راهکارهای شش گانه در بهبود گردشگری داخلی

با آغاز فصل تابستان و درحالی که با به پایان رسیدن ماه مبارک رمضان، دور نخست سفرهای داخلی آغاز می شود، حجم بالای جا به جایی گردشگران داخلی در سطح کشور و به ویژه تراکم بالا در برخی از استان ها، کاستی ها و نابسامانی های موجود در عرصه گردشگری داخلی را با وضوح بیشتری نمایان می کند.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، 92.6 درصد از سهم گردشگری در تولید ناخالص ملی کشور از محل گردشگری داخلی است و به علت گستردگی حوزه اثر این صنعت، بخش های گوناگونی از اقتصاد از درآمدهای آن منتفع می شوند؛ همچنین گردشگری به صورت بالقوه توان بالایی در ایجاد اشتغال دارد. از سوی دیگر، مخارج 482 هزار و 655 میلیارد ریالی گردشگران داخلی در سال گذشته و تخمین سازمان جهانی گردشگری از رقم 517 هزار و 575 میلیارد ریالی مخارج گردشگران در سفرهای داخلی کشور در سال پیش رو، ادله آماری دیگری است که به درک ارزش گردشگری داخلی در تولید درآمدهای داخلی کمک می کند.

با این همه، آمار بالای تلفات جاده ای، شکل گیری ترافیک های سنگین، تخریب محیط زیست، ایجاد اختلال در جوامع محلی، کمبود زیرساخت ها و خدمات پذیرایی از گردشگران در مقاصد، کاستی امکانات رفاهی بین راهی که سرویس بهداشتی از مهم ترین آنهاست و فرسودگی و کوچکی ناوگان حمل و نقل درون کشور، ازجمله مهم ترین مسائلی هستند که همچنان توسعه گردشگری داخلی را با چالش مواجه می کنند؛ مسائل قابل طرحی که به رغم طرح چندباره و اصرار بر جوابگو بودن مسوولان برای حل آن ها یا حداقل تلاش برای برطرف نمودن این موانع، در عمل شاهد تحولات جدی و اثرگذار در این باره نبوده ایم.

این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور برای کاستن از مشکلات موجود و ارتقای سیستم سفرهای داخلی، با تشکیل ستاد دائمی هماهنگی خدمات سفر به ریاست معاون گردشگری و با عضویت بیش از 18 سازمان، با برقراری جلسات پی درپی در آستانه زمان های اوج سفر، سعی در مدیریت سفرهای داخلی دارد.

به اعتقاد کارشناسان، بهبود نیافتگی و عدم تسهیل روند سفرهای داخلی، ریشه در نبود بررسی های کارشناسانه در شناسایی مشکلات به صورت عملی و در نظر نگرفتن دیدگاه های فعالان بخش خصوصی این حوزه دارد. در واقع اگر بپذیریم اراده کافی برای حل این مسائل در میان مسوولان متولی گردشگری کشور شکل گرفته، عدم اشراف و شناخت کافی نسبت به حوزه های درگیر در سفرهای داخلی را باید علت اصلی حاصل نشدن راهکارهای کلیدی و گشاینده گره های موجود در این بخش از گردشگری کشور بدانیم؛ راهکارهایی که با رجوع به نظر کارشناسان این حوزه در چند دسته بندی کلی قابل طرحند.

ساماندهی تعطیلات؛ راهکاری برای چند چالش

ساماندهی تعطیلات به عنوان یکی از مهم ترین راهکارهایی بوده که در چند سال اخیر از سوی کارشناسان و به خصوص فعالان بخش خصوصی مطرح شده و بارها بر گشایشی که این راهکار بر همه زمانی کردن و توزیع مقاصد سفر به دنبال دارد، تاکید شده است؛ طرحی که همچنان معطل باقی مانده و هر از گاهی در زمان هایی که تعطیلات مناسبتی تقویم همچون تعطیلات عید فطر پیش رو، با افزایش یکباره حجم تقاضا برای سفرهای داخلی و محدودیت های جاده ای، اقامتی و خدماتی تبعات فراوانی را به بار می آورد، برای مدت کوتاهی به بحث گذاشته می شود.

