نقد و بررسی برنامه داوری نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی

در نشست داوران سومین برنامه داوری نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی، بسیاری از داوران به بیان نکات مهمی در داوری نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی پرداختند.

نشست داوران سومین برنامه داوری نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی یکشنبه 9 اسفند ماه 1394 در سالن فجر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار شد.

در این نشست علی حاجی شیزری، مدیر کل دفتر توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی سازمان، با اشاره به آغازعملیات اجرایی نشان ملی مرغوبیت از شهریور 1394 در 7 استان کرمانشاه و آذربایجان غربی، قزوین و تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس به ترتیب در 5 منطقه غرب و شمال غرب، شمال، مرکز، شرق، جنوب بیان کرد: در سال 1394 از بین 2106 اثر راه یافته به داوری 1140 اثر موفق به دریافت این نشان ملی شده و رشد 80 درصدی این تعداد نسبت به سال های گذشته، نشان از جایگاه ویژه آن در بین هنرمندان و صنعت گران کشور دارد.

وی اضافه کرد: 311 اثر از منطقه غرب و شمال غرب، 279 اثر از منطقه مرکز، 247 اثر از منطقه شمال، 154 اثر از منطقه شرق و 149 اثر از منطقه جنوب نشان ملی مرغوبیت را دریافت کردند.

مدیرکل دفتر توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی با اشاره به افزودن نشان طراحی برتر برای برنامه سال 1395 گفت: ما در حال تهیه چک لیست ها و روش های داوری و طراحی برای این نشان هستیم و امیدواریم بتوانیم مسابقه نشان طراحی برتر را به قدرت نشان ملی مرغوبیت برگزار کنیم و چنین برنامه هایی بتواند ما را برای دریافت مهر اصالت جهانی آماده تر سازد.

وی تصریح کرد: از ابتدای اعطای نشان ملی مرغوبیت در سال 1390، تا به اکنون، این نشان توانسته است بیشتر مورد توجه هنرمندان صنایع دستی کشور قرار گیرد زیرا این نشان به انها در بازاریابی و افزایش فروش کمک کرده است.

وی در پایان به افزایش سهمیه صنایع دستی مهر اصالت جهانی سازمان از 5 به 9 عدد در سال 2016 اشاره کرد.

محبوبه صفرزاده، دبیر سومین دوره نشان ملی با ارائه گزارشی از نتایج برنامه به معرفی تعداد آثار پذیرفته شده و منتخب در سال 1394 پرداخت و گفت: با نگاهی مختصر به اهداف و روند برنامه مبنی بر ایجاد مکانیسم هایی برای کنترل کیفیت، ایجاد انگیزه در راستای تحقق خلاقیت و نوآوری، خلق استانداردهای دقیق و کمک به بازاریابی محصولات صنایع دستی می توان نتیجه گرفت که معاونت صنایع دستی در این 3 دوره به خصوص در دوره آخر توانسته است به اهداف مذکور نزدیک تر شود.

دبیر سومین دوره نشان ملی با مقایسه نتایج 3 دوره قبلی ابراز کرد: در دوره اول از 753 اثر ارائه شده، 335، در دوره دوم از 967 اثر ارائه شده ، 622 و در دوره آخر از بین 2106 اثر ارائه شده، 1140 اثر نشان ملی مرغوبیت دریافت کرد.

وی تصریح کرد: در سال 1394 با ایجاد تغییرات موثر در روند داوری و تعریف کمیته های تخصصی داوری در سطح استان ها، شاهد آثار بسیاری در سطح کیفی بالا بودیم.

محبوبه صفرزاده با توضیحات مختصری از صنایع دستی برتر و در اشاره به کیفیت، نوآوری و طراحی منحصر به فرد برخی از آثار اظهار کرد: در حوزه صنایع دستی چوبی، علاوه بر نوآوری و ارتقای سطح کیفی آثار، ظرافت و تکنیک های تولید بسیار قابل ملاحظه بوده است. نمونه های لاک تراشی بسیار زیبایی از استان گیلان رو به رو شدیم و در بخش سازهای سنتی به ویژه از استان کرمانشاه و کردستان با آثار برجسته ای رو به رو شدیم. در زمینه خراطی، نمونه های قابل توجهی از تهران و گیلان به دست ما رسید. آثار چوبی که از شرق و استان فارس به دست ما رسیده بود از تکنیک های حائز اهمیتی بهره برده بود. نازک کاری های استان کرمانشاه چه به لحاظ طراحی و اصالت و چه به لحاظ کیفیت ساخت و تولید بسیار قابل توجه بودند.

