وقتی مدیر استانی محیط زیست در تامین حقوق و بنزین و لباس محیط بان زمینگیر شده، توقع پاسخگویی تمام عیار و بی عیب و نقص منصفانه نیست.
رئیس دانشکده محیط زیست می گوید: رگبار اخبار دردناک و نقدهای احساسی نه تنها واکنش همدلانه به دنبال ندارد بلکه متصدیان را خسته و مخاطب عام را واکسینه و بی تفاوت می کند.
«سازمان محیط زیست باید پاسخگو باشد». این جمله را منتقدان سازمان حفاظت محیط زیست طی چند سال اخیر در مجلس شورای اسلامی بارها به زبان آورده اند و متعقدند عملکرد این سازمان باید مورد رصد قرار داد. اما از آنجایی که سازمان های زیر نظر رئیس جمهور که به صورت معاونت اداره می شوند، کمتر خود را ملزم به پاسخگویی به نمایندگان می دانند و این سازمان ها جز به افکار عمومی و رئیس جمهور ملزم به پاسخگویی نیستد، حاشیه ای امن و مصونیتی آهنین برای آنها ایجاد شده است.
به عبارت دیگر برخلاف وزرا که معمولاً شمشیر استیضاح را بالای سر خود می بینند و در چند سال اخیر از گرفتن کارت های رنگی از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی دل نگران هستند، معاونان رئیس جمهور از جمله رئیس سازمان محیط زیست را خطر استیضاح تهدید نمی کند. این عدم نیاز به پاسخگویی و فقدان چشم ناظری که مطالبه گر باشد را برخی از منتقدان به عنوان یکی از نقاط ضعف سازمان محیط زیست قلمداد می کنند.
در همین رابطه اصغر محمدی فاضل رئیس دانشکده محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه امروزه همه ما در عصر خانه های شیشه ای زندگی می کنیم و جایی برای پنهان شدن وجود ندارد، گفتگو را با چند سوال آغاز می کند: وقتی از پاسخگویی حرف می زنیم باید معلوم باشد که دقیقاً از چه چیزی حرف می زنیم؟ اینکه یک مدیر تمام حقیقت ها را بگوید و اصلاً پنهانکاری نکند؟ آیا تضمینی وجود دارد که خودش متهم به تشویش اذهان عمومی نشود؟ آیا افشای اینکه فلان نهاد و سازمان و وزارت رسماً قانون شکنی می کند، روشنگری است یا ایجاد درگیری فرسایشی میان دستگاه های اجرایی؟ آیا آسیب شناسی ضعف های درون یک سازمان توسط یک مدیر سابق، خیرخواهی است یا خیانت؟ آیا در مقابل دستور غیرقانونی رییس مافوق ایستادگی کردن شجاعت است یا تمرّد؟
معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست کشور می افزاید: علاوه بر ابهام در مبانی نظری پاسخگویی، یک ابهام استقرایی هم وجود دارد که مطالبه اینکه سازمان محیط زیست باید پاسخگو باشد فی نفسه مطالبه درستی است، اما مشخص نیست ما در سپهر اداری و تشکیلاتی کشور این سازمان را باید با چه معیاری و با کدام سازمان یا وزارتخانه یا نهاد مقایسه کنیم؟ اگر ما استاندارد یا رویه روشنی در مورد گزارش عملکرد مالی، اجرایی و راهبردی به عموم مردم و رسانه ها داشته باشیم، میتوانیم قضاوت کنیم وگرنه سلیقه ای برخورد می کنیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به تفاوت زاویه نقد هر سازمان گفت: اینکه شما با چه داده هایی و چه رویکردی و چه ابزاری رصد می کنید تعیین می کند که چه اندازه از واقعیت را می توانید ببینید. من به عنوان یک شهروند که اتفاقاً کمی هم ارتباط با حوزه رسانه دارم نمی توانم حتی یک مثال بزنم که فلان وزارتخانه و مدیرانش پاسخ های شفاف، دقیق، علمی و قانع کننده ای برای افکار عمومی دارند. مثلاً علیرغم حساسیت و پیگیری افکار عمومی نسبت به ماجرای باز کردن بخیه از چانه کودک در وزارت بهداشت، شکست تیم ملی امید در وزارت ورزش، تولید خودروهای بسیار آلاینده در وزارت صنایع یا مصیبت های مسکن مهر در وزارت مسکن، چند درصد از افکار عمومی از پاسخگویی مدیران ذیربط قانع شده اند؟ ما چه شاخصی داریم که به یک مدیر عنوان «پاسخگو» بودن اعطا کنیم؟ فقط زیاد مصاحبه کردن یا جواب همه خبرنگاران را دادن کافی است؟
رئیس دانشکده محیط زیست گفت: متاسفانه در نبود معیارهای سنجش کیفیت مدیریت، برخوردهای ما هم سیاسی و صنفی و قبیله ای و احساسی می شود و رسانه یا ابزار اغتشاش فکری مخاطب می شود یا برای مدیر نقش مزاحم را پیدا می کند.
