29 مارس 2024 - 10:07

تکان های «منار جنبان»؛ مدیریت و کنترل می شود

12 مارس 2016 - 14:30 dsfr.ir/e93p3

تکان های «منار جنبان»؛ مدیریت و کنترل می شود
میثم رودکی
بنای اعجاب انگیز «منار جنبان» در اصفهان

ویژگی منار جنبان حرکت دادن آن است، ما نمی خواهیم این ویژگی را از آن بگیریم، اما تصمیم داریم با مدیریت کنترل شده و در زمان بندی خاص و بر اساس نیاز این بنای تاریخی را حرکت دهیم.

"معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان"

نخستین بار در نوروز 92 بود که خبر رسید؛ شاید «منارجنبان» برای همیشه بی حرکت بماند، بنایی عجیب و پیچیده که صحبت های مسئولان حاکی از آن بود که در صورت تکان دوباره، احتمال تخریب آن وجود دارد. در آن زمان حتی اعلام کردند؛ «کارشناسان به این نتیجه رسیده اند که «منار جنبان» ساخته نشده است تا به طور دائم و روزانه چند ده بار تکان داده شود، این تکان ها به مرور باعث تخریب مناره ها می شود.»

بر اساس صحبت های مسئولان اصفهانی قرار بود تا در قالب یک طرح پژوهشی، گروهی شامل کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی اصفهان همزمان با مرمت مناره ها، به بررسی عوامل تکان خوردن آن ها به صورت علمی بپردازند و بررسی کنند که آیا تکان دادن مناره ها در درازمدت باعث وارد شدن آسیب جدی به این بنا می شود؟

با پایان مرمت ها از اواخر سال 1391 تا اوایل 1392 روی این بنای تاریخی، حتی این بحث از سوی مسئولان میراث فرهنگی اصفهان مطرح شد که پس از به پایان رسیدن این عملیات، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تصمیم ندارد دوباره مناره ها را مانند گذشته تکان دهد، چون این اتفاق باعث آسیب رسیدن به منار جنبان می شود.

این صحبت ها و اتفاقات در حالی مطرح شدند و رخ دادند که کمتر از یک سال پس از مطرح شدن این سخنان، «منار جنبان» به تکان هایش ادامه داد، تکان هایی که این بار گفته می شود بر اساس کنترلی مدیریتی در حال انجام است.

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان پس از گذشت حدود سه سال از اظهارنظرهای متفاوت اولیه، این بار اعتقاد دیگری دارد.

او می گوید: ویژگی منارجنبان حرکت دادن آن است، ما نمی خواهیم این ویژگی را از آن بگیریم، هرچند در اصل این بنا، برای تکان دادن ساخته نشده است. اما تصمیم داریم با مدیریت کنترل شده و در زمان بندی خاص و بر اساس نیاز این بنای تاریخی را حرکت دهیم. منارجنبان در نوروز براساس یک برنامه ریزی منظم و مدیریت کنترل شده برای مسافران نوروزی تکان داده می شود.

او با اشاره به اینکه در ایام معمول سال و از زمانی که براساس نظر کارشناسان مطالعات و پژوهش هایی درباره احتمال تخریب آن در این تکان ها انجام شده است، می گوید: از سال گذشته (1393) در ایام معمول سال، روزی دوبار صبح و دوبار بعد از ظهر آن هم در صورتی که بازدید کننده در محوطه منارجنبان حضور داشت این بنای تاریخی را حرکت می دادیم.

به گفته وی در ایام نوروز و به دلیل ازدحام جمعیت و اینکه گاهی مواقع صف بازدید کننده تا خیابان کشیده می شود، شاید هر یک ساعت یک بار منارجنبان حرکت داده شود.

طاهری با تاکید بر اینکه تعداد تکان ها و قدرت هر تکان برای این بنای تاریخی مدیریت شده انجام می شود، گفت: اگر این ویژگی را از آن بگیریم، دیگر امکان بازگشت آن را نداریم. در واقع «منار جنبان» به دلیل این ویژگی اش شهرت دارد. باید این شهرت به گونه ای برای عموم مردم نمایش داده شود اما باید مراقب باشیم که کاری نکنیم تا آن را از دست دهیم و با مطالعه میزان حرکت کنترل می شود.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان درباره بررسی های یک سال گذشته «منار جنبان» هم اظهار می کند: بررسی ها منتج به یکسری مرمت ها شد که توسط پیمانکار امانی سازمان که در خود این اداره کل کار می کند، صورت گرفتند. استحکام بخشی و مرمت جزو این اقدامات بود.

او تاکید می کند: در واقع حرکت ندادن منار جنبان یک شبهه بود که پس از پایان رسیدن مطالعات به این نتیجه رسیدیم؛ «تکان دادنش مشکلی ایجاد نمی کند» چون آستانه تحمل و ظرفیت بنا مشخص شد و فقط یک نفر از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی اصفهان امکان تکان دادن این بنا را دارد نه مانند گذشته که هر کس می توانست آن را با هر قدرتی حرکت دهد.

گفتنی است، بنیان این مناره در دوره ایلخانی و در اواخر پادشاهی «اولجایتو» بر زمین گذاشته شد. بنایی که به عنوان مقبره ای برای «عمو عبدالله» عارف و زاهد دوره ایلخانی ساخته شد و شامل یک سنگ بزرگ مرمری و یک پارچه روی قبر بود و دورتادور آن به خط ثلث و به صورت برجسته سوره ی «یاسین» حجاری شده بود. در آن زمان روی آرامگاه «عمو عبدالله» فقط یک بنای بدون مناره ساخته شد، بنایی شامل یک ایوان آجری که مکانی را برای زائران این زاهد فراهم می کرد.

اما تاریخ این بنای ساده و ارزشمند، 300 سال پس از ساخت مقبره «عمو عبدالله» متفاوت شد، زمانی که دانشمندان دوره ی صفویه دو مناره روی این مقبره ساختند تا آن را متفاوت با دیگر بناهای شهر اصفهان کنند.

در واقع شهرت بنای اعجاب انگیز و کوچک «منار جنبان» با پهنای 9 متر و بلندای 17 متر، این است که با تکان دادن یکی از مناره ها، مناره ی دیگر و حتا کل ساختمان تکان می خورد. ایوان بنا به سبک مغول ساخته شده است و از آن دوره کاشی کاری هایی دارد؛ ولی شکل مناره ها نشان می دهد که احتمالا در پایان دوره ی صفوی به ایوان اضافه شده اند.

تکان خوردن مناره های این بنا تا مدت ها برای دانشمندان پرسش برانگیز بود. معماری اسرارآمیز آن برای بسیاری هنوز هم در ابهام است. منطقی ترین علتی که برای تکان خوردن مناره ها وجود دارد، پدیده فیزیکی تشدید یا پدیده رزونانس است، چون مناره ها سبک معماری مشابهی دارند و تکان خوردن یکی روی دیگری اثر می گذارد.

بعد از تبدیل شدن «منار جنبان» به جاذبه توریستی، برنامه ای برای تکان دادن مناره ها در زمان ها مشخص اجرا شد. در حالی که خاصیت لرزه پذیر بودن اثر برای مقاوم سازی بنا در برابر زلزله در آن ایجاد شده است.

1