ظرفیت خفته گردشگری دریایی در ایران

به گفته کارشناسان، ایران دارای مزیت مطلق در حوزه گردشگری دریایی است.

ابراهیم ایدنی، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان از عزم و برنامه ریزی جدی این اداره کل در زمینه ساماندهی و استانداردسازی شناورهای گردشگری و توسعه توریسم دریایی بین بنادر و جزایر خلیج فارس طی سال 95 خبر داد. این در حالی است که به گفته کارشناسان گردشگری دریایی، ایران دارای مزیت مطلق در این حوزه است.

ظرفیت خفته گردشگری دریایی در ایران

ایدنی در آیین تجلیل از تلاشگران سفرهای دریایی نوروز 95 اظهار کرد: شهرهای ساحلی در جهان از جمله مناطق آباد و پر رونقی به شمار می روند که معضلات بیکاری در آن ها کمتر مشاهده می شود، اما ایران با 5800 کیلومتر نوار ساحلی متاسفانه با چالش های زیادی در بحث اشتغال مواجه است.

وی با تاکید بر اینکه برای بهره مندی از موهبت دریا نباید فقط به تجارت و صیادی اکتفا کنیم، ادامه داد: در زمینه توسعه دریامحور در کشورمان از یک عقب ماندگی تاریخی رنج می بریم.

ایدنی از ضرورت توسعه گردشگری ساحلی و دریایی به شکل درست و اصولی در کشور سخن به میان آورد و گفت: همگرایی دستگاه های دست اندرکار در طرح ساماندهی سفرهای دریایی امسال نشان داد که اگر متولیان به این مقوله ورود کنند، مردم می توانند از پتانسیل های دریا در زمینه گردشگری و تفریحات دریایی بهره بیشتری ببرند. با این حال نیاز به بازتعریف دوباره گردشگری در حوزه دریا می تواند موارد مغفول مانده این حوزه در ایران را روشن کند.

معنای گردشگری دریایی در ایران

گردشگری دریایی در ایران چه معنایی دارد؟ این موضوع در کشورهای دیگر چه معنایی دارد؟ کشورهای توسعه یافته اعم از چین، ژاپن و امریکا از حداقل ظرفیت های موجود در حوزه دریا استفاده حداکثری را می برند تا در زمینه های مختلف اقتصادی اعم از گردشگری، استحصال انرژی و حمل و نقل ارزان استفاده مطلوب را داشته باشند. آیا میزان جابه جایی مسافر بین جزایر و بنادر مختلف می تواند معیار و شاخص مناسبی برای تعریف از این صنعت باشد؟

بسیاری از کارشناسان معتقدند، گردشگری آن هم در زمینه دریا امری چند وجهی و دارای تعریف های متفاوت است و از بازی بچه ها با شن و ماسه شروع می شود و تا کشتی های کروز و هتل های دریایی می تواند ادامه داشته باشد، اما در کشور ما ساده ترین امکانات حتی برای تماشای دریا وجود ندارد و تعریف نشده است. ایران با دارا بودن 7 استان دریایی در شمال و جنوب کشور و موقعیت جغرافیایی مناسب می تواند از طریق ایجاد پوشش انسانی در این نواحی بستر ایجاد اشتغال را در این نواحی فراهم کند، در این ارتباط گردشگری دریایی می تواند یکی از ارکان قابل توجه در توسعه این نواحی باشد. به گفته کارشناسان، ایجاد یک شغل در حوزه دریا منجر به ایجاد چهار شغل جانبی می شود؛ بر این اساس است که لزوم توجه به این بخش مهم از کشور و اقتصاد دریامحور و توجه به حوزه گردشگری دریایی که یکی از زیرشاخه های مهم گردشگری می شود را یادآوری می کنند.

سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی

«بهزاد الصفی» پژوهشگر و کارشناس حوزه حمل و نقل دریایی موارد مهمی را در ارتباط با این حوزه در ایران مطرح می کند و البته پیش نیاز آن را تعریف جامعی از مفهوم گردشگری می داند. بهزاد الصفی می گوید: هم اکنون سهم صنعت گردشگری ایران از تولید ناخالص داخلی حدود 119 میلیون دلار، معادل 4/2 درصد است که پیش بینی می شود این رقم در سال 2022 به 4 درصد افزایش یابد. همچنین در حال حاضر 475 هزار ایرانی در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط با آن اشتغال دارند که این میزان 2/1 درصد کل میزان نیروی کار فعال در ایران است که بر اساس برنامه های دولت این رقم در سال 2022 باید به 2/3 درصد افزایش یابد. با توجه به جمعیت جوان رو به گسترش کشورمان، نرخ بالای بیکاری، لزوم افزایش درآمد ارزی و سرمایه گذاری خارجی، توجه بیش از پیش در حوزه گردشگری می تواند زمینه رسیدن به اشتغال کامل، افزایش درآمد ارزی، معرفی تمدن و فرهنگ ایرانی به جهانیان، تعامل گسترده و سازنده با کشورهای دنیا و درهم شکستن مرزهای قومی و اقلیتی را فراهم کند.

