گردشگری حلال در واقع مفهوم جدیدی را در توریسم، به عنوان مقصد ها و سرویس های گردشگری برای مسلمانان، تعریف کرده است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، بارها از برنامه ریزی ایران بر توسعه گردشگری حلال سخن گفته و اعلام کرده است که کشورمان می خواهد به بهشت گردشگران مسلمان تبدیل شود. بر اساس تعاریف بین المللی، گردشگری حلال در واقع همان گردشگری اسلامی است که در آن خدمات و محصولاتی مانند هتل، رستوران، بازار و مکان های تفریحی در سفرها، مطابق با احکام شریعت ارائه می شوند. گردشگری حلال در واقع مفهوم جدیدی را در توریسم، به عنوان مقصد ها و سرویس های گردشگری برای مسلمانان، تعریف کرده است.
توسعه گردشگری حلال البته در ایران با موافقان و مخالفانی مواجه است. موافقان می گویند این نوع گردشگری فرصت خوبی را برای ایران فراهم می کند که گردشگران مسلمان را از کشورهای اسلامی و غیراسلامی به خود جذب کند. در همین حال مخالفان معتقدند گردشگری حلال در شرایطی معنا پیدا می کند که موردی مقابل آن نیز وجود داشته باشد و گردشگران امکان انتخاب داشته باشند. در عین حال، مدیر اجرایی شورای گردشگری مالزی (MTC)، بر این باور است که پتانسیل های ایران برای توسعه در این زمینه بالاست. اما «زل کفلی داوود» هم چنین تاکید می کند ایران تا تبدیل شدن به یک مقصد مسلم توریسم حلال، فاصله زیادی دارد. داوود که خود اهل یکی از موفق ترین مقاصد گردشگری حلال یعنی مالزی است، در گفت و گویی با «دنیای اقتصاد»، دو پیشنهاد عمده را برای توسعه گردشگری حلال ایران ارائه می کند؛ نخست افزایش تبلیغات موثر برای گردشگری ایران و دوم به کارگیری استانداردهای حلال و استفاده از گواهی های حلال بودن محصولات و خدمات گردشگری.
او در این گفت و گو، جایگاه گردشگری حلال را در ایران ارزیابی و به نقاط ضعف و قوت ایران در جذب گردشگران مسلمان نیز اشاره می کند.
- جناب آقای زلکفلی داوود، پتانسیل ایران برای توسعه گردشگری حلال را چگونه ارزیابی می کنید؟
ایران پتانسیل های زیادی در صنعت گردشگری دارد و به عنوان یک کشور اسلامی مبتنی بر شریعت، مدیریت و اداره می شود. این موضوع دلگرمی زیادی برای گردشگران مسلمان ایجاد می کند؛ زیرا آنها می توانند بدون نگرانی، از محصولات و خدمات ارائه شده در ایران استفاده کنند. همچنین حدود 99 درصد مردم ایران مسلمان هستند و همین موضوع باعث جذب بیشتر گردشگران مسلمان برای دیدن خواهران و برادران مسلمان شان می شود. از سوی دیگر میراث اسلامی زیادی در ایران وجود دارد و بدون شک همه گردشگران در دنیا علاقه مند به بازدید از این مکان ها هستند.
- به باور شما، ایران در راستای توسعه گردشگری حلال چه اقداماتی را باید صورت دهد؟
در قدم اول ایران باید خودش را به دنیا معرفی کند. اینکه ایران یک کشور مسلمان است، به تنهایی برای توسعه گردشگری حلال و جذب گردشگران مسلمان کافی نیست. بدون یک تبلیغ عظیم در این زمینه هیچکس متوجه نمی شود که ایران نیز مکان جذابی برای گشت و گذار است. ایران باید امکانات و جذابیت هایش را به دنیا نشان دهد؛ حتی اگر این جذابیت در یک تکه سنگ کوچک و خاص در صحرا است، باید به روش های هوشمندانه به دنیا معرفی شود. در نتیجه این معرفی، مردم جهان تصمیم می گیرند که از ایران بازدید کنند. اما بیشک ایران جذابیت هایی فراتر از یک تکه سنگ برای جذب گردشگران دارد. می توان گفت معرفی شدن در دنیا کلید موفقیت در توسعه گردشگری ایران است.