وی با اشاره به چند استیضاح در دولت های قبلی و فعلی گفت: در واقع مجلس از ابزار خود برای پرسشگری استفاده کرده و وزرا در معرض پاسخگویی قرار گرفته اند، ولی هیچکس رصد نکرده که آن پرسش و پاسخ های بعضاً داغ و جنجالی تا چه اندازه در رفع نارسایی ها یا باز شدن گره از کار مردم موثر بوده یا اصلاً افکار عمومی با آن همراهی کرده اند یا خیر؟
معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست کشور افزود: به تجربه قریب به چند دهه کار در محیط زیست ایران و همکاری نزدیک با چند رییس سازمان می توانم بگویم که هیچگاه موضوع محیط زیست به اندازه چند سال اخیر زیر ذره بین رسانه ها و افکار عمومی نبوده است و توقع به «پاسخگویی» مدیران محیط زیست قابل مقایسه با گذشته نیست. البته افزایش دانش آموختگان این رشته، رشد روزافزون وسایل ارتباط جمعی و سهولت دسترسی به آنها و از آن مهمتر علاقه عمومی به مشارکت در تولید و همرسانی اخبار به این افزایش توقع کمک کرده است
وی افزود: من قصد دفاع از سازمان محیط زیست را ندارم و اتفاقاً خودم نقدهایی دارم که یا خصوصی به مدیران گفته ام و نوشته ام و یا در رسانه ها منتشر شده، ولی تردید جدی دارم که یک مدیر میانی یا ارشد در سازمان محیط زیست برای مواجهه با پدیده نوظهور شهروند–خبرنگار کمترین آموزشی دیده باشد و یا حتی در یک جلسه عادی توجیه شده باشد. وقتی مدیر استانی محیط زیست در تامین حقوق و بنزین و لباس محیط بان زمینگیر شده، توقع پاسخگویی تمام عیار و بی عیب و نقص در دورانی که یک گردشگر و کوهنورد و علاقه مند به محیط زیست در عرصه کشور پهناوری مثل ایران با مشاهده هر کم و کاستی با گوشی تلفن همراه خود عکس و فیلم و خبر تولید و منتشر کند، منصفانه نیست.
فاضل گفت: به عنوان مثال در چند سال اخیر شاهد انبوهی از عکس و خبر و فیلم مربوط به کشتار حیات وحش هستیم. آیا این فزونی اطلاع، نشان دهنده افزایش شکارچیان غیرمجاز است یا کوتاهی محیط بانان یا اینکه زمینه های انعکاس این اخبار بیش از گذشته فراهم شده؟ آیا ما همگام با پیشرفت فناوری اطلاعات، نیروهای خود را مجهز کرده ایم یا آموزش داده ایم که توقع پاسخگویی داشته باشیم؟ از سازمانی که نیرو هایش هنوز با تکنولوژی بیسیم و روتر و ریپیتر دوران جنگ جهانی و با روش ًشاهین شاهین، اینجا عقاب، خش خشً با فرمانده خود ارتباط می گیرند، چه توقعی دارید؟
وی افزود: کدام استاندارد محیط بانی کشور با علم روز پیشرفت کرده که «پاسخگویی» پیشرفت کرده باشد. خاطرم هست یکی از مدیران قدیمی تعریف می کرد که گزارش دادند در حاشیه یکی از مناطق تحت مدیریت، پلنگی بر اثر برخورد با یک خودروی سنگین کشته شده و من دستور دادم راننده را رها کنید و چون پوستش هم متلاشی شده بود و برای تاکسیدرمی مناسب نبود شبانه لاشه را دفن کردیم، هیچکس خبردار نشد و تمام! ایشان حتی یادش نبود که موضوع را به ستاد گزارش داده یا خیر؟ حالا شما فکر می کنید با پیشرفت تکنولوژی امکان این پنهان کاریها هست؟ الان همان راننده ضارب یا مامور پلیس راه یا محیط بان یا روستاییان اطراف، یک عکس ًمن و پلنگ مرده، همین الان، یهویی!ً می گیرند یا با مختصات دقیق یک مستند جانخراش تولید می کنند و در چند دقیقه همه جهان خبردار می شوند.
