برنده توسعه روابط توریستی ایران و روسیه کیست؟
به روایت آمارهای رسمی منتشر شده، تعداد گردشگران ایرانی که در سال 94 روسیه را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده اند، در مقایسه با سال پیش از آن 115 درصد رشد داشته و این در حالی است که تعداد گردشگران روسی که در همین مدت به ایران سفر کرده اند تنها 40 درصد افزايش يافته است. هر چند این آمارها بدون داشتن تعداد اولیه گردشگران و نیز عدم دسته بندی گردشگران بر اساس انگیزه و نوع سفرشان چندان قابل تحلیل نیست اما روند رو به افزایش تبادل گردشگر میان دو کشور و همچنین مثبت بودن این تراز به نفع روسیه، موضوعی است که فعالان این حوزه نیز براساس تجربیات عینی خود بر آن صحه می گذارند؛ آن هم در شرایطی که سخن از تلاش برای لغو روادید میان دو کشور در حال به ثمر نشستن است.
مدیر یکی از آژانس های گردشگری ایرانی در این باره به «دنیای اقتصاد» می گوید: «به دنبال ناامنی های ترکیه، توسعه مراودات گردشگری میان دو کشور مطرح شد و گرچه در ابتدا این مسوولان ایرانی بودند که جذب گردشگران روسیه را به عنوان یک هدف دنبال می کردند، در نهایت روس ها از این مذاکرات سود بیشتری جستند و در این مدت تقاضا از سوی گردشگران ایرانی برای سفر به روسیه به صورت چشمگیری افزایش داشته است.»
رقیه حاتمی پور با برشماری چهار دلیل اصلی سفر ایرانی ها به روسیه اضافه می کند: «تسهیل صدور ویزا، افزایش پروازها میان دو کشور و در همین حال اختلالات به وجود آمده در صدور ویزاهای اروپایی، به علاوه ناامن شدن ترکیه در کنار مطرح شدن نام روسیه در میان دیگر مقاصد گردشگری، گردشگران ایرانی را بیش از پیش به سوی روسیه کشانده و آژانس داران را برای طراحی تور به سوی این مقصد کمتر دیده شده متمایل کرد.» وی همچنین در خصوص تاثیر افزایش تقاضا برای سفر به روسیه بر تعداد گردشگران ایرانی متقاضی سفر به دیگر مقاصد خارجی سنتی، اظهار می کند: «این بازار جدید سهم دیگر بازارها از جمله میلان و ایتالیا را کم نکرده و این مقاصد همچنان با تقاضای ثابتی نسبت به قبل مواجهند. در واقع می توان گفت که جز در مورد ترکیه، روسیه مقصدی جایگزین نبوده و گردشگرانی که مشتاق دیدن این کشور هستند یا دیگر مقاصد مطرح را در سفرهای گذشته خود تجربه کرده اند، برای این سفر برنامه ریزی می کنند.» همچنین به گفته حاتمی پور، ایرانی ها در سفر به روسیه همچون دیگر مقاصد، به اقامت در مکان های لوکس علاقه دارند و برای خرید و غذا هزینه های خوبی را پرداخت می کنند.
روس ها چه می خواهند؟
اما یکی از راهنمایان گردشگری نیز که هم در ایران و هم در روسیه فعالیت می کند، با تاکید بر اینکه روس ها گردشگرانی خواهان تفریح هستند و به امکان استراحت در سفر خود بسیار اهمیت می دهند، می گوید: «روس ها به گردشگری تاریخی و فرهنگی علاقه مندند، اما در عین حال برایشان مهم است که در کنار این جاذبه ها، امکان تفریح و استراحت نیز در مقصد برایشان فراهم باشد.» حامد حکیمی تصریح می کند: «بسیاری از روس هایی که به ایران آمده و به جزایر کیش و قشم هم سفر کرده اند، ایران را در مقایسه با دبی و امارات، مقصد جذاب تری توصیف کرده و گفته اند که در صورت فراهم بودن امکان تفریحات خانوادگی، سفر به ایران را ترجیح می دهند.» البته او نیز همچون حاتمی بر این باور است که گرچه تعداد گردشگران ورودی روسی به ایران بیشتر شده، اما آمار منتشر شده در این باره خالص نبوده و تعداد قابل توجهی از روس هایی که در این آمار شمرده شده اند، نه با هدف گردش و تفریح که بیشتر به بهانه های تجاری و به دعوت دولت یا بخش خصوصی ایران عازم کشور ما شده اند و عوایدی برای این صنعت نداشته اند.
در همین حال حکیمی تاکید می کند که برگزاری تورهای ایرانی به مقصد روسیه رشد چشمگیری داشته است. او افت ارزش روبل در برابر ارزهای خارجی در پی تحریم های اعمال شده علیه روسیه را یکی از عمده دلایل مطرح شدن این کشور در کنار دیگر مقاصد مورد توجه گردشگران ایرانی عنوان و اظهار می کند: «تا پیش از موضوع اوکراین و تحریم های غرب علیه روسیه، مسکو برای سال ها یکی از گران ترین پایتخت های جهان بود و گردشگری ورودی آن رونق امروز را نداشت.» این راهنمای تور ادامه می دهد: «در حال حاضر روسیه با توجه به امکاناتی که به گردشگران ارائه می کند، مقصدی مقرون به صرفه است و این در حالی است که دریافت چنین خدماتی در ایران برای یک گردشگر روس، بسیار گران تر تمام می شود. این خود یکی دیگر از عواملی است که جریان ورود گردشگر میان دو کشور را به نفع روسیه افزایش می دهد.»
