28 مارس 2024 - 22:11

چرا برخی محلی ها از گردشگران "ترس" دارند؟

4 ژانویه 2016 - 14:40 dsfr.ir/g64t3

چرا برخی محلی ها از گردشگران "ترس" دارند؟
نادر رضائیان
مرد چوپان گیلکی

آیا تا به حال حساسیت های جامعه محلی و مقاومت آن ها در برابر گردشگران بررسی شده است؟

کمی به عقب برویم و موضوع را ریشه ای تر بررسی کنیم و ببینیم این مخالفت ها و ممانعت های نظارتی و انتظامی برای ورود گردشگر به منطقه ای به چه دلیل انجام می شود. این رفتارهای سلیقه ای در برخورد با گردشگر تا چه حد می تواند عامل بازدارنده در تکرار ناهنجاری ها باشد؟

آیا تا به حال حساسیت های جامعه محلی و مقاومت آن ها در برابر گردشگران بررسی شده است؟ به نظر می رسد ناهمخوانی الگوها و ارزش ها، برخی جوامع میزبان را در آستانه ترس و مقاومت در برابر گردشگر قرار داده است.

محمد منظرنژاد، مدرس و راهنمای گردشگری به دنبال برخوردهای سلبی با تورهای گردشگری و گسترش مقاومت پاره ای از جوامع محلی در برابر ورود گردشگران، در یادداشتی نگاهی به پیش فرض های این وقایع داشته است.

این مدرس راهنمایان تور نوشته: «مدتی است درباره گردشگری و برخوردهای نظارتی در خبرها مطالبی را مطالعه می کنم که پیشینه ای چند ساله دارد و هر سال در خبرها مطلبی از آن منتشر می شود، ولی به نظر می رسد در چند سال اخیر با توجه به انتشار این گونه اخبار و اطلاع رسانی از پیامدهای آن، نگاهی ریشه ای و بنیادی به این مسأله نشده است.

آنچه از اتفاقات این چند سال برمی آید آن است که هر شخصی موضوع را با سلیقه، دیدگاه و نظر خود بررسی می کند و چه بهتر بود این موضوع در اتاق فکری متشکل از نماینده همه ی اصناف و اقشاری که به نوعی با گردشگری در ارتباط هستند، بررسی می شد و حتی در این اتاق فکر از حضور و نظرات دهیاری ها و شوراهای روستاهای هدف گردشگری نیز استفاده می شد.

آنچه از نظر کارشناسی نیز بسیار اهمیت دارد این است که باید قبل از معرفی هر منطقه به عنوان یک سایت گردشگری نسب به تحقیق منطقه و ظرفیت سنجی آن اقدام کرد. برای معرفی منطقه ای به عنوان مقصد گردشگری باید کلیات و جزییات منطقه و ظرفیت های آن را مورد بررسی قرار داد و سپس بعد از برنامه ریزی راهبردهای مدیریتی به معرفی آن به عنوان یک سایت یا منطقه گردشگری اقدام کرد.

در این خصوص بررسی الگوها و هنجارهای اخلاقی، فرهنگی، سنت ها و مراسم های خاص منطقه ای، عقاید و بسیاری موارد دیگر، از جمله حساسیت های جامعه میزبان مورد بررسی قرار می گیرد و بعد از ارزیابی فرصت ها و تهدیدها، برای آشناسازی جامعه میزبان با گردشگری برنامه ریزی می شود و در نهایت می توان با مشارکت جامعه میزبان به آماده سازی زیرساخت های لازم برای پذیرایی از گردشگران اقدام کرد.

حال باید با نگاهی کارشناسی و واقع بینانه به این موضوع پرداخت و از جامعه میزبان به عنوان یکی از بخش های گردشگری در خصوص چالش ها، فرصت ها و تهدیدهای گردشگری نظرسنجی کرد، چرا که به نظر می رسد بسیاری از مقاومت ها برای ممانعت از ورود گردشگر به منطقه ای به دلیل عدم آشنایی با هنجارها، الگوها و حساسیت های منطقه صورت گرفته است. در سال های اخیر نیز شاهد چنین برخوردهایی از سمت برخی روستاها بودیم، ولی بررسی های کارشناسانه در این باره انجام نشده و بیشتر از هر چیز به عکس العمل های پیش آمده پرداخته شد.

این که به دنبال بررسی موضوع مخالفت و ممانعت برای ورود گردشگر به منطقه ای باشیم و یا در خصوص رفتارهای نظارتی و انتظامی صحبت کنیم نیاز دارد کمی به عقب تر برویم و موضوع را ریشه ای تر بررسی کنیم و ببینیم این رفتارها و برخوردها "عمل" هستند یا "عکس العمل" و شاید بهتر است بگویم باید دید ممانعت و برخوردها به چه دلیلی انجام می شود و حساسیت های بوجود آمده بر چه اساس است تا بتوان آن را مدیریت کرد.

یکی از مهم ترین مسایلی که باید به آن توجه داشت شناخت حساسیت ها و ارزش های جامعه میزبان است. از آنجا که برای رسیدن به هر مقصد گردشگری باید از شهرها، شهرستان ها، روستاها و حتی مناطق طبیعی گذشت باید ارزش ها و الگوهای مقاصد را شناخت، چرا که ممکن است برخی از هنجارهای شهر در یک روستا به نوعی ناهنجاری و اختلاف فرهنگی محسوب شود و در نهایت می تواند حساسیت جامعه میزبان را برانگیزد.

