28 مارس 2024 - 18:46

گردشگری در تناقض با اصول پایداری است

13 فوریه 2016 - 10:50 dsfr.ir/mr0q2

گردشگری در تناقض با اصول پایداری است
موسسه توسعه پایدار و محیط زیست
شمس السادات زاهدی در نشست هم اندیشی توسعه پایدار، گردشگری و محیط زیست

تاکنون، فعالیت های گردشگری کاملا در تناقض با اصول پایداری بوده و با توجه به گسترش این صنعت انتظار می رود، عدم تعادل اکولوژیکی بیشتری نیز در آینده مشاهده شود.

شمس السادات زاهدی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و نویسنده کتب متعدد در نشست «هم اندیشی توسعه پایدار، گردشگری و محیط زیست» 20 بهمن 1394، در توضیح صنعت گردشگری بیان کرد: گردشگری نظامی مرکب از گردشگران و خدمات مرتبط با آنان است به نحوی که در تحرک و جا به جایی آنان تسهیل شود. پیش نیازهای گردشگری، جذابیت های گردشگری، تسهیلات، دسترسی، انگیزش و توانایی سفر است.

وی در ارائه تعریفی از گردشگری پایدار گفت: گردشگری پایدار با الهام از تعریف توسعه پایدار بر یکپارچگی اقتصادی، محیط زیستی و تعهد بین نسل ها و مشارکت آحاد جامعه تاکید دارد و زمانی محقق می شود که کیفیت زندگی انسان ها در اثر گردشگری بهبود یابد و منابع اصلی گردشگری برای آیندگان حفظ شود.

این استاد دانشگاه پایداری را توانایی سیستم برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود دانست و ادامه داد: پایداری وضعیتی است که در آن مطلوبیت و امکانات موجود در طول زمان کاهش نمی یابد و منابعی که سیستم برای انجام فعالیت های خود به آنها وابسته است، رو به ضعف نمی گذارد. گردشگری پایدار نیز مجموعه اقداماتی است که با توجه به فلسفه پایداری هدایت می شود.

شمس السادات زاهدی تصریح کرد: تا کنون، فعالیت های گردشگری کاملا در تناقض با اصول پایداری بوده و با توجه به گسترش این صنعت انتظار می رود، عدم تعادل اکولوژیکی بیشتری نیز در آینده مشاهده شود. تا به حال توسعه پایدار گردشگری بیشتر در قالب شعارها و وعده های توخالی ارائه شده و کار چندانی برای گردشگری پایدار صورت نگرفته است.

وی توسعه عنان گسیخته گردشگری را در راستای توسعه اقتصادی عامل اصلی خطراتی دانست که امروز محیط زیست جهان و کشور را تهدید می کند.

این نویسنده کتب توسعه پایدار و گردشگری با تاکید بر نقش هر دو بخش عمومی و خصوصی در تخریب محیط زیست گفت: اگرچه گردشگری تا در اکثر موارد طبیعت مبنا است اما به عنوان مدافع و حامی طبیعت عمل نکرده و در واقع تیشه به ریشه خود زده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به سالم نبودن منظر اکولوژیک گردشگری افزود: متاسفانه ملت ها نتوانستند در برقراری موازنه اکولوژیکی پایداری و توسعه موفقیت قابل توجهی کسب کنند.

وی اظهار کرد: یکی از قوانین زیربنایی طبیعت وجود آشیان اکولوژیک است. تمام گونه های زیستی در یک قلمرو زیستی خاص و در یک آشیان اکولوژیکی خاص با شرایط خاص فیزیکی، شیمیایی و محیطی به زندگی خاصی عادت پیدا می کنند و چنانچه مشخصه های این آشیان اکولوژیکی تغییر کند، طبیعتا گونه های زیستی با مشکلات جدی رو به رو می شوند. انسان ها در میان باقی گونه های زیستی در جهان با برخورداری از ویژگی خاص خود یعنی امکان رهایی اکولوژیک که به مدد عقل خدا دادی و تکنولوژی خود ساخته محقق شده است، می توانند از محدود زیستی خود خارج شوند و به این اعتبار، خود را اشرف مخلوقات و ارباب محیط زیست تصور و بدون توجه به آشیان اکولوژیک سایر گونه های زیستی هر تغییری در آن ایجاد می کنند.

شمس السادات زاهدی در ادامه اضافه کرد: این رهایی اکولوژیک که خاص انسان ها است، مسئولیتی را بر عهده آن ها می گذارد و آن چیزی جز حفظ آشیان اکولوژیک سایر گونه ها نیست.

وی با اشاره به اثرات مثبت و منفی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی گردشگری گفت: هر اقدامی در راستای توسعه گردشگری قطعا ردی در محیط زیست بر جای می گذارد. اثرات زیست محیطی گردشگری علاوه بر محیط زیست جهانی، هم در محیط های طبیعی و هم محیط های ساخته شده شهری ایجاد می شوند.