- وضعیت فعلی گردشگری حلال را در ایران چگونه ارزیابی می کنید؟
ایران محصولات و خدمات حلال زیادی برای گردشگران به خصوص گردشگران مسلمان دارد؛ اما جهان اسلام از آنها آگاه نیست. به همین دلیل درآمد حاصل از صنعت گردشگری هنوز در ایران در مقایسه با بقیه کشورهای اسلامی مانند مالزی، ترکیه و امارات بسیار کمتر است. طبق شاخص جهانی سفرهای مسلمانان در سال 2015، ایران بعد از کشور کوچک و مسلمان برونئی است؛ کشوری که در جنوب شرقی آسیا قراردارد. براساس مطالعات و آمارهایی که توسط نهادهای مختلف مانند مسترکارت، شاخص سفرهای جهانی مسلمانان (GMIT) و سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) منتشر شده است، ایران باید برای پیدا کردن جایگاه مناسب و محبوب در صنعت گردشگری به سختی تلاش کند.
- از نظر شما ایران چه ضعفهایی دارد که مانع توسعه گردشگری حلال می شود؟
به نظر من ضعف ایران در صنعت گردشگری حلال، ناشی از ضعف در فروش و تبلیغات است. همان طور که می دانید گردشگری نوعی تجارت است و در تجارت، فروش مهم ترین بخش است. اطمینان از فروش، با تبلیغات به دست می آید. در واقع هر چقدر هم محصولات خوبی تولید شوند، بدون آگاهی دادن به مردم امکان فروش آن پایین خواهد بود. این اتفاق در صنعت گردشگری نیز به همین شکل است، یعنی نمیتوان بدون تبلیغات در زمینه گردشگری تعداد گردشگران را افزایش داد.
- چه راهکارهایی وجود دارند تا ایران بتواند به مقصد گردشگری حلال در منطقه تبدیل شود؟ و چگونه می توان با محوریت ایران یک کریدور گردشگری حلال در منطقه شکل داد؟
پتانسیل های زیادی در ایران وجود دارد برای اینکه این کشور به مقصد مهمی در گردشگری حلال در منطقه خاورمیانه تبدیل شود. از طرفی ایران در رقابت با کشورهای توریستی مانند امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر است. دبی تلاش های زیادی کرده است تا جایگاه خود را در منطقه به عنوان مقصد گردشگری حلال به خصوص در بخش «ماموریت کاری» به دستآورد. عربستان سعودی نیز به دلیل قرار گرفتن شهرهای مکه و مدینه درآن، هر ساله به طور نسبی تعداد گردشگران ثابتی را دارد. در واقع می توان گفت این دو کشور جایگاه مخصوص خود را در منطقه دارند. بنابراین اگر ایران بخواهد به عنوان یکی از کشورهای مطرح گردشگری حلال در منطقه جایگاهی بهدست آورد، باید قطب خاصی را به خود اختصاص دهد و به نظر من آنچه در کشورهای دیگر منطقه وجود ندارد، فراوانی میراث اسلامی در ایران است. ایران با بهره گیری از این ویژگی می تواند محصولات خاصی را به گردشگران ارائه کند. اما باید این محصولات را با روش های درستی ارائه کند تا توجه های زیادی را به سمت خود جلب کند.
