این هنر - صنعت را در میانه راه رها نکنید

با ایجاد تغییرات جدید در بدنه دولت یازدهم و انتخاب مسعود سلطانی فر به عنوان وزیر ورزش و جوانان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور چند روزی است که بدون متولی ارشد این سازمان اداره می شود.

این مجموعه در حال مدیریت حوزه ها و صنایعی است که می توانند جایگزین جدی اقتصاد نفتی به شمار روند. ایران یکی از 3 کشور برتر در حوزه صنایع دستی در جهان است و در حوزه گردشگری نیز با برنامه ریزی بلندمدت می تواند ظرفیت های بی شمار خود را فعال کرده و به یکی از منابع اصلی اقتصاد کشور تبدیل شود. بیشتر کارشناسان، فعالان و متخصصان گردشگری عملکرد سلطانی فر را مثبت ارزیابی می کنند. عده ای هم با نامه نگاری به ریاست جمهوری شاخص هایی را برای انتخاب رییس آینده ارائه می دهند. به هر روی رییس جدید هر شخصی که باشد باید برنامه ریزی بلندمدت، استفاده از متخصصان و بسیاری از معیارهایی که از سوی نهادهایی مانند انجمن علمی گردشگری ایران، جامعه باستان شناسی ایران، اصناف مختلف فعال در گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهد.

رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به گفته انجمن علمی گردشگری ایران باید دارای سوابق علمی، اجرایی و مدیریتی موثر و تعامل و ارتباط گسترده و مستمر با کُرسی های دانشگاهی و علمی داخلی و خارجی در حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی باشد، همچنین با زنجیره حساس گردشگری و مشکلات اجرایی، مدیریتی و سیاست گذاری آشنا بوده، هدفمند باشد و راهبردهای مناسب با توسعه گردشگری را اتخاذ کند. رییس جدید باید به پژوهش های کاربردی و اهمیت آموزش های تخصصی گردشگری با استانداردهای جهانی توجه کرده، با بخش خصوصی ارتباط برقرار کند و فرآیند جذب گردشگران و سرمایه گذاران خارجی را تسهیل کند.

همچنین باید توانایی مدیریت، برنامه ریزی و نظارت بر سطح خدمات، تسهیلات، کیفیت و کمیت تاسیسات و امکانات گردشگری کشور، تعامل سازنده با سایر سازمان ها، نهادها و وزاتخانه ها درباره بهره برداری از گردشگری با رویکرد حفاظتی در حوزه های محیط زیست، میراث فرهنگی و ... را داشته باشد. تدوین و اجرای استراتژی توسعه منابع انسانی گردشگری و استفاده از تجربیات کشورهای منطقه در چارچوب گونه های متنوع گردشگری نیز از دیگر مواردی است که از سوی این انجمن علمی مطرح شده اند.

توسعه گردشگری با طرح های متنوع

مسعود سلطانی فر، وزیر وزارت ورزش و جوانان درباره اقداماتی که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام داده، اظهار کرد: ما در این سازمان محورهای زیادی را برای ساماندهی در دستورکار قرار دادیم که باید در آینده انجام شود. اما تلاش ما بر این بود بخش هایی را که مغفول مانده و مشکل دار شده بود با تعامل بخش خصوصی انجام دهیم. رییس پیش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با بیان اینکه ۵ اثر به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شده است، افزود: 4 محموله بزرگ فرهنگ و تاریخ را که در طول 50 سال گذشته به یغما رفته بود در این مدت به کشور برگرداندیم. در بخش ساماندهی و نجات بخشی نیز اقدامات خوب و گسترده ای آغاز شده است.