الصفی در ادامه حلقه مفقوده گردشگری را حوزه دریا و گردشگری دریایی می داند و اضافه می کند: ایران با دارا بودن 5800 کیلومتر طول نوار ساحلی، دارای مزیت مطلق است. جاذبه های دریایی در جنوب و شمال ایران نظیر جزیره آشورا ده بندر ترکمن، وجود تالاب های بین المللی انزلی و میان کاله و خلیج گرگان و شادگان و خور آذینی و ...، مناظر بسیار زیبا در سواحل چابهار، شهرهای توریستی رامسر، محمودآباد و ...، جزایر قشم، کیش، هرمز و ... با جاذبه های دریایی متنوع آنها و سایت های تخم گذاری لاک پشت های دریایی، بازار ماهی فروشان رشت و بندر عباس، قلعه های پرتغالی در سواحل جنوب، شهر دریانوردان کنگ با موزه های دریایی قدیمی اش، بندر باستانی سیراف و موزه دکتر وایت هوس، بوشهر و موزه مردم شناسی و غذاهای دریایی اش، بندر کنگان با ساختار معماری دریایی اش، کارگاه های ساخت لنج های سنتی در سواحل جنوب، هنگام و هندورابی با ماهیان آکواریومی و دلفین های دریایی زیبای شان، صنایع دستی دریایی، جشن های دریایی مانند نوروز صیاد در ساحل سلخ قشم، جنگل های حرا در سواحل جنوب، سایت تخم گذاری پرندگان دریایی در جزیره شیدور، غواصی علمی و بوم شناسی، تورهای تفریحی کشتی و انواع ورزش های دریایی نظیر پاراسل و بانانا و ... همه و همه می توانند پتانسیل ها و ظرفیت های گردشگری دریایی ایران باشند.

ظرفیت های بالقوه و نبود امکانات بالفعل

به گفته الصفی، با وجود اینکه سالانه حدود 12 میلیون نفر سفر دریایی در کشورمان انجام می پذیرد، ولی تقریبا اغلب آن ها به قصد خرید از بازارهای مناطق آزاد قشم و کیش است و این فرصت بسیار خوبی است که می توانیم از آن در رونق توریسم دریایی استفاده بهینه کرد. در ساحل بندرعباس حتی یک تور یا شناور گردشگری دریایی وجود ندارد، درصورتی که در دوبی با اندک تغییراتی در شناورهای سنتی لنج، آنها را به لنج های توریست دریایی تبدیل کرده و گردشگران دریایی طی 2 ساعت گشت دریایی در آب های ساحل دوبی و صرف شام در عرشه کشتی خاطره خوشی را از سفر به همراه می برند. این سفر به ازای هر نفر بین 200 الی 300 درهم برای اقتصاد آن کشور ارزآوری و درآمدزایی دارد.

وی اظهار کرد: اگر کشورمان در ورود به برخی صنایع دریایی پیچیده مزیت کمتری دارد، ولی در توریسم دریایی دارای مزیت مطلق است که باید با ارتقای فرهنگ دریایی در میان مردم و نیز حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی فعال در این زمینه، توسعه و رونق بیشتری به وجود آید. وجود برخی از تورهای دریایی گردشگری در جزیره کیش و استقبال بسیار چشمگیر مردم از آنها، لزوم توسعه این صنعت را در سایر شهرهای ساحلی کشورمان توجیه پذیرتر می کند. ایجاد زمینه های شغلی برای مردم شهرهای ساحلی در قبال توسعه گردشگری دریایی، زمینه حذف شغل های کاذب و قاچاق کالا و سوخت را نیز فراهم آورده و به رشد و توسعه مناطق محروم ساحلی کمک می کند.

اگرچه آمار سفرهای دریایی در مدت نوروز 95 به گفته محمد سعیدنژاد، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی از تاریخ 25 اسفند 94 تا 14 فروردین 95 نسبت به مدت مشابه سال قبل از رشد 9 درصدی برخوردار بوده است، اما گردشگری دریایی تنها جابه جایی مسافر در حوزه دریا نیست و نیاز به امکانات، ایجاد ظرفیت ها و تعاریفی دارد که در حد استاندارد در کشورهای توسعه یافته است.