نشست «باغ های کن؛ آخرین بازمانده باغ های تهران» 14 بهمن در باغ موزه قصر توسط انجمن مفاخر معماری تهران برگزار شد.
باغ های کن، تنها پهنه به هم پیوسته باغات شهر تهران، با محصول خرمالو، اندکی انار و توت، مهم ترین ثروت فرهنگی-طبیعی شهر تهران است که از گذشته ای دور تا به امروز همراه با تهران در تاریخ حرکت کرده و به این نقطه از تاریخ رسیده است.
نکته جالب اینجا است که باغات کن در ابر شهر تهران، در پس این همه سال توسعه و گسترش افقی و عمودی، هنوز هم هر سال محصول میوه (خرمالو و اندکی توت) می دهد. بنابراین تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها در خصوص نحوه برخورد با این یادگار طبیعت دشت تهران بسیار حائز اهمیت است.
علیرضا قهاری، رئیس هیات مدیره انجمن مفاخر معماری ایران در پنل گفتگو این نشست گفت: مردم شهر تهران باید در حفاظت از طبیعت و درختان شهر تهران مطالبه مستمر داشته باشند. این استمرار در مطالبات است که می تواند گره از نابودی فضای سبز و درختان شهر تهران باز کند.
اقبال شاکری، عضو شورای شهر اسلامی تهران و عضو هیات علمی دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست با اشاره به مصوبه پیشنهادی شورای شهر تهران که به همت کمیته محیط زیست کمیسیون خدمات شهری در مورد باغات کن نوشته شده است، گفت: کلیه فضای بالا و پایین بزرگراه شهید همت قرار است برای محدوده فضای سبز تهران ثبت شود و کاربری آن نیز به کاربری فضای سبز تبدیل شود. این مصوبه در حال طی کردن مراحل خود است.
وی اضافه کرد: شهرداری همچنین قصد دارد با ارائه راهکارهایی برای مالکین این محدوده، مشویق هایی ایجاد کند تا مالکین و اهالی نیز با این طرح همکاری کنند. شهرداری همچنین در نظر دارد با همکاری سازمان آب منطقه ای یک سیستم آبیاری طراحی کند تا به ماندگاری بیشتر این باغ ها کمک شود.
عضو شورای شهر اسلامی تهران با اشاره به دو دغدغه بسیار مهم در پرداختن به موضوع باغ های کن تصریح کرد: تجارب ناموفق شهرداری در تملک فضاهای ویژه شهری به سبب هزینه های سنگین تحمیلی و ناتوانی در نگهداری مناسب از نواحی تحت تملک نشان از ناکارآمدی واضح سازمان های دولتی دارد. در حال حاضر تا جایی که می توان باید به دنبال راه حل های مشارکتی بود.
این استاد دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست با تاکید بر جبران عدم النفی مالکین این باغ ها بیان کرد: از آنجایی که انگیزه های بالایی برای تبدیل این باغ ها به کاربری های ساخت و ساز مسکونی و تجاری وجود دارد، باید جبران عدم النفی به شیوه ای موثر و کارآمد صورت پذیرد.
علی دشتی، مشاور حقوقی کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اصل 40 قانون اساسی تصریح کرد: هیچ کس حق ندارد اعمال حق خویش را وسیله ی ضرر به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد و متاسفانه این در حالی است که از جنبه قضایی بیشتر بر حفظ حقوق مکتسبه افراد در مقابل منافع عمومی تاکید می شود. چه در باغ های کن و چه در سایر باغ های تهران ردپای این نوع تفکر اشتباه به خوبی قابل مشاهده است.
وی با بیان این نکته که در حفظ فضاهای سبز شهری، فقدان قانونی وجود ندارد، اظهار کرد: در قانون اساسی، قوانین عادی و مقررات شورای عالی شهرسازی و معماری بر حفظ و توسعه فضای سبز در شهرها تاکید شده است. پس مشکل عدم وجود قوانین مورد نیاز نیست. مشکل این است که شرایط و اجبار اقتصادی بر فضای سبز شهری غلبه می کند و همه به دنبال توجیه حقوق مالکین خصوصی هستند تا منافع عمومی.
مشاور حقوقی کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران وجود تبصره های متعدد در اصول قانونی را دلیل اصلی نادیده گرفته شدن قانون دانست و گفت: در ماده 100 قانون شهرداری گفته شده است شهرداری می تواند از ساخت و ساز غیر مجاز در املاک فاقد پروانه یا مخالف مفاد پروانه جلوگیری کند. در تبصره های این ماده به شهرداری این اجازه نیز داده می شود تا به جای تخریب از اخذ جریمه استفاده نماید. متاسفانه هنگامی بحران ایجاد می شود که استثنا تبدیل به اصل می شود و اصل قانون به اخذ جریمه تغییر ماهیت می دهد.
وی در ادامه اضافه کرد: چاره ای جز جلوگیری قاعده سازی های نامشروع وجود ندارد. قاعده سازی هایی که به شکل گیری فرهنگی منجر شده اند که در نهایت ما را امروز به نقطه کنونی رسانده اند. متاسفانه ما هرگز به پای فضای سبز و درختان شهر تهران نایستادیم و سلامت و سعادت انسانی را فدای توسعه های زودگذر و زودبازده کرده ایم.
علی دشتی بیان کرد: باید جلوی مفرهای قانونی چون کمیسیون ماده 5 گرفته شود. یک روز می گوییم فقط 4 طبقه باید ساخت، سپس کمیسیون ماده 5 یک طبقه اضافه می کند و مقدار مشخصی جریمه اخذ می کند. طرح تفصیلی شهر به راحتی توسط کمیسیون ماده 5 که دبیر آن شهرداری تهران است، تغییر داده می شوند و از بین می رود.