او اظهار کرد: 36 هتل 4 و 5 ستاره و بیش از 100 هتل با رتبه های مختلف به صنعت گردشگری کشور اضافه شد. حدود 170 هتل 4 و 5 ستاره نیز از سوی بخش خصوصی در نقاط مختلف کشور در حال احداث است. در مجموع بیش از 800 هتل 1 تا 5 ستاره و هتل آپارتمان از سوی بخش خصوصی احداث شده یا احداث آن در حال اجراست. او همچنین در بخش ساماندهی به بخش های مختلف گردشگری گفت: در بوم گردی موفق شدیم تعداد بوم گردی های مصوب کشور را که کمتر از 40 بود به بیش از 350 برسانیم و این عملکرد 9 برابری را در این بخش نشان می دهد. ساماندهی بخش های مختلف، دفاتر خدمات مسافرتی و مصوبات گردشگری خوبی را از مجلس گرفتیم.

او با اشاره به اقدامات انجام شده در بخش طبیعت گردی افزود: در این بخش نیز گام های خوبی برای ساماندهی و استفاده از ظرفیت های مختلف را برداشته ایم. ظرفیت قابل توجه گردشگری مذهبی در قالب گردشگری حلال یکی از رویکردهای مهم و سیاست های ما بوده زیرا گرچه در بخش گردشگری خارجی ملاحظاتی داریم و نمی توانیم پذیرای جمعی از گردشگران دنیا باشیم اما از طرفی ظرفیت بسیار بالایی در زمینه گردشگری مذهبی و زیارتی که بخشی از گردشگری حلال است داریم و فکر می کنم این ظرفیت به تنهایی می تواند ما را در 10 سال آینده به اهدافی که در سند چشم انداز 20ساله در افق 1404 و رسیدن به 20 میلیون گردشگر خارجی است، برساند. او اضافه کرد: تهیه طرح جامع گردشگری را ما شروع کردیم اما در حال حاضر در میانه راه است و باید این عمل با قدرت استمرار پیدا کند تا بتوانیم با تهیه یک طرح جامع و فراگیر برای گردشگری، سیاست ها، برنامه ریزی ها و روند تصمیم گیری و رویکردها را از حالت سلیقه ای دربیاوریم.

دولت تنها نظارت کند

برخی کارشناسان اعتقاد دارند رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید تنها نقش مدیریتی و نظارتی را برای این سازمان در نظر بگیرد و فعالیت های اجرایی را به بخش خصوصی واگذار کند.

رحیم یعقوب زاده، رییس مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران وابسته به جهاد کشاورزی به گسترش تجارت گفت: رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رویکرد معقول و مثبتی درباره گردشگری اتخاذ کرده بود. می توان گفت او بیشتر از مدیران و معاونان گردشگری فعالیت کرده و اقدامات مثبت بسیاری انجام داده بود. با این همه مشکلات بسیاری همچنان در حوزه گردشگری وجود دارند. یکی از این مشکلات عدم حمایت از جذب سرمایه گذاری و فعالان بخش خصوصی بود که از سوی سلطانی فر بارها مطرح شد. با اینهمه در عمل از بخش خصوصی و سرمایه گذاران حمایت چندانی نمی شد.

یعقوب زاده اظهار کرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دولتی بوده و باید نقش مدیریتی، حمایتی و نظارتی را برعهده داشته باشد و اقدامات اجرایی را به مراکز، گروه ها و موسسه های خصوصی فعال در بخش گردشگری واگذار کند. اقدامات فعلی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شرایط کنونی گردشگری کشور با ایده آل فاصله بسیاری دارد. بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی نه تنها حمایتی از بخش خصوصی نمی کنند بلکه دست و پای آنها را با موانع قانونی و بروکراسی اداری می بندند. به عنوان نمونه حتی در زمینه برگزاری همایش های ملی گردشگری نیز حمایتی از بخش خصوصی نمی شود. بخش خصوصی همواره با هزینه خود در جهت توسعه گردشگری فعالیت می کند و از سوی دولت حمایت نمی شود.

این کارشناس درباره لزوم نقش نظارتی و شرکت نکردن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فعالیت های اجرایی گردشگری عنوان کرد: از ریاست جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انتظار می رود که تنها نقش مدیریت، هدایت و نظارت را برای این سازمان در نظر بگیرد چراکه هرگونه فعالیت های اجرایی از سوی نهادهای دولت موجب می شود دولت و سازمان های متولی گردشگری رقیب بخش خصوصی شوند، در مقام مقایسه بخش خصوصی بسیار ضعیف تر از دولت است و نمی تواند با سازمان های دولتی رقابت کند.