وی در ادامه اضافه کرد: در حوزه صنایع دستی چرمی، تعداد شرکت کنندگان زیاد و کیفیت آثار عالی بودند اما علی رغم کیفیت و مهارت بالا ، اصالت های بومی در آثار ارائه شده کمتر دیده می شد. در حوزه باتیک و چاپ بر روی پارچه نیز شاهد نمونه های زیبایی با رنگ بندی ها و ترکیب های متنوع بودیم. در یکی از نمونه ها از استان آذربایجان شرقی تکنیک های خوشنویسی با چاپ ترکیب شده بود و از استان البرز نیز شاهد نمونه ای بودیم که بر روی یک جلیقه نگارگری انجام شده بود.

دبیر سومین دوره نشان ملی افزود: در حوزه زیور آلات در سطح هر 5 منطقه شاهد نمونه های متفاوت، با طراحی های خلاقانه، اجرای دقیق و ظریف بودیم. در این زیورالات، هنر ملیله کاری، قلمزنی، تراش سنگ، از استان های قزوین، تهران و اصفهان دیده می شد. در سفال و سرامیک سازی نیز خلاقیت هم از نظر فرم و هم از نظر تکنیک در استان های تهران و چهارمحال بختیاری بسیار قابل توجه بود. در حوزه دست بافته ها شاهد آثار مطرحی در بحث جاجیم، ترکیب گلیم و نمد بودیم. رشی دوزی های استان گیلان نیز با کاربری های متفاوت تر ارائه شده و پته دوزی استان کرمان نیز از کیفیت خوبی برخوردار بودند.

محبوبه صفرزاده با اشاره به توجهات بیشتری که امسال به بسته بندی های محصولات صنایع دستی شده بود، گفت: در این دوره آثار بابسته بندی های با کیفیتی ارائه شده بودند که از لحاظ تکنیک با خود اثر برابری می کردند. وی آثار شیشه ای را به لحاظ تراش، متفاوت و قابل توجه توصیف کرد و افزود: ترکیب خوشنویسی و خط و اجرای ظریف از مهمترین ویژگی های آثار شیشه ای بود.

مرضیه ترکمانیان، معاون دفتر توسعه و ترویج و سر تیم گروه داوری با تاکید بر تغییرات داوری محصولات صنایع دستی و استفاده از طرفیت های استانی اظهار کرد: ما سعی کردیم تا بر اساس فراوانی آثار از داوران استانی و متخصص در حوزه های مشخص استفاده کنیم. خصوصا در بحث ساز های سنتی با استفاده از داورانی که در این رشته متخصص هستند، سازها را هم به لحاظ تکنیک های ساخت  و ظاهری و هم به لحاظ صوتی مورد بررسی قرار دادیم. وی در ادامه تصریح کرد: برای جلوگیری از تکراری شدن آثار باید بر روی مباحث خلاقیت و نوآوری بیشتر تاکید شود.

علی کلانی، استاد دانشگاه هنر و یکی از داورین نشان ملی مرغوبیت به بیان نکاتی در خصوص داوری این دوره پرداخت و گفت: بهتر است درجه بندی های آثار حداق 3 و حداکثر 5 نباشد و دامنه گسترده تری در بین حداقل ها و حداکثرها قرار گیرد تا عدالت رعایت شود. علاوه بر این پیشنهاد می کنم مشکل ناشی از تناقض ایجاد شده بین دو مفهوم وجود اصالت بومی و یا به کارگیری خلاقیت و نوآوری به نوعی حل شود. چون آثار بسیاری هستند که از خلاقیت و نوآوری ویژه برخوردارند اما به دلیل اینکه گفته می شود از اصالت های بومی فاصله گرفته است انتخاب نمی شوند.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: بهتر است سبک و چگونگی داوری خلاقیت مشخص شود. بستری فراهم شود تا هنرمندان بتوانند از مصالح، تکنیک ها ی جدید و نو استفاده کنند و از طرف دیگر به اصالت لطمه ای وارد نشود. برای بررسی و داوری سازهای سنتی و تست صدای آن ها امکانات و اتاق و تجهیزات لازم لحاظ شود. علاوه بر این بهتر است به هنگام داوری خود هنرمندان حضور نداشته باشند تا زمان داوری اتلاف نشده و بحث و گفتگو و معذوریتی برای داوران ایجاد نشود.