این نگارنده کتب گردشگری و توسعه پایدار در بیان اثرات مثبت و منفی گردشگری ساحلی به عنوان یکی از متداول ترین انواع گردشگری گفت: گردشگری S 3 یکی از مخرب ترین انواع گردشگری در جهان است که گستره بسیاری را نیز در بر می گیرد. دریاها و اقیانوس ها برای حفظ ثبات آب و هوایی، عرضه مواد غذایی، دسترسی به منابع معدنی و درمان بیماری ها بسیار مهم هستند. در حقیقت اقیانوس ها موجودات زنده ای هستند که حیات موجودات زنده بسیاری به آن ها وابسته است.

وی در ادامه با اشاره به اثرات زیست محیطی منفی ناشی از اقدامات انسانی نظیر ضایعات و پسماند های سرازیر شده به دریاها و اقیانوس ها تصریح کرد: دریاها و اقیانوس ها اکوسیستم پیچیده ای هستند که در بین اجزا آنها ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. به طور کلی سیستم ها از اجزایی به وجود آمده اند که هر جزیی از آنها با اجزای دیگر در ارتباط هستند و چه بخواهیم و نخواهیم هر اقدامی هرچند خرد اثرات خود را بر سایر اجزای اکوسیستم در کل سیستم خواهد داشت.

شمس السادات زاهدی با تاکید بر طبیعت زیبای ناحیه دریای مازندران، مزیت رقابتی و ذخایر طبیعی و فرهنگی بی مانند آن بیان کرد: متاسفانه عدم رعایت اصول پایداری از جانب بخش های عمومی، خصوصی و مدنی، اکوسیستم حساس دریای مازندران را با خطرات زیادی مواجه ساخته است. تراکم جمعیت خارج از ظرفیت تحمل منطقه باعث شده کیفیت محیط زیست حاشیه دریای مازندران به شکل قابل توجهی پایین بیاید.

وی در ادامه افزود: توسعه نسنجیده گردشگری در محیط زیست کوهستانی موجب شده محیط زیست کوهستانی نیز تحت تاثیر قرار گیرد. درست است که تاسیس پیست ها اسکی، تلکابین و ... پول بسیاری نصیب سرمایه گذاران می کند اما اثرات منفی بسیار این دست اقدامات به شدت به محیط زیست منطقه آسیب وارد می سازد. قطع درختان برای ساخت هتل و سایر تاسیسات کوهستانی از جمله اقداماتی است که در بسیاری از کشورهای جهان برای توسعه گردشگری کوهستانی صورت می گیرد و متاسفانه در کشور ما نیز بدون اندیشیدن به اثرات آن مورد تقلید واقع می شوند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: همان طور که پیش تر اشاره کردیم، گردشگری بر محیط زیست جهانی نیز تاثیر می گذارد. تغییرات اقلیمی و زمین شناختی کره زمین نمونه ای از همین دست تغییرات است.

وی در پایان تدوین ابزار ارزیابی را الگوی مفیدی برای سنجش اثرات زیست محیطی پروژه های توسعه گردشگری دانست و گفت: با انجام ارزیابی های متناوب و سنجیده شده قبل، حین و بعد از پروژه های گردشگری می توان از صحت رعایت اصول پایداری و محیط زیستی اطمینان حاصل کرد.

شمس السادات زاهدی با ارائه چند راه حل نهایی در راستای تحقق گردشگری پایدار تصریح کرد: جذب گردشگران حامی محیط زیست، استفاده از مکانیسم های قیمت گذاری برای مدیریت جریان تقاضا، بازاریابی و بازار زدایی برای جلوگیری از هجوم بی رویه گردشگران و محدود کردن بازار در کنار بهره روی سبز از قبل به کارگیری تکنولوژی های پیشرفته می تواند خروجی های بیشتر و مناسب تری را در قبال بهره مندی از منابع کمتر محقق سازد.

وی در ادامه اضافه کرد: توسعه گردشگری و حفاظت از محیط زیست ایجاب می کند تا پژوهش های طولی در بازه های زمانی بلند مدت تر صورت گیرد و در زمان های طولانی تری اثرات گردشگری سنجیده شود. علاوه بر این، با آگاه کردن مردمان بومی به کسب منافع اقتصادی در موازنه با کسب منافع زیست محیطی و فرهنگی و اجتماعی می توان از آثار سو گردشگری جلوگیری کرد.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: باید همیشه به یاد داشته باشیم که زمین به اندازه نیاز تولید می کند نه به اندازه آز. لازمه ایجاد تغییر در این نگاه طمع کارانه بشر جز آموزش نیست، آموزشی که باید از دوران کودکی آغاز شود و در تمام دوران زندگی مورد تاکید قرار گیرد.

1