گردشگری می تواند به عنوان یکی از صنایع مهم در هر کشوری از مزایای کمک دولتی برای رشد استفاده کند و پس از مدتی با عادی شدن روند رشد می توان از چنین یارانه هایی چشم پوشید.
پرداخت یارانه سفر در کشورهای مختلف به دو قسم جذب گردشگران خارجی و جایگزینی گردشگران داخلی به جای گردشگران بین المللی و تحت شرایط خاصی انجام می شود. معمولا ارائه یارانه سفر در هنگام بی ثباتی امنیتی، سیاسی یا مالی در کشورهای گردشگرپذیر مانند مصر و ترکیه روی داده است تا با مکانیزم های کاهش قیمت سفر برای گردشگران، افت تقاضای گردشگر در این کشورها را جبران کند. تلاش عمده این کشورها بیشتر برای جذب گردشگران خارجی بوده است. همچنین یارانه سفر در کشورهایی نظیر تایلند و اندونزی نیز با هدف کاهش هزینه های سفر مانند هتل ها و خدمات چارتری اختصاص داده شده است.
در این میان، روسیه کشوری است که همزمان با تلاش برای افزایش گردشگران ورودی با پرداخت یارانه به گردشگران داخلی خود نیز توجه داشته است. اما این یارانه ها به طور مستقیم به تورگردانان پرداخت نشده بلکه هزینه سفر را کاهش داده است و از این طریق مشتریان سفر و مراجعان به تورگردانان را افزایش داده و بر سودآوری آنها نیز تاثیرگذار بوده است. با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می رسد در صورت توجه به انواع جوانب چنین اقداماتی، این سیاست بتواند تاثیراتی در راستای توسعه گردشگری استان های محروم داشته باشد.
یارانه روسیه برای جذب گردشگر خارجی
در سال های اخیر روسیه با توجه به مواضع سیاسی خود درگیری هایی با غرب داشته است. این درگیری ها بر اقتصاد این کشور تاثیر داشته و موجب کاهش ارزش برابری روبل در سال های اخیر شده است. حال برای ترمیم رشد اقتصادی و توسعه منطقه ای، این کشور سیاست هایی در پیش گرفته است. دیمیتری مدودف نخست وزیر روسیه قول داده یارانه هایی برای تورگردانان در نظر بگیرد تا گردشگری داخلی روسیه را تقویت کند. بنا بر گفته های وی، تورگردانان روسی که در حال ایجاد راه های جدیدی برای گردشگری داخلی این کشور هستند، از حمایت دولت این کشور برخوردار خواهند شد.
به گزارش خبرگزاری اینترفاکس برآورد می شود در سال 2015 حدود 50 میلیون نفر به این کشور سفر کرده باشند؛ رقمی که شامل گردشگران داخلی و خارجی روسیه می شوند. چنین آمارهایی موجب شده دولت روسیه سعی کند برای تورگردانانی که راه های جدیدی برای پروژه های مربوط به گردشگری قوم نگاری، باستانی، تاریخ نظامی، صنعت و مواردی از این قبیل در نظر می گیرند و موجب تقاضا برای این بخش ها می شوند، حمایت هایی اعمال کند. در حال حاضر گمان می رود بیش از 14 هزار شرکت برگزارکننده تور در این کشور وجود داشته باشد. ولادیمیر مدینسکی، وزیر فرهنگ روسیه نیز پیشنهاد کرده است یارانه ها از بودجه فدرال و مطابق با اولویت های ملی این کشور پرداخت شوند.
قرار است روسیه حداکثر 2 میلیارد و 765 میلیون روبل پرداخت کند و این یارانه به مسائلی مانند حجم ورود فصلی و بیشترین تعداد بهینه گردشگرانی که این مناطق می پذیرند، بستگی دارد. در کنار این پرداخت ها، ایده مربوط به تشکیل سازمان های دولتی برای گردشگری از سوی مقامات روسی رد و بر بخش های خصوصی کوچک به جای غول های دولتی این حوزه تاکید شده است؛ زیرا امکان سوء مدیریت و عدم شفافیت در چنین سازمان های بزرگی وجود دارد.
بهبود تسهیلات تفریحی مربوط به گردشگری و مدرن سازی آنها، یکی دیگر از مواردی است که مورد تاکید سیاست گذاران روس قرار گرفته است. البته این تمهیدات برای ارزان تر کردن سفر به دلیل افزایش قیمت سوخت و هزینه وام های بانکی صورت گرفته است. سال گذشته، 20 میلیون گردشگر خارجی از این کشور دیدن کردند؛ بنابراین پتانسیل زیادی برای توسعه کشور دیده می شود و این کشور درصدد است تا از تمام فرصت های موجود برای گسترش گردشگری استفاده کند.