یوسف صمدی بهرامی، مدرس دانشگاه هنر و نایب رییس رفوگران فرش دست بافت استان تهران و مجموعه دار فرش های عشایری به تبلیغات اندک نسان ملی مرغوبیت صنایع دستی اشاره کرد و گفت: عدم اطلاع برخی از هنرمندان از این برنامه باعث شده بود تعداد کمی از آثار خود را ارائه دهند و یا ندانند که چنین برنامه ای در حال برگزاری است.

مجید نیکویی، مدرس گروه فرش و صنایع دستی دانشگاه هنر تهران با اشاره به فرم داوری تصریح کرد: می توان برخی از نکات و جزئیات بیشتری را به این چک لیست ها اضافه و یا برخی از معیارها را با یکدیگر تلفیق و یا از هم جدا کرد.

وی از سازمان تقاضا کرد تا آثار هنرمندان برگزیده را در یک کتاب مصور چاپ کرده و در اختیار دانشگاه ها و سایر مراکز هنری و فرهنگی قرار دهند. چنین کتابی نه تنها به هنرمندان برای فروش و بازاریابی و تبلیغات آثار خود کمک می کند بلکه به زمینه ی الهام پذیری و نشر ذوق و سلیقه را در کنار خلق نوآوری را نیز محقق می سازد.

مهران هوشیار، استاد دانشگاه سوره بیان کرد: چنین برنامه ای باید بتواند منجر به فرهنگ سازی، الگوسازی، ثبت و نشر آثار هنری شود. علاوه بر این باید مشخص سازیم کسب چنین نشانی چه دستاوردی می تواند برای صاحبان اثر داشته باشد. خروجی چنین اتفاقی چه نوآوری و خلاقیت و چه تبلیغات باشد تنها با نگاه به آینده است که این مسیر می تواند ضامن موفقیت تلاش و ادامه مسیر شود.
وی در ادامه اضافه کرد: با جمع کردن تمام افرادی که موفق به کسب این نشان می شوند می توان در جهت رفع نواقص و نقاط ضعف و با تقویت نقاط قوت و پرداختن به خلاقیت و نوآوری های لازم در جهت پیشرفت محصولات و هنرهای گام های موثرتری برداشت.

در ادامه نشست علی حاجی شیزری خبر از برگزاری نمایشگاه آثار برگزیده دوره سوم نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی در نیمه اول اردیبهشت ماه 1395 در تهران خبر داد و گفت: در حاشیه این نشست با برگزاری پنل های تخصصی نیز به نقد و تحلیل آثار ارائه شده می پردازیم.

فرهاد احمدی، سازنده سازهای سنتی با اشاره به تفاوت داوری سازهای سنتی با دیگر آثار صنایع دستی و سطح کیفی پایین بسیاری از سازهای ارائه شده گفت: داوری سازها نیازمند امکانات ویژه برای تست صدا است. مهمترین ارزش ساز به صدای آن است که داوری این امر نیز نیازمند داورین متخصص است.

مهرداد پرتوآذر، از داوران استان فارس اظهار کرد: بهتر است در مراکز استان بازبینی های اولیه از آثار صورت گیرد و سپس در مرحله بعدی داوران اصلی به انتخاب آثار بپردازند.
وی همچنین در ادامه اضافه کرد: از آنجایی که برخی از آثار هنری برگزیده، دارای ارزش های منحصر به فرد هنری است، از معاونت خواهشمندیم برخی از آنها را از هنرمندان خدیداری کنند. علاوه بر این ارتباط بین کارشناسان و داورهای استانی و مرکز و هنرمندان قطع نشود و این ارتباط ادامه یابد.

میرحسن رییس زاده، داور و کارشناس صنایع دستی در حوزه کسب و کار به خودارزیابی اشاره کرد و گفت: با ارائه چک لیستی از دستورالعمل های کیفی به خود هنرمندان و متقاضیان می توان از فرآیند داوری کاست.