هتل ها خصوصی نیستند

یعقوب زاده درباره شرایط هتل ها در کشور و تاثیر نهادهای دولتی بر آنها بیان کرد: بیشتر هتل های بزرگ کشور به نوعی به نهادها و ارگان های دولتی وابسته بوده و دست بخش خصوصی نیستند. به طور کلی نهادهای دولتی باید تنها در حوزه ارزیابی و صدور مجوز برای هتل های کشور فعالیت کنند اما بسیاری از نهادها، شرکت های دولتی و وزارتخانه ها وارد عمل شده و اقدام به هتل سازی کرده اند.

رییس مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران در ادامه افزود: بخش خصوصی به تنهایی اگر بخواهد هتل بسازد با مشکلات بسیاری رو به رو می شود. تا زمانی که سرمایه گذار حمایت سازمان های دولتی را نداشته باشد نمی تواند در احداث و مدیریت هتل موفق شود. در بیشتر کشورهای دنیا یک شخص معمولی با با دارا بودن معیارهای خاص و رعایت مقررات می تواند در هتل سازی فعالیت کند. حتی در ترکیه نیز افراد بدون پشتیبانی نهادهای دولتی می توانند هتل بسازند.

او درباره ویژگی هایی که ریاست جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید داشته باشد اظهار کرد: رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید شخصی با تجربه، دارای تخصص و دانش علمی لازم در حوزه گردشگری باشد و حتی اگر تخصص لازم را ندارد باید به طور تجربی در این حوزه فعالیت کرده باشد.

یعقوب زاده افزود: همچنین فرد مورد نظر باید از افراد متخصص و با تجربه در حوزه گردشگری استفاده کند، افرادی که دغدغه گردشگری را دارند و از دانش آن نیز برخوردار هستند. رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید بتواند به خوبی از گردشگری در برابر نهادهای مداخله گر دفاع کند، باید فردی شجاع بوده و توانایی دفاع از گردشگری را دارا باشد. به طور کلی باید بتواند این سازمان را به جایگاه بالاتری برساند.

منافع صنفی یا منفعت صنعت گردشگری؟

برخی از نامزدهای ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فعالان بخش خصوصی هستند که همواره انتقادهایی نیز بر عملکرد این سازمان داشته اند. برخی از فعالان بخش خصوصی منافع صنفی را بر توسعه گردشگری مقدم می دانند. هر توسعه ای خوب است به شرطی که افزایش رقابت و نیاز به کاهش قیمت ها و سود را به همراه نداشته باشد.

جمشید حمزه زاده، رییس جامعه هتلداران ایران به گسترش تجارت گفت: رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید برنامه ریزی کند تا گردشگری کشور از حالت فصلی خارج شود و فعالان گردشگری کمتر در فصل کم سفر متضرر شوند. همچنین باید مشوق های لازم برای سرمایه گذاری در گردشگری را به بخش خصوصی ارائه دهد. امکاناتی مانند بیمه، مالیات، تسهیلات بانکی و واگذاری زمین بدون موانع متعدد باید در حوزه هتلداری و دیگر حوزه های گردشگری از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فراهم شود.

حمزه زاده درباره در نظر گرفتن نیازهای مختلف صنعت گردشگری در زیرساخت ها و ساخت وسازهای مورد نیاز در صنعت گردشگری اظهار کرد: باید به اندازه ظرفیت و تقاضای موجود در کشور هتل ساخته شود. در تهران نیاز به هتل های بیشتر احساس می شود اما مشهر اکنون اشباع از هتل است و هتل سازی در آن باید متوقف شود. او درباره نیاز به ایجاد هتل های زنجیره ای و برندهای مطرح دنیا در زمینه هتلداری بیان کرد: هتل های زنجیره ای تنها در صورتی که منجر به اشتغالزایی، درآمدزایی و خدمات مطلوب شوند می توانند اقدام مثبت و موثری به شمار روند اما تاکنون هتل های زنجیره ای جهانی در کشور موفق نبوده اند.