از سوی دیگر، روسیه در راستای حمایت از گردشگری داخلی این کشور تدابیر دیگری نیز در نظر گرفته است. از مهمترین این موارد می توان به اصلاح و تدوین برخی قوانین اشاره کرد که در دسترس بودن را برای گردشگری داخلی و درون مرزی افزایش می دهند. در گام دوم توسعه معیارهای حمایت مالی مستقیم از تورگردانان بر مبنای تجربه به کار گرفته شده در کشورهای دیگر مدنظر بوده است. در مرحله سوم، خلق شرایطی که هزینه تورها به روسیه را کاهش دهد شامل یارانه دادن به حمل و نقل چارتر مسافران در مقاصدی که برای توسعه گردشگری مهم تلقی می شوند، مورد تاکید است. گام چهارم نیز افزایش سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت های گردشگری روسیه و پنجمین تدبیر اتخاذ شده نیز کمک به نظام حمایت از بازاریابی گردشگری ملی عنوان می شود.
در چارچوب این سیاست ها، حمایت از تورگردانان در دستور کار قرار گرفته است و مقررات مربوط به این کار تا پایان فوریه سال جاری تنظیم شدند. کمیته جانشینی واردات روسیه که از سوی وزارت فرهنگ این کشور ایجاد شده است، بر توسعه مسیرهای گردشگری و مهیا کردن آنان برای ورود تورگردانان روسی فعالیت می کند. برخی از این قوانین مربوط به توسعه زیرساخت ها هستند. در این چارچوب، پذیرش قوانین مربوط به هتل ها تسریع می یابد و وضعیت مالکیت نهادها و شهرداری ها نیز باید روشن شود. توافق نامه هایی نیز در حوزه حمل و نقل مسافر انجام می شود و تمرکز اصلی دولت روسیه بر ارزان تر شدن حمل و نقل است.
یارانه سوخت ترکیه برای کاهش قیمت سفر
در همین حال، ترکیه نیز چندی پیش در تلاش برای بهبود بخشیدن به آسیب های وارد شده به گردشگری این کشور به دلیل اقدامات تروریستی، پیشنهادهایی مبنی بر ارائه یارانه سوخت برای پروازهایی که به 5 ناحیه مهم گردشگری این کشور انجام می شود، مطرح کرد. به گفته ماهر اونال، وزیر گردشگری ترکیه، خطوط هوایی برای سفر به مناطق آنتالیا، آلانیا، دالامان، بدروم و ازمیر در فصل شروع گردشگری در ماه های آوریل و مه به ازای هر پرواز 6 هزار دلار یارانه تخصیص می داد. به دنبال تظاهرات و حملات گروه های چپگرای این کشور که در مقیاس کوچک انجام شده است، همچنین سرایت خشونت در مناطق کردنشین جنوب شرقی این کشور و در نهایت بمب گذاری های استانبول که بزرگ ترین تهدیدات را برای صنعت گردشگری ترکیه ایجاد کرده اند، ورود گردشگران به این کشور با نگرانی هایی همراه شده است. دولت ترکیه برای کاستن از همین نگرانی ها و جذب گردشگران اقدام به پرداخت یارانه زد.
همه اینها درحالی است که گردشگری در ترکیه اهمیت بالایی دارد و حدود 4.5 درصد از اقتصاد این کشور را که معادل با 800 میلیارد دلار است، تشکیل می دهد. سال گذشته، به دنبال بحران مالی کشور روسیه که در نتیجه تحریم های غرب این کشور بر سر مساله اوکراین ایجاد شده بود، ترکیه در مورد پروازهای روسیه سیاست پرداخت یارانه را در نظر گرفت تا گردشگران روسی خود را از دست ندهد. روس ها 10 درصد از گردشگران خارجی واردشده به ترکیه را در فاصله نوامبر سال 2015 تا ژانویه سال 2016 تشکیل می دادند و پس از آلمانی ها که 5.4 میلیون مسافر به ترکیه فرستاده بودند و 15.5 درصد از مسافران وارد شده به ترکیه را به خود اختصاص می دادند، در رده دوم بزرگ ترین متقاضیان سفر به این کشور قرار داشتند.
با این وجود، شرایط سختی برای پرداخت این یارانه ها وجود دارد؛ برای مثال این یارانه تنها برای هواپیماهایی با بیش از 100 صندلی اعطا می شود و برای پرداخت آن به هر آژانس، حد پایین 11 نفر مسافر از سوی هر آژانس تعیین شده است.این یارانه ها به ویژه برای آلمانی ها که تعداد زیادی از گردشگران این کشور را تشکیل می دهند و به دلیل مرگ تعدادی از آنان در بمب گذاری استانبول تعداد گردشگران این کشور به ترکیه تحت تاثیر قرار گرفت، می تواند مفید باشد. پیش بینی ها البته از کاهش 25 درصدی ورود گردشگران آلمانی به آنتالیا در تابستان امسال حکایت دارد.
یارانه مقدونیه به وسایل حمل و نقل گردشگر
در کنار یارانه هایی که روسیه و ترکیه برای توسعه گردشگری خود تخصیص داده و می دهند، مقدونیه نیز در همین راستا، از 15 تا 65 یورو به ازای هر گردشگر به هر نوع وسیله حمل و نقلی که مسافر با آن وارد کشور شده، می پردازد. این یارانه برای تورگردانانی که مسافران خود را با سفرهای هوایی به این کشور منتقل کنند، 65 یورو و برای تورگردانانی که با اتوبوس تور خود را برگزار کنند، 20 یورو برای هر مسافر است. شرکت هایی که تور ترکیبی ارائه می کنند نیز به ازای هر مسافر 15 یورو دریافت می کنند.
