سال گذشته 15 هزار گردشگر خارجی و بیش از یک میلیون گردشگر داخلی از شهر باستانی شوش دیدن کردند؛ شهری که حالا سومین اثر جهانی خوزستان است تا مثلث ثبت جهانی شمال این استان تکمیل شود.
شهر باستانی شوش یکی از کهن ترین شهرها و سکونت گاه های بشری است که روز شنبه 13 تیرماه جاری در سی و نهمین نشست کمیته میراث جهانی سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) در شهر بن آلمان در فهرست آثار جهانی ثبت شد.
پیش از این، زیگورات چغازنبیل در سال 1979 و سازه های آبی تاریخی شوشتر در سال 2010 از استان خوزستان ثبت جهانی شده اند. از آنجایی که چغازنبیل و سازه های آبی شوشتر نیز پس از ثبت جهانی آنگونه که شایسته است حفاظت نشدند، این نگرانی در مورد شهر باستانی شوش که پیش از ثبت نیز چالش های بسیاری در مورد حفاظت آن و تعیین عرصه و حریمش بود، وجود دارد.
شوش اقامتگاه ندارد
در همین راستا، به گفته دبیر و سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در خوزستان، شهر باستانی شوش ظرفیت های خوبی برای جذب گردشگر دارد، اما زیرساخت های اساسی برای پذیرایی و ماندگاری گردشگران را ندارد؛ این در حالی است که آثار ثبت جهانی شده، حداقل یک شب ماندگاری گردشگران را دارند که از این طریق درآمدزایی خوبی نیز برای کشور یا شهری که این آثار را در خود دارند به همراه می آورد.
مجتبی گهستونی در این باره می گوید: «شهر باستانی شوش اقامتگاهی ندارد که گردشگر بتواند در آنجا بماند و تمام گردشگرانی که برای بازدید از شهر باستانی شوش می آیند، در شهرهای اندیمشک، دزفول یا اهواز اقامت می کنند و به این ترتیب سود و ارزآوری اقتصادی از راه گردشگری برای این شهر بسیار محدود می شود.» به گفته او، این شهر باستانی در مسیر جاده ترانزیت قرار دارد و وجود ایستگاه راه آهن در آن و 2 فرودگاه در فاصله های 50 و 100 کیلومتری (دزفول و اهواز) می تواند زمینه رشد و ارتقای امکانات این شهر را برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری فراهم آورد؛ اما این امر مستلزم تبلیغات گسترده و برنامه ریزی منظم و هدفمند است که باید با همکاری و اقتدار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیگیری و انجام شود. همچنین وجود 2 جنگل ملی دز و کرخه در نزدیکی شوش که خاستگاه گوزن زرد ایرانی است، وجود سه رودخانه در شهر که کم نظیر است و وجود آثار تاریخی و معنوی بسیار از جمله بقعه دانیال نبی در این شهر ظرفیت هایی هستند که گردشگران را به سوی این شهر باستانی می خوانند.»
حفاظت مهم تر از ثبت جهانی
با این همه، مساله حفاظت از آثار تاریخی در این محوطه 400 هکتاری بسیار اهمیت دارد. این مساله پس از ثبت جهانی آن اهمیت بیشتری یافته و مسوولیت سازمان میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی استان و البته مردم را بیش از پیش ترغیب می کند تا به سرنوشت حفاظت نامناسب سازه های آبی شوشتر و چغازنبیل دچار نشود.
گهستونی در این باره نیز می گوید: «بخش هایی از شوش در دوره های مختلف از جمله در زمان انقلاب اسلامی، جنگ و کاوش هایی که در دوره هایی صورت گرفته آسیب بسیار دیده و پس از آن نیز حفاری های غیرمجاز و تخریب دیوار حفاظتی آسیب فراوانی به این شهر باستانی وارد کرده است. به گفته او، لازم است برای حفاظت از شهر باستانی شوش، با اطلاع رسانی و تلاش برای منفعت رسانی به مردم، آنها را برای حفاظت هر چه بیشتر شهر همراه کرد و از سوی دیگر کارشناسان مجرب که در این منطقه کار کرده باشند را به کار گرفت تا حفاظت و مرمت این شهر باستانی به بهترین شکل انجام شود.»
دبیر و سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در خوزستان ادامه می دهد: «ساماندهی انبار امن آثار تاریخی شوش که واقع در قلعه است، ساماندهی کتیبه ها، چیدمان و طراحی سفال های تاریخی و ساماندهی موزه از جمله اقداماتی است که پیش از این در شهر باستانی شوش انجام شده، اما این به آن معنا نیست که دیگر مشکلی وجود ندارد؛ بلکه پس از ثبت جهانی شوش، ایرادها و مشکلات آن بیش از پیش به چشم خواهد آمد و این امر مسوولیت متولیان و مردم را در قبال حفاظت، نگهداری و مرمت شهر باستانی شوش بیشتر می کند.»
با این حال با توجه به تجربه های پیشین در حفاظت آثاری که ثبت جهانی شده اند، برای پیشگیری از ایجاد چالش برای این شهر باستانی، رعایت تمام ضوابط ملی و جهانی که از سوی یونسکو برای شهر باستانی شوش اعلام خواهد شد، ضروری است، چراکه این مساله سند کفایت کشور در حفظ آثار جهانی است. اکنون شوش در نقطه ای ایستاده است که باید با هم افزایی گردشگری و میراث فرهنگی به شکوفایی و رونق دست یابد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