همچنین ایران باید استانداردهای بهتری را برای خدمات اسلامی اش به مسلمانان پیشنهاد دهد. خدماتی مانند غذای حلال، محل نماز و امکانات خاص گردشگران مسلمان. اگرچه به دلیل اسلامی بودن ایران، گردشگران به صورت پیشفرض همه چیز را حلال فرض می کنند اما باید گواهی استاندارد حلال بودن محصولات و مراکز اقامتی وجود داشته باشد که شک گردشگران را در مورد حلالیت به یقین تبدیل کند. بنابراین، باید در ایران سازمان شناخته شدهای برای صدور گواهی حلالیت خدمات و امکانات گردشگری وجود داشته باشد. از دیگر سو، استانداردهای گردشگری حلال باید در ایران توسعه پیدا کنند تا در صنایع به عنوان مرجع استفاده شود و توسط جامعه جهانی مسلمانان شناخته شده باشد. در واقع اگر «اندازه گیری استاندارد» و «کیفیت استاندارد» حلال برای خدمات و محصولات وجود نداشته باشد، صنعت حلال نمی تواند به تنهایی بر پایه انتظارات مشتریان یا گردشگران رشد کند. در نتیجه اگر چنین برنامه ریزی هایی وجود نداشته باشد، نمی توان ایران را به عنوان یک قطب حلال در منطقه در نظر گرفت.
- آیا به نظر شما ایران اکنون در آسیا به عنوان یک مقصد مهم حلال شناخته می شود؟
در میان کشورهای آسیایی ایران کشوری است که با نام اسلامی و قوانینی منطبق با دین اسلام شناخته می شود، به همین دلیل اعتماد به اجرای قوانین اسلامی بسیار بالاست و گردشگران مسلمان نسبت به خدمات و امکانات حلال در ایران احساس اطمینان دارند و از این بابت ایران کشور شناخته شده ای است اما همانطور که تاکید کردم نباید فراموش کرد که وجود گواهی حلال بودن محصولات و مراکز اقامتی در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای توریستی اسلامی و غیراسلامی ضروری است.
- به نظر شما، خصوصیت بارز ایران به عنوان یک مقصد گردشگری چیست؟
ایران با میراث فرهنگی و طبیعتش در جهان شناخته شدهاست. ایران بیش از هر کشوری در خاورمیانه آثار تاریخی دارد و حدود 21 مکان تاریخی ایران در یونسکو ثبت شده است. بعضی از مکان های ایران قدمت 2500 ساله دارند؛ مانند پرسپولیس (تخت جمشید) و همچنین بازار تاریخی تبریز. این مقصدها برای گردشگران بسیار جذاب است.
- به عنوان سوال آخر، چه توصیه هایی برای توسعه صنعت گردشگری ایران دارید؟
در زمینه توسعه گردشگری، ایران کارهای زیادی می تواند انجام دهد که مهم ترینش تبلیغات است. بازاریابی گردشگری و فروش محصولاتی که در ایران وجود دارند، کار سختی است که نیاز به رسانه های خاصی دارد؛ رسانه هایی که به صورت حرفه ای این تبلیغات را انجام دهند. در قدم بعدی ایران نیاز به تقویت زیرساخت هایش، مخصوصا در سیستم حمل و نقل دارد. گردشگران باید بتوانند بسیار راحت به تمامی مکان های دیدنی، درون شهری و حتی درون کشوری سفرکنند. در واقع باید شبکه ای در ایران طراحی شود که تمامی این نقاط را به یکدیگر متصل کند که این شبکه بخشی از سیستم حمل و نقل کشوراست.
مورد بعدی، امکانات اقامتی است. کشوری که می خواهد پذیرای گردشگران خارجی شود باید هتل هایی با اتاق های کافی برای پذیرایی از آن ها داشته باشد، بنابراین ساخت هتل های خوب یکی از اولویت های مهم در توسعه گردشگری است. همچنین توسعه اقامتگاه هایی که برای گردشگران طبقه متوسط مناسب است نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از گردشگران ترجیح می دهند در خانه های محلی و در خانه مردم مناطق مختلف ایران اقامت کنند تا هم تجربه ناب تری به دست آورند و هم سفر ارزان تری را تجربه کنند. در پایان باید تاکید کنم، برای ارتقای گردشگری حلال، شما نیاز به توسعه صنعت حلال دارید.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