رئیس انستیتو علوم و فناوری های محیط زیست کشورهای عضو اکو گفت: ما که تنها کشور دارای مناطق حفاظت شده و نظام محیط بانی نیستیم. اگر یک نگاهی به کشورهای همطراز خود بیندازیم باید قبول کنیم که در حق محیط زیست کشورمان کوتاهی کرده ایم. منطقی نیست که یک نهاد مهم ملی را در حد یک اداره آموزش و پرورش تجهیزات و حقوق و اختیارات و آموزش بدهیم و در زمان پاسخگویی انتظاری در حد وزارت نفت داشته باشیم. اخبار را نگاه کنید. تعداد و تنوع گفتگوهای برخی مدیران محیط زیست از یک وزیر بیشتر است. افکار عمومی پرسشگر و خبرنگارها تخصصی شده اند ولی مدل مدیریتی ما هیچ تفاوتی با 10 یا 20 سال قبل ندارد.
فاضل با اشاره به اینکه هر گفتگو و مصاحبه ای به معنی پاسخگویی نیست افزود: مردم و رسانه ها حق دارند پرسش کنند و پاسخ بگیرند و ما نمی توانیم بدون اقناع آنها فقط بخواهیم به پویش های محیط زیستی بپیوندند و سازمان محیط زیست را یاری کنند ولی این ماموریت خطیر نیاز به «مامور» مجهز، روزآمد و آگاه دارد.
رئیس دانشکده محیط زیست گفت: اتفاق مثبتی که در رسانه های محیط زیستی در حال رواج است، فاصله گرفتن از مصاحبه های ناگهانی و غافلگیرانه و رفتن به سمت تهیه گزارش های مستند و علمی است. سال گذشته من در نوشتاری با عنوان «اپوزیسیونیسم محیط زیستی» اعتیاد به مصیبت سرایی در محیط زیست کشور را نکوهش کردم که البته انتقاداتی هم دریافت کردم ولی متاسفانه همچنان تصاویر و اخبار رسانه های محیط زیستی، سیاه و نومیدکننده و مرگ آلود ند و گاهی آن قدر تکرار شده اند که حساسیت زدایی شده و به یک نورم تبدیل شده اند.
فاضل افزود: تردیدی نیست که خطاهای توسعه ای دهه های گذشته، هامون و ارومیه و پریشان و میانکاله را به لبه نابودی کشانده، اما مگر عرصه دیگری در سپهر مدیریتی کشور از چنین خطاهایی صدمه ندیده است؟ چرا در عرصه سیاست، ورزش و اقتصاد که تنی زخمی از تصمیم های غیراصولی و غیرکارشناسی دارند، هنوز امیدواری وجود دارد؟ چرا با نارضایتی از عملکرد یک دولت یا مجلس باز هم برای ایجاد یک تغییر به پای صندوق رأی می رویم؟ اگر گمان می کنیم با انتشار مکرر تصاویر و اخبار تلخ و بمباران ساکنان موقت پردیسان در حال کمک به محیط زیست هستیم، خطا رفته ایم. رگبار اخبار دردناک و نقدهای احساسی نه تنها واکنش همدلانه به دنبال نخواهد داشت بلکه متصدیان را خسته و افسرده و مخاطب عام را واکسینه و بی تفاوت می کند تا جایی که کمتر اتفاق و خبری، حساسیت عموم را موجب شود.
رئیس دانشکده محیط زیست در پایان گفت: اعتقاد دارم تا زمانی که محیط زیست اولویت واقعی نظام نباشد، مشکل با تغییر دولت احمدی نژاد با روحانی یا جابجایی واعظ جوادی و محمدی زاده و ابتکار تفاوت چشمگیری نمی کند. وقتی مسئولیت و مشکلات یک نهاد حاکمیتی با اختیارات و امکاناتش هیچ تناسبی ندارد، می توان به راحتی هر انتقادی را سیاسی کاری و سیاه نمایی دانست و هر مدافعی را به سفیدنمایی، توجیه کردن بی کفایتی دولتی ها، نامحرم دانستن افکار عمومی و سرپوش گذاشتن بر واقعیت متهم کرد.
ما برای دوستان محیط بان، بنزین به عنوان سوغاتی می بریم. این عزیزان همیشه مشکل کمبود بنزین دارند.