رییس جامعه هتلداران ایران افزود: بسیاری از هتل های زنجیره ای دنیا نشان خود را به سرمایه گذاران ایرانی می فروشند و از آنها درصدی را به عنوان سود دریافت می کنند و این هتل ها موفقیتی در ایران کسب نکرده اند اما اگر سرمایه گذاران سرمایه خود را وارد کشور کرده و برای ایجاد یک هتل هزینه کنند می تواند منافع بسیاری برای گردشگری کشور به همراه داشته باشد.

عزم جدی مورد نیاز است

بسیاری عملکرد سلطانی فر را مثبت ارزیابی می کنند و امیدوارند رییس جدید نیز به همان میزان دارای صلاحیت بوده و در جهت گسترش گردشگری به طور جدی تلاش کند. ابراهیم اسدی بشلی، رییس انجمن توسعه صنعت گردشگری مجمع متخصصین ایران نیز به گسترش تجارت گفت: مسعود سلطانی فر یکی از بهترین روسای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوده است. در زمان وی بودجه رشد مناسبی داشته، صنایع دستی ترقی کرده، تفاهمنامه های خوبی با اصناف و مراکز آموزشی مختلف در حوزه گردشگری منعقد شده و نیروی انسانی فعال در گردشگری ارتقا یافته است. او افزود: جایگزین سلطانی فر باید دارای تخصص و تجربه لازم بوده و از علم مرتبط با گردشگری برخوردار باشد. رییس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید عزم جدی برای توسعه گردشگری را داشته باشد.

رییسی از جنس بخش خصوصی

اسماعیل چمنی، رییس کمیسیون گردشگری تبریز: بهتر است شخصی برای ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انتخاب شود که از جنس بخش خصوصی باشد. این شخص باید دارای تخصص و تجربه لازم چه در حوزه صنایع دستی و چه در حوزه گردشگری باشد. 3 بخش صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری بسیار مهم هستند و نیاز به رییسی با تجربه و متخصص دارند. ریاست جدید باید از دانش لازم برخوردار بوده و از نیروی انسانی متخصص و ماهر استفاده کند. ایران در حال حاضر در زمینه صنایع دستی یکی از مطرح ترین کشورهای جهان به شمار می رود و در این زمینه می تواند درآمدزایی و اشتغالزایی بسیاری برای کشور به همراه داشته باشد. ریاست جدید باید سهم ایران در بازارهای جهانی را در زمینه صنایع دستی افزایش دهد و از ظرفیت صنایع دستی کشور برای ارزآوری استفاده کند. گردشگری نیز می تواند صنعتی درآمدزا به شمار رود اما نیازمند توسعه و تکمیل زیرساخت هاست.

همچنین ریاست نوین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید به بخش خصوصی میدان دهد تا بتواند فعالیت کند و از بخش خصوصی حمایت کرده و موانع موجود را رفع کند. چه گردشگری و چه صنایع دستی می توانند جایگزین اقتصاد نفتی شوند. نفت روزی تمام می شود اما گردشگری صنعتی است که با استفاده از ظرفیت ها همواره بر درآمد آن افزوده می شود و نگرانی از بابت تمام شدن یا کاهش قیمت صادرات آن نداریم. ریاست جدید باید راهکارهای مناسب برای توسعه گردشگری را در پیش بگیرد و از فعالان صنایع دستی نیز حمایت کند. بسته های تشویقی برای جذب سرمایه گذاران، معافیت های مالیاتی و حمایت های لازم از سرمایه گذاران و دعوت از سرمایه گذاران خارجی از مواردی است که باید سرلوحه فعالیت ریاست این سازمان قرار بگیرد چراکه تکمیل زیرساخت ها بدون سرمایه لازم ممکن نیست.