سهم بخش گردشگری از انتشار گازهای گلخانه ای در سرتاسر جهان 5 درصد است که در نگاه اول نسبتا اندک به نظر می رسد.
هدف سیستم گردشگری، افزایش تعداد کافی بازدیدکنندگان و مخارج آنها در کشور یا مقصد مورد نظر به منظور تامین نیازهای عرضه کنندگانی است که برای کسب سود، عناصر سفر را در کنار هم قرار می دهند. بنابراین برای کارآیی بهتر این سیستم، نیازمند سفری سریع با هزینه مناسب و مستقیم از بازارهای مبدا به مقصد هستیم و اساس فرآیند کار مبنی بر تولید انبوه سفر هوایی، استفاده زیاد از اقامتگاه ها در مقصد و ایجاد زیرساخت های عظیم مانند بزرگراه ها، پارکینگ ها و مراکز پذیرایی در پاسخ به جریان های گردشگری است. اما دراین میان، رویکرد سفر کم شتاب الگوی متفاوتی را در توسعه گردشگری مطرح می کند.
در دهه اخیر، سفر کم شتاب که ریشه در جنبش غذای کم شتاب دهه 1980 دارد، در سایه توجه به سه مولفه موقعیت، بوم شناسی و کیفیت زندگی، شتاب بیشتری یافته و همزمان با محسوس تر شدن نیاز ما به کاهش تولید کربن به عنوان اولویتی در سبک زندگی انسان ها همچنان رشد می کند. در محافل علمی، سفر کم شتاب و واژه های مرتبط با آن مانند گردشگری کم شتاب، جابه جایی کم شتاب و جابه جایی آهسته با اصطلاح «سفر کم کربن» ارتباط تنگاتنگی دارند. در واقع سفر کم شتاب را این گونه تعریف کرده اند: «سفر کم شتاب چارچوب مفهومی جدیدی است که جایگزینی را برای سفرهای هوایی و با خودرو پیشنهاد می دهد. در این نوع از سفر، مردم با شتاب کمتر و از طریق مسیرهای زمینی به سوی مقاصد سفر می کنند، در آنجا توقف طولانی تری دارند و کمتر جابه جا می شوند.»
در کنار این تعریف باید گفت گردشگری کم شتاب عناصر تشکیل دهنده دیگری از جمله اهمیت تجربه سفر به درون یک مقصد، استفاده از انواع وسایل نقلیه، خوردن و آشامیدن کم شتاب، کاوش سایت های میراث فرهنگی و فرهنگ مقاصد با سرعتی کمتر و از همه مهم تر حمایت از محیط زیست را شامل می شود. این نوع گردشگری، اساسا رویکردی متفاوت نسبت به گردشگری دارد، تا جایی که می توان رونق بیشتری را در دهه های آینده برای سفر کم شتاب متصور شد. مفهوم کم شتابی در حوزه گردشگری خوراک و میراث بیشتر از خود فعالیت مسافرت مورد توجه قرار گرفته است. پترینی، بنیان گذار جنبش کم شتاب، این مقوله را در دهه 1980 در ایتالیا مطرح کرد، اما در حال حاضر این مفهوم در سراسر اروپا و تا حدود کمتری در آمریکای شمالی توسعه یافته است.
حمل و نقل و سفر کم شتاب
رفتن به مقصد نیز بخشی از سفر کم شتاب است و می تواند به همان اندازه، ارزش ذاتی بالایی داشته باشد. سفر پرشتاب اغلب مرتبط با سفر به مقصد است و مصرف زیاد انرژی را در بر دارد که به انتشار میزان زیاد دی اکسید کربن منجر می شود. بنابراین تفسیر ما از سفر کم شتاب این است که وزنه ای تعادلی برای این وجه اساسی و منفی محسوب می شود. خواست مسافران طرفدار سفر کم شتاب به اجتناب از اثرات جانبی محیط زیستی منجر می شود. بنابراین بین مسافرت با هدف رفت و برگشتی و مسافرت برای سیاحت تفاوت وجود دارد.
ما سه وسیله نقلیه اصلی مرتبط با توسعه گردشگری معاصر یعنی خودرو، خطوط کشتیرانی و هواپیما را از حیطه سفر کم شتاب مستثنی می کنیم؛ زیرا اینها از اصلی ترین مصرف کنندگان منابع تجدید ناپذیر به شمار می روند و به طرز ناپایداری موجب انتشارهای گاز دی اکسیدکربن و دیگر آلاینده ها می شوند.
سفری سازگار با محیط زیست
پیش بینی سازمان جهانی گردشگری این است که سفرهای درون منطقه ای تا 3.8 درصد و سفرهایی با مسیر طولانی تا 5.4 درصد در سال گسترش خواهند یافت. بنابراین تا سال 2020 تعداد گردشگران بین المللی به 1.6 میلیون نفر در سال خواهد رسید و طبیعتا اثرات جانبی محیط زیستی بسیاری در پی توسعه و مقیاس گردشگری به وجود می آیند.
سهم بخش گردشگری از انتشار گازهای گلخانه ای در سرتاسر جهان 5 درصد است که در نگاه اول نسبتا اندک به نظر می رسد. با این حال، گردشگری به هیچ وجه نقش کوچکی در تولید این گازها ندارد و این صنعت به اندازه تمام ساختمان های تجاری دنیا گاز تولید می کند. در پاسخ به این معضل، سفر کم شتاب مطرح می شود. البته باید گفت که تمام اشکال گردشگری اثرات جانبی در پی دارند با این همه این نوع گردشگری قسمتی از چارچوب توسعه گردشگری پایدار است. در ادامه باید پرسید که آیا گردشگری می تواند مطابق یک الگوی جدید براساس مصرف کمتر منابع و کاهش پایدار اثرات محیط زیستی رونق یابد؟
اگر سفر بین 75 تا 90 درصد کل انتشار کربن ناشی از گردشگری را تولید کند، پس فاصله مکانی و انرژی بر بودن وسایل نقلیه، عواملی کلیدی در هر استراتژی برای کاهش اثرات جانبی خواهد بود. فشار بر دولت ها برای پاسخگویی به چالش های اصلی تغییرات اقلیمی در حال افزایش است. از این رو، سیستم گردشگری نه تنها متاثر از مقررات دولتی برای کاهش انتشار گاز است، بلکه تحت تاثیر نرخ های بالاتر و تا حدی افزایش آگاهی از پیامد الگوهای فعلی سفر قرار می گیرد.
به نظر می رسد تغییری در بازار آغاز شده است. طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری، با توجه به وسعت چالش های موجود درخصوص تغییرات اقلیمی ناشی از رفتار بشر با طبیعت و نیز اضمحلال سیستم بانکداری جهان در سال 2008 همه دولت ها، مدیران مقاصد، بخش حمل ونقل و گردشگری با یکسری شرایط جدید در بازار با توجه به آنچه در دهه های گذشته وجود داشت روبه رو شده اند. گذار از بخش گردشگری با تولید کربن بالا به بخشی با تولید کربن کم، زمانبر است و به شماری از عوامل چون هزینه سفر، مد، دیدگاه بخش عرضه و همچنین در دسترس بودن دامنه گسترده ای از جایگزین ها در بازار تفریحات (مواردی مانند خانه نشینی و گذران تعطیلات در واقعیت مجازی) بستگی دارد.
منبع: کتاب سفر و گردشگری کم شتاب
نویسنده: ژانت دیکینسون، لس لامسدن
مترجم: مهرناز شفیعیان، حمیدرضا پوربرات ابوزیدآبادی
