گردشگری، پردرآمدترین صنعت

بخش مهمی از جاذبه های گردشگری و تضمین رفاه مسافران در گرو اقامتگاه ها و هتل هاست. #هتلداری یکی از زیرساخت های مهم #گردشگری است.

صنعت گردشگری تا پایان دهه آینده در صدر جدول صنایع پردرآمد جهان قرار می گیرد و انتظار می رود بیش از 40 درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص دهد. این صنعت با بخش های مختلف اقتصاد به طور مستقیم و غیرمستقیم در تعامل قرار دارد و با داشتن اثرات مثبت عمیق و متقابل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از بخش های حائز اهمیت و مهم به شمار می رود.

اگرچه ایران جزو 10 کشور نخست جهان به لحاظ جاذبه های گردشگری است، اما سهم ناچیزی را در جذب گردشگر به خود اختصاص داده است، در حالی که گزارش های ارائه شده ازسوی سازمان تجارت جهانی (WTO) گویای آن است که سال 2004 و 2005 میلادی بهترین دوران برای گردشگری بین المللی طی 20 سال گذشته بوده و حل این مسئله از سوی دست اندرکاران گردشگری ایران نادیده گرفته شده است.

جدای از بحث علل و موانع جذب گردشگران خارجی، نهادینه شدن فرهنگ ایرانگردی میان مردم و مسافران داخلی از جمله دلایل نبود رشد و بالندگی در صنعت گردشگری و هتلداری ایران محسوب می شود. کشورهای پیشرو در این صنعت، علاوه بر اتخاذ راهکارهایی برای رونق صنعت گردشگری در ایام رکود و کاهش مسافرت ها، تدابیری را برای جبران این نقیصه اندیشیده اند که برگزاری جشن ها و فستیوال های گوناگون، جاذبه های زمستانی، تخفیف های فصلی و ... از جمله این راهکارهاست، اما شیوه ای که به نظر کارآمد و دقیق می نماید، ایجاد تسهیلات برای گردشگران داخلی است تا چرخه های این صنعت ابتدا توسط مسافران داخلی، حرکتی اولیه داشته باشد تا شاید به این وسیله از مرحله رکود و ایستایی گذر کند.

فرهنگ سفر در ایران

سفر در ایران پیوسته به معنی رویایی شیرین است که اگر تحقق یابد، گاهی خاطره اش تا سال ها باقی می ماند. بزرگان نیز سفر را لازمه رشد و تعالی دانسته اند و افراد دنیادیده و سفررفته را انسانی هایی کم اشتباه، پرتجربه، دارای گستره دید و پختگی ذکر کرده اند. کلام آهنگین «بسیار سفر باید تا پخته شود خامی» در شرایط فعلی در مقابل جمله ای بدآهنگ قرار گرفته است و آن سفر یعنی هزینه است. شاید در اعصار گذشته، سفر تنها اراده ای بالا را طلب می کرد، در حالی که امروزه بدون جیبی پر از پول یا کارت های اعتباری و دسته چک، سفر رویایی دست نایافتنی می نماید. یکی از موانع و مشکلات این بخش، نبود اقامتگاهی مناسب و کم هزینه است. هتل ها با قیمت های بالا تنها برای قشری خاص پاسخگو هستند و فقط در روز 27 سپتامبر (روز جهانی جهانگردی) خدماتی نیم بها ارائه می کنند.

همچنین شمار هتل هایی که در ایام رکود مسافرت ها قیمت ها را تعدیل می کنند، بسیار کم است. هتل های زمستانی در فصل تابستان تخفیف 30 درصدی ارائه می کنند و برخی هتل ها نیز در فصولی که گردشگری با رکود محسوسی مواجه است، تخفیف هایی را برای گردشگران منظور می کنند که به نظر می رسد در این بخش نیز اطلاع رسانی صحیحی صورت نمی گیرد. این در حالی است که چنانچه مسافران از این تسهیلات آگاه شوند، مطمئنا رشدی قابل ملاحظه در صنعت گردشگری به وجود می آید.

بایسته های بخش هتلداری

بخش مهمی از جاذبه های گردشگری و تضمین رفاه مسافران در گرو اقامتگاه ها و هتل هاست و از آنجا که یکی از زیرساخت های مهم گردشگری، صنعت هتلداری است، این دو بخش لازم و ملزوم یکدیگر محسوب می شوند. بروز هر گونه چالش و ناهماهنگی در یکی از این دو، اثر مستقیم و شکننده ای بر دیگری دارد.

