29 مارس 2024 - 02:21

معادله چند مجهولی قدرت خرید سفر در ایران

22 فوریه 2016 - 12:20 dsfr.ir/wg4nh

معادله چند مجهولی قدرت خرید سفر در ایران
میثم رودکی
چند گردشگر در حال بازدید از محوطه جهانی تخت سلیمان هستند.

در شرایطی که رکود بر اقتصاد حاکم شود، میزان درآمدها کاهش یافته و به همان میزان افراد بودجه کمتری به سفر اختصاص می دهند.

به باور کارشناسان میزان سفرهای داخلی، ارتباط مستقیمی با توان خانواده ها برای تامین هزینه های معمول سفر دارد؛ از این رو در شرایطی که قدرت خرید مردم به واسطه تورم کاهش می یابد، با توجه به در اولویت بودن تامین نیازهای اساسی از جمله خوراک، پوشاک و مسکن، شاید سفر از جمله نخستین مقولاتی باشد که از برنامه آن ها حذف می شود. بر همین اساس انتظار می رود با کنترل تورم، هزینه کرد مردم برای تفریح و سرگرمی شان به طور کلی و مسافرت شان به صورت خاص، افزایش یابد؛ اما شاخص کلی تورم به تنهایی تعیین کننده میزان این هزینه کرد نیست و برای تحلیل صحیح تر در این خصوص لازم است تورم مربوط به تفریح و سرگرمی نیز محاسبه و سنجیده شود.

همه این ها در حالی است که به گفته فعالان گردشگری کشور، میزان تقاضا برای سفر در میان مردم ایران کاهش یافته. از سوی دیگر موضوعات فرهنگی و اجتماعی نیز تا حد زیادی بر این بازار و سطح عرضه و تقاضا در آن تاثیرگذار هستند. علاوه بر این، رکود اقتصادی هم شاخص دیگری است که تعیین کننده قیمت تمام شده سفرها و در نتیجه توان مردم برای هزینه کردن در این خصوص است.

رابطه علت و معلولی سفرهای داخلی و اقتصاد

دکتر جعفر خیرخواهان، اقتصاددان در این خصوص می گوید: «در شرایطی که رکود بر اقتصاد حاکم شود، میزان درآمدها کاهش یافته و به همان میزان افراد بودجه کمتری به سفر اختصاص می دهند. همچنین به دلیل کاهش پویایی و تحرک در اقتصاد، میزان سرمایه گذاری ها در همه بخش ها از جمله صنعت گردشگری کمتر شده و همین مساله محدودیت در عرضه خدمات را به دنبال خواهد داشت؛ عاملی که به بالا رفتن قیمت ها دامن می زند.»

از سوی دیگر کارشناسان معتقدند، به همان میزان که سفر کردن با درآمد خانوارها و وضعیت کلی اقتصادی مرتبط است، توسعه گردشگری خود می تواند به عنوان یک صنعت محرک، باعث رشد اقتصادی شود و در میان مدت و بلندمدت، قدرت افراد برای اختصاص بودجه بیشتر برای تفریحات و سرگرمی و نیز مسافرت هایشان را افزایش دهد. اما از آنجایی که سفرهای خارجی در ارتباط مستقیم با روابط کشورها با یکدیگر و مسائل امنیتی است، آنچه می تواند به صورت پایدارتری متضمن رشد اقتصادی از محل این صنعت باشد، توسعه گردشگری داخلی است. گردشگری داخلی با ایجاد اشتغال در مناطق کمترتوسعه یافته منجر به توزیع ثروت شده و در ادامه به گسترش و بهبود زیرساخت های گردشگری کمک خواهد کرد.

تعیین قیمت سفرهای داخلی

اما چه عواملی به صورت مشخص تر بر تعیین قیمت سفرهای داخلی اثر می گذارد؟ خیرخواهان در این باره نیز اعلام می کند: «در کنار عواملی که پیش تر ذکر شد، کاهش توان یا تمایل برای سفرهای خارجی، به گسترش تعداد سفرهای داخلی منجر می شود و همین عامل قیمت ها را در کوتاه مدت افزایش می دهد. از سوی دیگر افزایش ورود گردشگران خارجی نیز با افزایش تقاضا، به گونه ای مشابه منجر به رشد قیمت های کالاها و خدمات گردشگری می شود و سفرهای داخلی را متاثر می کند.»

اما به نوعی دیگر نیز می توان به این مقوله نگریست و این پرسش را مطرح کرد که آیا سفرهای برنامه ریزی شده داخلی می تواند تحریک شود؟ بدیهی است که پاسخ این سوال را باید در قدرت خرید افراد جست و جو کرد. طبق آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی نرخ رشد تفریح و سرگرمی طی 12 ماه منتهی به آذرماه سال جاری در بیش تر ماه ها با نرخ تورم دورقمی همراه بوده است. این آمار به خوبی افزایش هزینه های ماهانه در بخش سفرهای برنامه ریزی شده داخلی را نشان می دهد.

ضمن اینکه شرایط رکودی حاکم که به آن اشاره شد نیز عامل دیگری است که با کاهش درآمد اسمی افراد، منجر به کاهش قدرت خرید در بازار سفرهای برنامه ریزی شده در این کشور می شود. دکتر افسانه شفیعی، کارشناس اقتصاد گردشگری معتقد است که در چنین شرایطی باید «سیاست های تحریک تقاضای داخلی» همچون ارائه تسهیلات سفر، بسته های تشویقی و ... را اتخاذ کرد تا در کنار افزایش ورودی های خارجی، آینده گردشگری ایران در سال 95، آینده ای آفتابی باشد.

شفیعی این پرسش را نیز مطرح می کند که آیا تلاشی تا همین اندازه کافی است؟ آیا صرف اتکا به تحریک تقاضا برای گردشگری داخلی کفایت می کند؟ وی در پاسخ به این ابهام توضیح می دهد: «پاسخ قطعا منفی است؛ به عبارتی، حتی با فرض خوش بینی نسبت به رشد تقاضا برای گردشگری در ایران، مهم است که زیرساخت های حمل ونقل، اقامت و تفریح در این مقصد نیز به نحو مقتضی رشد داشته باشد. در غیر این صورت با کمبود ظرفیت های موجود، زمینه افزایش قیمت ها به وجود خواهد آمد؛ چنانچه در 9 ماهه نخست سال های 93 و 94 رشد به ترتیب 24.9 و 19.9 درصدی قیمت هتل؛ 17.7 و 14.3 درصدی قیمت رستوران و همچنین رشد 41.9 و 2.1 درصدی شاخص قیمت حمل و نقل هوایی جملگی مبین گران شدن ظرفیت های موجود است.»

به این ترتیب می توان گفت هر یک از عوامل مذکور به شکلی قیمت و هزینه سفر و همچنین میزان بودجه اختصاص یافته خانوارها را برای سفر تحت تاثیر قرار می دهند. اما آنچه بسیار مهم و حائز اهمیت است، برآیند کلی این عوامل در تعیین قیمت و همچنین میزان هزینه کرد افراد از محل منابع درآمدی شان برای این مهم است. نادیده گرفتن هریک از این عوامل و حتی کمتر یا بیشتر برآورد کردن ضریب اثر هرکدام از آن ها، می تواند منجر به ارائه تحلیل های نادرست و به دنبال آن برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های غلط و اشتباه شود.

« دنیای سفر » این نوشته را از « دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1