پیوست برنامه های توسعه دیگر دستگاه ها درآمده و لازم الاجرا شود؛ ویژگی ای که در برنامه های فعلی وجود نداشته است.» معاون گردشگری کشور همچنین، ویژگی های برنامه جامع گردشگری در دست تدوین را برشمرده و افزوده بود: «برنامه مورد نظر با اصول سیاست های کلی کشور و نیز پروژه های پیشگام در حال اجرا همخوان است. در این برنامه، بودجه ها، دستگاه متولی و دستگاه های همکار با شرح وظایفشان به روشنی مشخص شده اند.» به گفته وی، قرار بود تدوین برنامه جامع گردشگری با نظر شورای راهبری برنامه جامع که متشکل از مدیران ارشد مرتبط در دستگاه های ذی ربط از جمله سازمان برنامه، سازمان محیط زیست، وزارت مسکن و نیز استادان دانشگاهی است، انجام شود.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