حکیمی نیز تاثیر تسهیل صدور روادید گروهی و نقش مذاکرات میان مقامات وزارت امور خارجه و گردشگری ایران و روسیه برای این منظور و همچنین ناامنی ترکیه را در رونق مراودات گردشگری میان دو کشور از نظر دور نداشته و تاکید می کند : «اتفاقات اخیر ترکیه، گردشگران ایرانی را متوجه مقاصد جایگزین کرد و در این میان شرایط به گونه ای رقم خورد که روسیه توانست بخشی از این نیاز را پاسخ دهد. همچنین دلیل عده ای دیگر از ایرانی هایی که روسیه را برای سفر انتخاب می کنند، مهیا نشدن امکان سفر به مقاصد اروپایی در کنار تسهیل سفر به روسیه بوده است.»
به گفته او با وجود اینکه روسیه توانسته تعداد زیادی گردشگر را از کشور ما جذب کند، اما باید در نظر داشت که هنوز تعداد کسانی که این کشور را تنها به خاطر خود روسیه انتخاب کرده اند قابل توجه نیست؛ در همین حال روس ها با وجودی که مقاصد سنتی خود را از دست داده اند، اقبال چندانی نسبت به ایران از خود نشان نداده اند. حکیمی در ادامه به دلایل این عدم استقبال پرداخته و می گوید: «اطلاعات روس ها از ایران بسیار اندک است و بسیاری از آنها به دلیل تکرار نام عراق در رسانه ها، ایران را با این کشور اشتباه می گیرند و فکر می کنند ایران کشوری ناامن و سراسر صحرا و بیابان، با مردمی سوار بر شتر است!»
تلاش امارات در شرایط انفعال ایران
این راهنمای تور به اقدام کشور امارات برای جذب گردشگران روس در پی تیره شدن روابط میان روسیه و ترکیه اشاره و بیان می کند: «درحالی که تبلیغات ایران در روسیه منحصر به اظهارنظرهای کلامی و منتشر شده در فضای مجازی توسط گردشگران روسی است که به ایران سفر کرده اند، اماراتی ها در دوره ای که گردشگران روس سفر به ترکیه را تحریم کرده بودند، تبلیغات خود را در این کشور افزایش داده و شما می توانستید تبلیغ پروازهای میان دبی و روسیه را در تمام ایستگاه های متروی روسیه ببینید.» حکیمی می افزاید: «تسلط روس ها به زبان انگلیسی بسیار محدود است و از این رو تبلیغات به زبان روسی و از طریق رسانه های این کشور بسیار در جذب گردشگر به ایران موثر است.»
این فعال گردشگری، با بیان اینکه مهیا نبودن امکان تفریحات ساحلی در ایران برای گردشگران، یکی از دلایلی است که می تواند مانع تحقق ظرفیت های گردشگری میان دو کشور به نفع ایران شود، خاطرنشان می کند: «بررسی این امکان که بشود در جزایر ایران پلاژهای مخصوصی را برای خانواده های گردشگران خارجی فراهم کرد، به صورت چشمگیری تقاضا برای سفر به ایران را افزایش می دهد؛ با این همه براساس تجربه دریافته ایم محدودیت های فرهنگی کشور ما از نزدیک چندان به چشم گردشگران روس نمی آید و اتفاقا با شناخت ذائقه این گردشگران که تمایل به تجملات از آن جمله است، راه های زیادی برای جذب روس ها در پیش پای فعالان گردشگری دولتی و خصوصی ایران باز است.»
حکیمی همچنین بالا بودن قیمت خدمات گردشگری ایران در مقایسه با کشورهایی همچون ترکیه و دبی را یکی دیگر از عواملی می داند که با توجه به رکود اقتصادی روسیه، جذب روس ها به ایران را دشوار می کند. او در این خصوص پیشنهاد می دهد: «می توان ارگان هایی را شکل داد که به صورت دائم و اختصاصی با روسیه کار کنند و پیش از آن برگزاری تورهای آشناسازی برای آژانس داران و فعالان گردشگری روسیه الزامی دیگر است که متاسفانه تاکنون چندان به آن توجه نشده است.»
به دنبال شکل گیری روابط گردشگری میان ایران و روسیه روند ورود گردشگران روسی به ایران در مقایسه با تعداد گردشگران ایرانی که به روسیه سفر می کنند چندان امیدوارکننده نیست و این در حالی است که مقامات دیپلماتیک ایران و روسیه به دنبال لغو روادید میان دو کشور هستند تا از این طریق امکان سفر برای گردشگران دو کشور آسان تر شود؛ اتفاقی مثبت که اگر با مدیریت مدبرانه مقامات گردشگری ایران و فعالان بخش خصوصی این صنعت همراه نباشد، بهره ای را نصیب گردشگری ایران نخواهد کرد و در مقابل به خروج ارز بیشتر از کشور خواهد انجامید.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