حذف تعطیلات غیرضروری در تقویم و در عوض افزایش تعطیلات آخر هفته از یک روز به دو روز، امکان برنامه ریزی سفر در تمامی زمان های سال و با توجه به تنوع جغرافیایی و آب و هوایی ایران را ایجاد خواهد کرد و به درستی خواهد توانست مقاصد سفر را متنوع کند، سفر به مناطق همجوار و آشنایی با جوامع محلی پیرامون شهرها را افزایش دهد و از ایجاد ترافیک در زمان های خاص و در مسیرهای سنتی سفر بکاهد. بنابراین می توان گفت پوشاندن جامه عمل به همین یک راهکار، بسیاری از مسائل و مشکلات موجود در این عرصه را حل خواهد کرد و به تقویت فرهنگ صحیح سفرهای داخلی منجر می شود.

تجهیز ناوگان حمل و نقل؛ تجهیز پایه سفر

از سوی دیگر به باور فعالان گردشگری، بالابردن استاندارد جاده ها و مسیرهای مواصلاتی یکی دیگر از ملزومات ساماندهی سفرهای داخلی است. همچنین توجه به بازار خودرو و تسهیل تولید و ورود وسایل حمل ونقل استاندارد و دارای ایمنی بالا به کشور نیز مساله ای است که باید به صورت جدی مدنظر قرار داده شود. علاوه بر این، این فعالان معتقدند گسترش سیستم های حمل ونقل عمومی با تعداد کافی و کیفیت بالا، به صورتی چشمگیر در بهبود شرایط مسافرت های داخلی موثر خواهد بود. گسترش مناطق تحت پوشش خطوط ریلی، نوسازی واگن و افزایش تعداد قطارهای سریع السیر و همچنین تجهیز و افزایش تعداد هواپیماها و خطوط هوایی، با افزایش ایمنی سفر، آمار حوادث جاده ای را کاهش خواهد داد و فرهنگ استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی را که در مجموع به کاهش هزینه ها و صدمات محیط زیستی منجر می شود، در میان افراد جامعه نهادینه خواهد کرد.

گسترش ساختارهای اقامتی در کنار آموزش جوامع محلی

عدم سامان یافتگی واحدهای اقامتی و فراهم نکردن زیرساخت های گردشگری استاندارد از عمده مشکلاتی است که صنعت گردشگری کشور به طور کلی و گردشگری داخلی به صورت خاص با آن دست به گریبانند. خانه مسافرها به عنوان یک نوع از انواع اقامتگاه ها محل مناقشه است و اگرچه نهاد گردشگری کشور با شناسایی خانه های استیجاری و راه اندازی سایتی در این ارتباط برای معرفی این خانه ها، تلاش کرده قدرت نظارتی خود را برای کنترل کیفیت و جلوگیری از تخلفات احتمالی در این حوزه افزایش دهد، اما در عمل به علت عدم تبلیغات کافی، رزرو و اجاره مکان اقامت در مقصد از این طریق چندان در میان گردشگران داخلی جا نیفتاده است. همچنین به واسطه عدم هماهنگی با هتل ها و قرار نگرفتن در یک ساختار واحد، محل اعتراض هتلداران نیز قرار گرفته اند.

علاوه بر این، عدم ارائه آموزش های لازم به صاحبان خانه های محلی و خانه مسافرها، از دیگر معضلاتی است که ارائه خدمات با کیفیت و استاندارد به گردشگران و در نتیجه توسعه گردشگری داخلی در مسیر صحیح آن را با چالش مواجه کرده است. در واقع روستاییان روستاهایی که در سال های اخیر مقصد سفر گردشگران بسیاری شده اند، برای استفاده از این فرصت که در عمل به توانمندسازی این جوامع کمک کرده و از مهاجرت به شهرها جلوگیری می کند، به ساخت سوییت ها و ویلاهایی در همجواری خانه خود اقدام کرده اند که به دلیل عدم آموزش، در بسیاری از موارد حتی استانداردهای حداقلی یک واحد پذیرایی اقامتی را نیز لحاظ نکرده اند.

