ایران به عنوان کشور بدون سرویس های بهداشتی شناخته شده است.
به گزارش «دنیای سفر» 19 نوامبر مطابق با 29 آبان ماه در تقویم به عنوان روز جهانی 'توالت' نامگذاری شده است، شاید تاثیر سرویس های بهداشتی مناسب بر تامین سلامت انسان، برنامه ریزان جهانی را به این واداشته تا به مسئولان دیگر کشورها در خصوص تامین سرویس بهداشتی مناسب برنامه ریزی و اقدام کنند.
رونق صنعت گردشگری درسال های اخیر باعث شده تا آمار گردشگران برخی کشورهای جهان، بیش از جمعیت این کشورها باشد، ورود چنین حجمی از گردشگر تنها به جاذبه های یک کشور محدود نمی شود، بلکه زیرساخت های دیگری نیز باید فراهم باشد.
گردشگری از آن عنوان یک صنعت سبز یاد می شود، به یک منبع مهم درآمد برای برخی کشورها تبدیل شده، اما این صنعت تنها به برخورداری از جاذبه های طبیعی تاریخی محدود نمی شود و جذب گردشگر نیازمند برخورداری از تمامی زیرساخت های مورد نیاز این صنعت است.
یکی از مهم ترین ضروریت های صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد نشاط و فرصت آشنایی با جاذبه های مختلف تاریخی و طبیعی، حفظ سلامت و تندرستی گردشگران است، که در این میان یکی از موارد مهم تامین زیرساخت هایی است که باسلامت مردم سروکار دارد.
در ارتباط با سلامت مردم به خصوص در حوزه صنعت گردشگری، تامین سرویس های بهداشت مناسب و کافی در جوار جاذبه های مختلف طبیعی و تاریخی آنقدر اهمیت دارد که 19 نوامبر همزمان با 29 آبان ماه در تقویم به عنوان روز جهانی ˈسرویس بهداشتی ˈ نامگذاری شده است.
شاید اهمیت موضوع سرویس بهداشتی در مسافرت را هر کدام از ما تجربه کرده باشیم، اما وجود چنین سرویس هایی در محل جاذبه های طبیعی و تاریخی با توجه به حجم جمعیت گردشگرانی که به این مناطق سفر می کنند، اهمیتی دو چندان دارد. اهمیت این موضوع برای تامین سلامت شهروندان به حدی است که روزی در تقویم جهانی برای سرویس های بهداشتی در نظر گرفته شده تا به دولت ها یادآوری کند برای تحقق برنامه های سلامت، تامین سرویس های بهداشتی را نیز مدنظر قرار دهند.
در حوزه گردشگری داخلی و به خصوص خارجی که نشان دهنده فرهنگ یک جامعه است این مقوله از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و بهداشت عمومی از موضوعاتی است که در ذهن گردشگران از فرهنگ کشورها باقی مانده و در تشویق آنان به سفر دوباره تاثیر می گذارد. تورگردان ها و فعالان صنعت گردشگری، نبود سرویس بهداشتی مناسب برای مسافران و گردشگران در محل جاذبه ها را از مشکلات این صنعت عنوان می کنند که بر نارضایتی مسافران تاثیر زیادی دارد.
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، دو میلیارد و 500 میلیون نفراز مردم جهان به تاسیسات بهداشتی مناسب دسترسی ندارند و بیش از یک میلیارد نفر نیز در مکان های باز اجابت مزاج می کنند. انواع بیماری هایی که از رعایت نکردن اصول بهداشتی و فقدان سرویس بهداشتی مناسب گریبانگیر جامعه شده و هزینه های زیادی به آن جامعه تحمیل می کند، با احداث سرویس های بهداشتی مناسب به حداقل می رسد.
نخستین مسوولی که به خود جرات داد تا در خصوص سرویس های بهداشتی صحبت کند، اسفندیار رحیم مشایی رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و معاون محمود احمدی نژاد رییس دولت های نهم و دهم بود. رحیم مشایی وعده ساخت هزار سرویس بهداشتی و مجتمع خدمات بین راهی را داد که هیچگاه محقق نشد و این معضل همچنان به عنوان یکی از بزرگ ترین معضلات گردشگران داخلی و خارجی پابرجا مانده است.
رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در اواخر سال 86 وعده ساخت هزار مجتمع گردشگری را داد و گفت که تا قبل از سال 90 در هر 25 کیلومتر از راه های کشور یک سرویس بهداشتی ساخته می شود. این وعده از آنجا ناشی می شد که سال 86 مصوبه ای درباره الگوی نمونه واحدهای خدماتی و سرویس های بهداشتی بین راهی از سوی سازمان میراث فرهنگی به هیات دولت ارائه و تصویب شد و سازمان های مختلف ملکف به اجرای اقداماتی در این زمینه شدند.
در مصوبه سال 1386 هیأت وزیران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مکلف شد ظرف مدت یک ماه از ابلاغ تصویب نامه 26 اسفندماه 1386 نسبت به تدوین الگوی نمونه واحدها و سرویس های بهداشتی موضوع این تصویب نامه اقدام و استانداران نیز موظف شدند، در مدت یادشده نقاط مورد نیاز را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کنند.