این یارانه به این دلیل وضع شد که بتواند پروازهای مستقیم از روسیه به مقدونیه و در نتیجه تعداد گردشگران به این کشور را بیشتر کند؛ گرچه می تواند به دلیل عدم دسترسی مقدونیه به دریای آزاد نیز باشد. همچنین مقدونیه در ماه مارس سال جاری تدابیری اتخاذ کرد که تا یک سال بعد از آن تاریخ، برای سفر بین این کشور و روسیه نیازی به صدور روادید (ویزا) نباشد.
یارانه 100 میلیون دلاری مصر به سفرهای هوایی
مصر نیز در سال 2011 مشوق هایی برای سفر هوایی به منطقه شمال شرقی این کشور که منطقه ای گردشگرپذیر است، در نظر گرفت تا تقاضا را تحریک کرده و از موانع موجود در این زمینه جلوگیری کند. این یارانه به صورت کاهش در مالیات خطوط هوایی به اندازه 5 دلار به ازای هر مسافر در نظر گرفته شده تا سفرهای هوایی به مصر را تشویق کند؛ این به معنی نوعی یارانه 100 میلیون دلاری در آن سال بود. علت دیگر این یارانه را می توان آغاز ناآرامی ها در مصر پس از تظاهرات گسترده در میادین این کشور علیه حسنی مبارک دانست.
علاوه بر این، مصر در سال 2014 نیز یارانه هایی برای چارترهای پرواز زمستانی قرار داد تا کاهش 23 درصدی گردشگران آلمانی در نیمه اول سال را جبران کند و تعداد گردشگران را به پیش از بحران این کشور برگرداند. میزان یارانه اعطاشده به خطوط هوایی بسته به مسافت و شهرهای توریستی بین 24 تا 31 یورو به ازای هر صندلی متفاوت بود. برای برخی مقاصد که آسیب پذیری بیشتری داشتند نیز یارانه بیشتری در نظر گرفته شده بود. در سال 2015 این یارانه خطوط هوایی به مناطقی همچون لوکسور همچنان وجود داشت.
یارانه تایلند و اندونزی به گردشگران داخلی
اما چنان که اشاره شد، در کنار یارانه هایی که کشورها به ورود گردشگران خارجی تخصیص می دهند، یارانه هایی نیز برای توسعه سفرهای داخلی و افزایش تعداد گردشگران داخلی اختصاص داده می شود. این اتفاق در کشورهایی مانند تایلند و اندونزی رخ داد.انتقال تمرکز از گردشگری بین المللی به گردشگری داخلی در تایلند به سال 2008 رخ داد. در این تاریخ، دولت تایلند با بخش خصوصی این کشور همکاری کرد تا برنامه «نمایشگاه سفر تایلند» را برگزار کند و قیمت خطوط هوایی محلی و هتل ها را کاهش دهد. این امر به نوبه خود منجر به افزایش تعداد و تکرار سفرهای داخلی در این کشور شد.
در سال 2010 نیز دولت این کشور برای تمام اتباع خود، کاهش درآمد قابل مالیات ستانی را در زمینه مخارج مربوط به گردشگری داخلی اعمال کرد. به هر صورت، افزایش گردشگران داخلی زیان ناشی از کاهش سفرهای گردشگران بین المللی را جبران نکرد، زیرا تمایل به پرداخت آنان بیش از گردشگران داخلی تایلند بود. تلاش های بالی اندونزی نیز برای ارتقای گردشگری داخلی پس از بمب گذاری های تروریستی در سال های 2002 و 2003 در این جزیره نیز تنها یک سوم مخارج روزانه گردشگران خارجی این منطقه را پوشش داد.
توجیه پرداخت یارانه سفر در اقتصاد آزاد
پرداخت یارانه یکی از روش های اقتصادی برای دخالت دولت در اقتصاد است که همواره موافقان و مخالفان بسیاری داشته است. معمولا اقتصاددانان بازار آزاد با یارانه های اعطایی دولت و به طور کلی دخالت دولت در اقتصاد مخالفند؛ با این حال به نظر می رسد در پاره ای از موارد، در صورت موقتی بودن و برقراری شرایطی ویژه بتوان برخی یارانه ها یا کمک های دولتی را توجیه کرد. شرط این کمک ها از نظر برخی از اقتصاددانان توسعه این است که به توانمندسازی صنعتی خاص یا پرورش قابلیتی ویژه منجر و پس از مدتی قطع شود.
گردشگری نیز می تواند به عنوان یکی از صنایع مهم در هر کشوری از مزایای کمک دولتی (به ویژه در مناطق محروم) برای رشد استفاده کند و پس از مدتی با عادی شدن روند رشد از چنین یارانه هایی چشم پوشید. البته به ثمر نشستن این سیاست به نحوه اجرا و سیاست گذاری هم بستگی دارد. تجربه کشورهای دیگر می تواند سیاست گذاران را در این راستا کمک کند.
« دنیای سفر » این نوشته را از « دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