وی در پایان با تاکید بر لزوم شفافیت مالی شهرداری افزود: مردم باید بتوانند رد پول های شهرداری را بگیرند و ببینند این پول ها صرف چه کارهایی می شود. عدم وجود شفافیت است که موجب شده است ما کمتر با مشارکت شهروندی مواجه باشیم.
حسین یوسفی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با تاکید بر دانش به عنوان اصل توسعه یافتگی گفت: دانش جهانی به نقطه ای رسیده است که ما را ملزم به حفاظت از منابع طبیعی می سازد.
این استاد دانشگاه که به عنوان نماینده دولت در کنوانسیون تغییرات اقلیم نیز شرکت کرده است حفظ پوشش های گیاهی خصوصا درختان را از راهکارهای اصلی برای پیش گیری از پیامدهای تغییرات اقلیم دانست و گفت: تمام کشورهای دنیا از سال 2020 باید برای میزان دی اکسید کربن تولیدی خود مالیات بپردازند. فقط در صورتی از پرداخت این مالیات ها معاف خواهیم شد که دی اکسید کربن کمتری تولید کرده و پوشش های گیاهی کشور را حفظ کنیم.
وی در ادامه اضافه کرد: یک تن چوب هم وزن خود دی اکسید کربن در خود نگه داشته و به ماده آلی تبدیل می کند. در بین پوشش های گیاهی درخت از اهمیت ویژه ای برخوردار است و برای زندگی انسان فواید بسیاری به همراه دارد. خوشبختانه یا متاسفانه زندگی ما به وجود درخت گره خورده است. تخریب جنگل ها و از بین بردن درختان پیامدی جز به خطر انداختن زندگی نوع بشر ندارد.
کیانوش سوزنچی، عضو کمیته محیط زیست شورای شهر و استاد دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به این واقعیت تلخ که تهران از سال 1368 تا 1388، 4000 هکتار از باغات خود را از دست داده است، اظهار کرد: مجموعه باغ های کن در شهر تهران نیز از جمله محدوده های باغی هستند که به سبب نپرداختن به کاربری اصلی خود و بعضا شکل گیری کاربری های ثانویه، نا متناسب با ماهیت باغی و بعضا غیرقانونی نظیر انبار، تفکیک زباله، پارکینگ و گورستان ماشین در حال نابودی هستند.
این استاد دانشگاه حفاظت از این باغ ها را در گرو تعریف کاربری های مناسب برای باغ های کن دانست و گفت: حفاظت فعال جز تعریف کاربری های متناسب با ماهیت باغ های کن نیست.
بنا بر گفته های وی از سال 1376 تا 1392 برای محدوده باغ های کن طرح های متفاوتی در نظر گرفته شده است اما با وجود تمام این طرح ها هنوز وضعیت این باغ ها نامعلوم است و مشخص نیست آیا در پهنه های فضای سبز شهری قرار می گیرد و شهرداری آن را به تملک خود در می آورد یا نه!
عضو کمیته محیط زیست شورای شهر همچنین به وضعیت رو به رشد صدور پروانه های مجوز ساخت و ساز از سال 1376 تا 1385 اشاره کرد و گفت: حفظ باغ های کن نیازمند مطالبه عمومی و مداخله مدیریتی است.
دکتر کیانوش سوزنچی در پایان پنل تصریح کرد: حفاظت از بیرون امکان پذیر نیست. تا وقتی که حفاظت نهادینه نشود و مردمان شهر تهران درک نکنند باغ ها و درختان تهران بر زندگی آنها تاثیر مستقیم دارند، امر حفاظت محقق نمی شود. اگر مردم از دانش لازم بهره گیرند و از زندگی مطلوب و کیفیت محیط طبیعی مطلع شوند، قطعا خواستار حفاظت از فضاهای سبز شهری خواهند شد.
آقای محب علی، دبیر شورایاری محله کن، در پایان نشست به نمایندگی از مردم کن گفت: اگر ممنوعیتی برای جامعه از سوی حاکمیت اعمال شود که در سطح تحمل مردم و جامعه نباشد نه تنها به نفع جامعه نیست بلکه سرریز و عکس العمل منفی ناشی از آن متوجه همان جامعه می شود.
وی در ادامه افزود: اینکه مسئولین شهری نسبت به حفظ باغ های کن به عنوان ریه تهران بزرگ می اندیشند به جای خود محترم است اما اینگونه طرح ها و تلاش ها نمی تواند به قیمت پایمال نمودن حقوق مردم کن صورت گیرد. آیا باید تمام هزینه های تخریب محیط زیست و آلودگی کلان شهر تهران را تنها مردم کن بپردازند.
دبیر شورایاری محله کن اظهار کرد: در مدت 10 سال گذشته 50 درصد از باغات و فضای سبز کن به صورت لابی های غیرقانونی مورد تخریب واقع شده است و این روند هنوز ادامه دارد. مردم کن با حفظ فضای سبز موافق هستند اما باید تدبیری منصفانه اندیشیده شود تا حقوق مالکین در آن لحاظ شود.
وی در پایان اضافه کرد: برنامه ریزان شهری باید دقت کنند در کنار پیشنهادات صلبی حتما مشوق های منطقی نیز پیشنهاد دهند.
اقبال شاکری، عضو شورای شهر اسلامی تهران در تایید گفته های دبیر شورایاری محله کن گفت: هزینه عدم النفی مالکین باغ های کن باید در برنامه ها و طرح های مربوطه در نظر گرفته شود. از طرف دیگر باید مشوق هایی را برای مالکینی که درصدد حفظ باغ خود بر می آیند در نظر گرفت. اعطای این مشوق ها در حقیقت سرمایه گذاری بر حیات و سلامت شهر تهران است.