بر اساس این مصوبه، وزارت جهاد کشاورزی و مسکن و شهرسازی نیز مکلف شدند، با معرفی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به واگذاری زمین به متقاضیان ساخت سرویس های بهداشتی اقدام کنند. همچنین بر اساس بندهای دیگر این مصوبه، وزارت نیرو مکلف شد پس از اعلام نقاط ازسوی سازمان میراث فرهنگی، برای تامین آب و برق تمامی سرویس های بهداشتی یادشده با استفاده از منابع داخلی اقدام و وزارت راه و شهرسازی نیز مکلف شد، مسیرهای دسترسی به واحدهای موضوع این مصوبه را پس از اعلام نقاط از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایجاد کند.
ˈحمید بقاییˈ که آن زمان قائم مقام سازمان میراث فرهنگی بود، ساماندهی سرویس های بهداشتی بین راهی را از مهم ترین برنامه های در دست اقدام این سازمان دانسته و وعده داد، تا پایان همان سال 600 واحد از هزار سرویس بهداشتی وعده داده شده، راه اندازی شود. تخصیص نیافتن وام های بانکی برای این پروژه ها و حمایت نشدن بخش خصوصی، این وعده را محقق نکرد، حتی یک گروه سرمایه گذار خارجی نیز برای ساخت تعدادی از مجتمع های بین راهی به ایران آمدند که دست خالی به کشور خود بازگشتند.
برای بهبود وضعیت بهداشت به ویژه در صنعت گردشگری، دولت نهم وعده داده بود که تا قبل از سال 90، یک هزار سرویس بهداشتی بین راهی ساخته می شود و در هر 25 کیلومتر یک مجتمع بین راهی با سرویس مناسب برای گردشگران ایجاد می شود، ولی در پایان عمر دولت دهم نیز چنین وعده ای محقق نشد.
در دولت یازدهم نیز مشکل سرویس های بهداشتی بین راهی از سوی معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور مطرح شد و ˈمرتضی رحمانی موحدˈ در این باره گفت: احداث سرویس بهداشتی دو مرحله دارد یکی ایجاد و دیگری بهره برداری است، که برخی از این سرویس ها ایجاد شده، اما کسی نیست بهره برداری کند. از سال 89 ایجاد و بهره برداری از این سرویس ها به معاونت سرمایه گذاری سازمان میراث فرهنگی داده شده که بهره برداری هزینه دارد، برخی از این سرویس های بهداشتی توجیه اقتصادی ندارد که رسیدگی به این موضوع جزو برنامه های سازمان است.
یکی از فعالان صنعت گردشگری کشور نیز در این خصوص گفت: معضل نبود سرویس بهداشتی مناسب از مقولاتی است کهمردم و مسافران همیشه با آن مواجه بوده اند. ˈناهید رحمدلˈ با بیان تاثیرات منفی بی توجهی به این موضوع در جذب گردشگر و رضایت مسافران، اضافه کرد: این مشکل در موضوع گردشگران خارجی حساسیت های بیشتری دارد و به نوعی در معرفی فرهنگ کشور تاثیر دارد و باعث نارضایتی مردم، مسافران، گردانندگان جاذبه های گردشگری و تور لیدرها شده است.
وی بابیان اینکه ساخت سرویس های بهداشتی دربرخی شهرها کمتر مورد توجه قرار گرفته، افزود: ساخت این تاسیسات گردشگری تنها به پارک ها محدود شده، ولی در این خصوص باید مکان های بیشتری مورد نظر گرفته شود. خارج از شهرها و مسیرهای ارتباطی بین راهی نیز لازم است سرویس های بهداشتی از حالت سنتی خارج و به صورت پیمانکاری اداره شود.
این فعال صنعت گردشگری با ارائه راهکارهایی در خصوص بهبود این وضعیت، می افزاید: لازم است در ساخت این تاسیسات به لحاظ فرم از استانداردهای ثابتی تبعیت شود، مدیریت این تاسیسات به شرکت های پیمانکاری موفق واگذار شود و برای نگهداری از این اماکن از نیروهای آماده به کار استفاده شود.
رحمدل با تاکید بر لزوم استفاده از تجربه موفق دیگر کشورها و تجربه موفق داخل کشور، گفت: سرویس های بهداشتی فرودگاه ها به ویژه در قسمت ترانزیت از این تجربیات موفق است. اگر ساخت سرویس های بهداشتی و نگهداری آن از شیوه سنتی خارج شود، اشتغال در این صنعت نیز افزایش یافته و می توان با هزینه کم و ثابت، بخشی از این مشکل نیز حل شود. اگر درصدد جذب گردشگر و به تبع آن رشد و توسعه ایران هستیم، باید تلاش شود، چهره ایران را نزد جهانیان تغییر دهیم.
این در حالی است که ایران به عنوان کشور بدون سرویس های بهداشتی شناخته شده است و باید توجه داشت که ساخت سرویس بهداشتی معضل این حوزه نیست، بلکه چگونگی نگهداری و بهره برداری از آن اهمیت دارد. می توان از این طریق کارآفرینی داشت و با نصب کانکس های پیشرفته در اقصی نقاط ایران و پایتخت، علاوه بر رفع این مشکل، برای اقشار مختلف جامعه درآمد و اشتغال ایجاد کرد.
حتی ایستگاه های مترو داخل شهر سرویس بهداشتی ندارند