پس از اقدام های برخی از سدسازان و راهسازان که تاکنون به تخریب آثار ارزشمند تاریخی منجر شده است، معدن کاران نیز به صف آن ها پیوستند.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ دست اندرکاران چند معدن در ماه های اخیر به حریم اثر تاریخی منحصر بفرد غار "دژ اسپهبد خورشید" تجاوز و دست اندازی کردند.
سامان توفیق سرپرست گروه باستان شناسی "غار تاریخی اسپهبد" واقع در سواد کوه مازندران با اعلام این مطلب گفت: هیات هنگام حضور در محل شاهد ادامه تجاوز و دست اندازی به اثر منحصر به فرد غار "دژ اسپهبد خورشید" و نادیده گرفتن حریم و عرضه آن و نابودی حریم منظر و حریم اصلی و پایین دست اثر بود.
او دلیل این امر را برداشت خاک باستانی و تاسیسات وابسته به آن توسط معدن دانه طلاو معدن فلوئورین اعلام کرد. این باستان شناس تاکید کرد: ما شاهد انفجارهای پیاپی، ایجاد نقب و تونل های متعدد به سمت پیکره و بالای اثر هستیم.
وی افزود: این در حالی است که در جلسات متعدد سرپرست پروژه با مدیران استانی مرتبط لزوم توقف عملیات، تمدید نکردن مجوز و جابجایی معادن و پاکسازی منطقه مطرح و توافق هایی نیز صورت گرفت ولی تا امروز با وجود پیگری ها هیچ گونه اقدامی صورت نگرفته است.
توفیق گفت: "تنگه کولا" که در پای غار دژ اسپهبد خورشید در 10 کیلومتری پل سفید سر راه باستانی ری تبرستان قرار دارد به گواه متون تاریخی تنگه راهبردی و استراتژیگ بوده و نقش بسیار مهمی در تاریخ ایران و تبرستان داشته است.
این باستان شناس گفت: در این تنگه سه اثر ثبتی باستانی بسیار مهم و منحصر به فرد یعنی دژ باجگیران (قلعه دیوسفید)، غار دژ کیلی، غار دژ کیجا کرچال قرار دارند که از سازه های وابسته به غار "دژ اسپهبد خورشید" هستند. با وجود پیگیری ها و نامه نگاری های انجام شده در گذشته در محدوده ی حریم درجه یک این آثار شرکت معدنی "پروچشمه" اقدام به برداشت سنگ کرده است و این در حالی است که هر سه اثر به فاصله کم تر از یک کیلومتر از هم و در ارتفاعات کوه "سرخل" دوبرار، در مقابل روستای سیمت و ... دو آب قرار دارند. این برداشت آسیب جبران ناپذیری به عرصه ی آثار و حریم آن ها وارد و منظر آثار را مخدوش کرده است و در صورت تداوم امکان ثبت جهانی در بند کولا و آثار آن از بین خواهد رفت.
به گفته توفیق، ماشین آلات معدنی همچنان مشغول برداشت و خالی کردن خاک زیر پای این آثار هستند که در صورت ادامه، رانش و ریزش کوه و آثار ثبتی و همچنین پیامدهای جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.
بنای "غار تاریخی اسپهبد خورشید" واقع در سوادکوه مازندران در تاریخ 18/12/1381 به شماره 7839 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و حریم و عرصه آن در سال 1384 تعیین شد.
پروژه بررسی و مستندسازی باستان شناسی "غار-دژ اسپهبد خورشید" با توجه به اهمیت تاریخی و باستانی راه ترانزیتی سواد کوه به تهران با قدمت نزدیک به 2000 سال و استحکامات دفاعی و راهبانی ارزشمند در این مسیر با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شروع شده است.
گفتنی است درسال گذشته برخی از طرح های عمرانی راه سازی و سدسازی که پیش از مطالعات فرهنگی-تاریخی توسط میراث فرهنگی اجرایی شد خساراتی به میراث فرهنگی کشور وارد ساخت.
بر اساس بند ج ماده 114 قانون برنامه 5 ساله چهارم تمامی وزارتخانه ها، سازمان ها و موسسات دولتی موظفند؛ قبل از اجرای طرح های عمرانی گسترده و در مرحله امکان سنجی و مکان یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی-تاریخی میراث فرهنگی در آن خصوص اقدام کنند و در طراحی و مکان یابی طرح های یاد شده نتایج مطالعات را رعایت کنند.