همچنین این شکل از گسترش ساخت و ساز، با تخریب بافت طبیعی منطقه، ظاهری ناهمگون با بافت معماری، فرهنگی و تاریخی آن محل ها ایجاد کرده که در صورت عدم توجه به آن، تحقق اهداف مربوط به گردشگری پایدار را دشوار و رونق گردشگری در این محل های بکر و استثنایی را در بلندمدت دچار چالش می کند.

از این رو ساخت هتل های 2، 3 و 4 ستاره استاندارد، تعریف ساز و کاری اجرایی برای اسکان مسافران، اسکان در خانه مسافر های تحت نظارت سازمان، آموزش جوامع محلی و صاحبان خانه مسافرها و آزادسازی نرخ هتل ها، علاوه بر اینکه هزینه سفر را کاهش می دهد و به همگانی کردن آن کمک می کند، صورت های نادرست اقامتی همچون برپا کردن چادرهای مسافرتی در میادین و پارک های شهرها را برچیده، مشکلات اقامتی را مرتفع و امکان رونق صنعت هتلداری کشور را نیز فراهم می کند.

تورهای گردشگری؛ اولویت سفر

گسترش فرهنگ سفر با تور، یکی دیگر از مواردی است که فعالان و کارشناسان گردشگری آن را موجب نظم بخشی سفرهای داخلی و ارتقای سطح کیفی این صنعت در حال رشد می دانند. آژانس هایی که با اخذ مجوز از سازمان گردشگری تور برگزار می کنند، با آگاهی و شناخت کافی نسبت به مسیرها، مقاصد، فرهنگ مردم جوامع میزبان و همچنین در نظر گرفتن مسائل محیط زیستی، نه تنها امکان تجربه یک سفر حرفه ای را برای مسافران فراهم خواهند کرد بلکه با کاهش تعداد خودروهای شخصی در مسیر جاده ها به کاهش بار ترافیکی در جاده ها نیز کمک می کنند.

توجه به مراکز بین راهی

یکی دیگر از مهم ترین مسائل گردشگری کشور که در سال های اخیر به صورت یک مطالبه و پرسش جدی در حضور مسوولان گردشگری کشور مطرح شده، موضوع امکانات رفاهی بین راهی و به صورت خاص سرویس های بهداشتی بوده است؛ مشکلی که اگرچه در عمل گام هایی در جهت رفع و بهبود آن برداشته شده اما در آخرین اظهار نظر معاون گردشگری کشور در این خصوص، ایشان سازمان راهداری کشور را مسوول این موضوع دانسته و سازمان متبوعش را فاقد قدرت مالی و اجرایی لازم برای سامان دادن به این حیطه توصیف کرده است.

توجه جدی و قرار دادن گردشگری و به ویژه گردشگری داخلی در صدر اولویت های نهادهای برنامه ریز کشور، با عنایت به سهم قابل توجهی که در درآمدهای کل این صنعت دارد، می تواند به عنوان راه حلی کلیدی برای خروج از رکود و دستیابی رونق اقتصادی بسیار حائز اهمیت باشد. نیاز اندک صنعت هتلداری به سرمایه گذاری های انبوه و همچنین امکان واگذاری کامل اداره اجرایی این حوزه به بخش خصوصی، در کنار کاهش قیمت نفت به پایین ترین میزان آن در چند سال اخیر که لزوم تکیه اقتصادی بر دیگر صنایع را دوچندان می کند، از جمله عمده دلایلی است که بر اهمیت ورود صنعت گردشگری در سیاست گذاری های کلان کشور صحه می گذارد.