صنعت هتلداری در ایران بیش از 70 سال قدمت دارد، اما ضعف زیرساخت های آموزشی، مدیریتی، رفاهی، نبود تسهیلات دولتی مناسب و اختلاف بین عرضه و تقاضا از یک سو و ورود اندک گردشگران خارجی و نبود تمایل گردشگران داخلی برای اقامت در هتل های گرانقیمت از سوی دیگر، منجر به ابهام در آینده صنعت هتلداری شده است. در کل کشور 617 هتل یک تا پنج ستاره وجود دارد که از این میزان 65 هتل، دولتی و باقی خصوصی است. با احتساب مناطق آزاد، تنها 18 درصد هتل های ایران 5 ستاره است و این آمار برای کشوری که به لحاظ برخورداری از مزیت های نسبی و منابع گردشگری جزو 10 کشور نخست دنیا محسوب می شود، بسیار ناچیز است. این در حالی است که برای دستیابی به اهداف برنامه 5 ساله چهارم توسعه در جذب گردشگران و جهانگردان، به 150 هتل 3 تا 5 ستاره نیازمندیم که باید مطابق با استانداردهای بین المللی ساخته شوند.

بر اساس آمارهای ارائه شده در پیش نویس سند توسعه گردشگری و میراث فرهنگی، تعداد تخت های تاسیسات اقامتی درجه بندی شده در کشور طی سالهای 1379، 1380 و 1381 به ترتیب 86، 90، 9/8 و 0 درصد رشد داشته است. به این ترتیب تعداد کل تخت های اقامتی کشور از 52 هزار و 429 تخت به 61 هزار و 770 تخت رسیده است. در صورتی که در سال 1382، در ایام نوروز، حدود 23 میلیون نفر در ایران سفر کرده اند که اگر حتی یک سوم این تعداد در هتل ها و سایر مراکز اقامتی شب را می گذراندند، در این ایام به 98 میلیون و 800 هزار تخت نیاز داشتیم، در حالی که طی این سال، تنها 681 هزار و 577 تخت در کشور وجود داشته است. این تفاوت چشمگیر در تخت های مورد نیاز، سیاستگذاران گردشگری را بر آن داشته تا برای رسیدن به آمار جذب 20 میلیون گردشگر ورودی در چشم انداز 20 ساله، به جذب سرمایه گذاران خارجی در توسعه هتل ها بیندیشند.

از سوی دیگر، تعداد تخت های هتل های 5 و 4 ستاره جدید اندک است و بیشتر این رشد در تخت های درجه پایین ایجاد شده است. قدیمی بودن واحدهای اقامتی موجود، به استثنای چند هتل مدرن و نوساز، ضرورت بازسازی و درجه بندی هتل ها را روشن می سازد. دست اندرکاران گردشگری معتقدند که بسیاری از جهانگردان، ناراضی از ایران خارج می شوند، زیرا علاوه بر فرسوده بودن هتل ها، نحوه سرویس دهی در آنها با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. با توجه به اینکه عمر یک هتل 15 تا 20 سال است، ظرف 5 سال اول ساخت هتل، سود مناسبی عاید مالک آن می شود، اما با گذشت 20 سال مطمئنا هزینه های تعمیر، نگهداری و خدمات با سود به دست آمده یکسان می شود.

بنابراین به منظور توسعه و ساماندهی صنعت توریسم، استانداردهای لازم باید اجرا شود تا برای ارتقای کیفی هتل های ایران گام های اساسی برداشته شود. با توجه به اینکه عمر هتل های کشور بالا رفته و نگهداری آنها بسیار مشکل شده است، بنابراین به طور جدی نیازمند ساخت هتل های جدید هستیم. این در حالی است که مدت زمان بازگشت سرمایه در صنعت هتل سازی 2 سال است که همین امر نگرانی سرمایه گذاران را از بابت خواب سرمایه از بین می برد.

در شرایط فعلی و با توجه به نقاط ضعف صنعت هتلداری، اقدامات اخیر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در همکاری با هتل ها در بخش استانداردسازی، آموزش و تهیه پیش نویس سند توسعه گردشگری و میراث فرهنگی که در آن به توسعه هتل ها توجه شده است، قابل تقدیر است. با افزایش ورود گردشگران و رشد سرمایه گذاری های داخلی و جذب سرمایه های خارجی، همچنین ارائه راهکارهای آسان سازی ورود سرمایه ها، زمینه رشد و توسعه صنعت هتل سازی در کشور فراهم شده است.