در حالی که سازمان میراث فرهنگی با تشکیل دبیرخانه دائمی درصدد بازاریابی نوروز در دنیا است، ایران از فقدان زیرساخت کافی برای جذب گردشگران خارجی در این ایام رنج می برد.
نوروز، جشنی که توسط 300 میلیون نفر در بیش از 11 کشور جهان پاس داشته می شود، در سال 2010 در فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان ملل به ثبت رسید. اگرچه پیش تر نیز اقداماتی نظیر ثبت این روز در تقویم ملی کانادا، نوروز را در سطح بین المللی خبرساز کرده بود، اما ورود نوروز در لیست جهانی یونسکو یک بار دیگر نام این جشن باستانی را در رسانه ها مطرح کرد و فرصتی مغتنم در اختیار کشورهایی که این روز را جشن می گیرند، قرار داد. قطعا برای بسیاری از گردشگران خارجی داستان این جشن که ترکیبی از تاریخ، اسطوره، مذهب و فرهنگ است، داستانی جذاب و شنیدنی است و چه چیز بهتر از آن که این داستان را از زبان راویان اصلی آن در سرزمین های خاستگاه نوروز شنید.
کافی است تا نگاهی به سایت هایی همچون Trip advisor و Lonely Planet بیندازیم تا گردشگرانی را بیابیم که از کشورهای مختلف دنیا درباره سفر به ایران، تاجیکستان و آذربایجان در ایام نوروز سوال می پرسند. دغدغه اصلی اغلب شان دو چیز است؛ نخست آن که آیا سفر کردن در این ایام ویژه با دشواری همراه است و نیاز به برنامه ریزی و هزینه بیشتر دارد؟ و دوم آن که آیا جشن یا مراسمی منحصربفرد وجود دارد که دیدنش را پیشنهاد می کنید؟
با توجه به مسیر سفری که اغلب گردشگران خارجی تمایل دارند در ایران بپیمایند، می توان گفت که باید خود را از هفته ها پیش از سفر برای رزرو هتل و وسیله نقلیه به ویژه اگر قصد سفر با هواپیما و قطار را دارند، مهیا کنند. ایام نوروز مهم ترین تعطیلات سالانه ایرانیان است و البته شرایط آب و هوایی از سال ها پیش مسیرهای اصلی سفرهای نوروزی را در ایران مشخص نموده است. اصفهان، شیراز، یزد و استان های گرم تر نواحی مرکزی و جنوب ایران در این ایام میزبان میلیون ها نفر گردشگر داخلی هستند. بدیهی است که در چنین شرایطی همه چیز نیازمند برنامه ریزی دقیق تر و تخمین های صحیح هنگام برآورد مخارج و مدت زمان سفر است.
اما با وجود تقاضا از سوی گردشگران خارجی برای سفر به ایران در نوروز، ابراهیم پورفرج، رییس جامعه تورگردانان ایران، در اسفند ماه سال جاری گفت: "در حال حاضر ما تور هایمان را در عید وارد ایران نمی کنیم و از 25 اسفند تا 16 فروردین تلاش تمام تور اپراتور ها بر این است که گروه کمتری را به ایران بیاورند، زیرا تردد در این ایام بسیار زیاد است و با کمبود هتل نیز در این ایام روبرو هستیم، بنابراین این فصل برای ورود گردشگر خارجی مناسب نیست." وی در ادامه افزود: "پس از 15 فروردین تا انتهای فصل بهار مجددا ورود تورهای خارجی را از سر می گیریم، پس از آن شروع زمان گرما را داریم که در آن زمان دوباره تعداد تورهای ورودی افت پیدا می کند. از شهریور و پاییز مجددا ورود تور ها از سر گرفته می شود. در فصل سرما نیز افت ورود تور را داریم، پس از آن از حدود 20 اسفند تا آخر اسفند نیز با ورود تورهای خارجی روبرو هستیم."
با توجه به این شرح مختصر از فصول مناسب برای ورود تورهای خارجی به ایران، آیا بهتر نیست که از فرصت نوروز بهتر و بیشتر استفاده کنیم و بجای پاک کردن صورت مساله فکری به حال مشکلات موجود بر سر راه ورود گردشگران خارجی به ایران در این ایام بکنیم؟
کریسمس نیز به عنوان سال نوی مسیحیان و مهم ترین تعطیلات سالانه بسیاری از کشورهای دنیا، شرایط مشابه و چه بسا دشوارتری برای برخی کشورها ایجاد می نماید. میلیون ها نفر در این ایام در سراسر دنیا جابجا می شوند. شهرهای توریستی بسیاری وجود دارند که در این ایام بیش از دو برابر جمعیت شهروندانشان گردشگر می پذیرند. اما هیچکدام شان شلوغی و ازدحام جمعیت را دلیلی برای زدن دست رد به سینه این بازار پر سود نمی دانند. ساعت ها زمان، انرژی و پول صرف شد که ایران بتواند پرونده اولیه برای ثبت جهانی نوروز را تهیه نماید. اما پس از ثبت این آیین کهن، ظاهراً این کشورهای همسایه هستند که بیشترین سود را از آن می برند؛ ترکیه و امارات متحده عربی با جذب بخشی از بازار گردشگران داخلی ایران و تاجیکستان و آذربایجان با جذب گردشگران خارجی نوروزی.
به نظر می رسد نوروز امسال اقدامات تازه ای برای برگزاری مراسم و آیین های نوروزی در اماکن عمومی در دست انجام است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در صدد است تا آیین ملی نوروز را امسال با برگزاری رویدادهایی ویژه، تحت عنوان " آیین بزرگداشت نوروز" گرامی بدارد. علاوه بر این قرار است تا با تشکیل دبیرخانه دائمی نوروز، اقداماتی پژوهشی و عملی جهت شناسایی و حفظ آیین های وابسته به نوروز انجام گیرد. سمیع الله حسینی مکارم، معاونت توسعه مدیریت سازمان میراث فرهنگی، در نشست خبری آیین بزرگداشت نوروز گفت: " میراث ملموس ما مردم را به عنوان گردشگر جذب می کند، آیین های ایرانی نیز این ظرفیت را دارند که به عنوان پایلوت برای جذب گردشگر مطرح باشند."
اما با توجه به گفته های رییس جامعه تورگردانان ایران، بازاریابی این میراث ناملموس تنها مشکل ایران نیست. ضعف در برنامه ریزی و عدم وجود زیرساخت مناسب یکی از موانع بزرگ بر سر راه میزبانی گردشگران خارجی در این ایام است. به نظر می رسد ایران نمی تواند سهم خود را از بازار فعلی گردشگران جذب نماید. بازاری که به مدد تلاش های بین المللی، با نوروز آشنایی پیدا کرده است اما همچنان باید برای بازدید از ایران تا پس از اتمام این ایام صبر کند. بی گمان تحقیق و توسعه در کنار هم مسیر جلب و جذب گردشگران خارجی نوروزی را هموار خواهند نمود؛ نخست شناسایی و بازاریابی آیین های نوروزی و پس از آن توسعه زیرساخت های مورد نیاز برای افزایش مسافران نوروزی خارجی.