شعار توسعه پایدار که در هر فعالیتی یکی از اساسی ترین شعارهایی است می تواند باعث ایجاد چارچوب های خاص برای توسعه و پایداری آن فعالیت شود، رابطه مستقیم با این فعالیت دارد، چرا که اگر رفتارهای جامعه گردشگری و جامعه میزبان در تقابل با یکدیگر و از طرفی حتی رفتارهای هر دو در تقابل با طبیعت باشد و با ارزش ها و الگوهای استاندارد تعریف شده در منطقه هدف همخوانی و همگام سازی نشده باشد می تواند باعث تهدید و در نهایت اثرات مقاومت و محدودیت هایی شود که در برخی مواقع باعث آثار بحرانی خواهد شد.

امروزه زمانی که از صنعت گردشگری سخن به میان می آید در معنی و مفهوم آن می توان همبستگی و انسجام کلیه عناصر و زیرساخت های گردشگری را برای به ثمر رسیدن یک محصول گردشگری متوجه شد، بنابراین باید با توجه به ورود گردشگری کشورمان به عرصه جدیدی از این صنعت، این انسجام و هماهنگی را سازماندهی کرد و قانون و چارچوبی یکسان برای محصول گردشگری ارایه کرد. باید در نظر داشت گردشگری نوعی فعالیت نو با ظرفیت های اقتصادی بالا است و هر روزه می توان شاخه ای جدید را به این محصول اضافه کرد.

به نظر بنده گردشگری و شاخه های فعالیت در آن انتها ندارد و بسیار گسترده است، برای مثال روزی "گردشگری طبیعت" به منظور و با هدف دیدن جنگل و کویر انجام می شد و امروزه روستاگردی، بازدید از وقایع فرهنگی و سنت ها، بازدید از مراسم های محلی، کشاورزی، شغل و ... همگی به شاخه های گردشگری تاریخی، فرهنگی و طبیعی اضافه شده اند. امروزه برخی از گردشگران علاقمند بازدید از کویر و برخی برای دیدن مراسم زعفران چینی علاقمند هستند. چندی قبل تعدادی مسافر خارجی بازدید از مراسم عزاداری عاشورا را درخواست داشتند و همچنین علاقمند به دیدن عشایر بودند که در چند ماه اخیر به ایران آمدند و بعد از 18 روز سفر به کشور خود بازگشتند و در خاطرات و سفر خود اشتیاق زیادی به شرکت در مراسم عزاداری و صرف غذای نذری داشتند. این نشان می دهد گردشگری می تواند روز به روز گسترده تر شود و قابلیت توسعه برای اهداف خاص را دارا باشد، ولی برای پایداری و توسعه نیاز است، زیرساخت  لازم برنامه ریزی و قانونمند شود.

با توجه به این که چندین سال در جزیره قشم زندگی می کردم و با مردم محلی در ارتباط بودم به واقع دریافتم ارزش های بومی، عقاید و سنت ها از حساسیت های هر فردی است که به سن و سال ربطی ندارد و برای افراد یک شهر و روستا بسیار مهم است مهمانی که وارد منطقه و حریم آنجا می شود بتواند الگوها و ارزش های آن منطقه را رعایت کند، بنابراین همین موضوع را برای گردشگران تبدیل به فرصتی به عنوان یک جاذبه کردیم، برای نمونه پوشش خانم های محلی و گذاشتن برقع را بعد از بررسی و تحقیق از افراد محلی توانستیم به گردشگر به گونه ای توضیح دهیم تا جایی که به عنوان یک ارزش فرهنگی و یادگار از منطقه هدف، خریده و با خود به سوغات بردند.

شناخت ارزش ها و الگوها کمک می کند تا برای ورود به یک منطقه، استاندارد خاصی تعریف شود. در کشورهای دیگر نیز قوانین، مقررات و چارچوب های مشخصی تعریف شده است که افراد مرتبط با گردشگری را موظف به رعایت آن می کند.

از طرفی دستگاه نظارتی نیز در این خصوص با آگاهی به قوانین و دستورالعمل ها رفتار می کند، برای نمونه می توان به الگوهای پوششی اشاره کرد که در هر کشوری خاص است و قوانین مخصوص خود را دارد، ولی محدودیت هایی نیز وجود دارد که باعث می شود فرد با توجه به نوع برنامه سفر، پوشش خود را با توجه به شرایط تغییر دهد، برای نمونه افرادی که به کوهنوردی، صخره نوردی، اسکی، غواصی، دامنه گردی، قایقرانی و کویرنوردی می روند هر کدام با توجه به شرایط، نیاز به پوشش خاص دارند که نباید از عرف و شئونات تعریف شده ی کشور خارج شوند، ولی قبل از این که مقصدی به عنوان گردشگری معرفی شود باید آموزش های لازم برای آشنایی منطقه ی هدف با گردشگر انجام شود و از طرفی با اطلاع رسانی توسط شرکت خدمات مسافرتی و با توجه به تحقیقات به عمل آمده از حساسیت ها و هنجارهای جامعه میزبان می توان آموزش های لازم را به گردشگران ارایه کرد تا در نتیجه این آموزش ها به اهداف توسعه پایدار نزدیک شد.

امروزه در بسیاری از خبرها و نشست ها هنوز واژه ها به درستی استفاده نمی شود، برای نمونه واژه «تورگردان» و «راهنمای گردشگری» در بسیاری مواقع به اشتباه استفاده می شود، در صورتی که تورگردان همان شرکت گردشگری است که خدمات تور را ارایه می دهد و راهنمای گردشگری افراد واجد شرایطی هستند که توسط شرکت تورگردان برای به ثمر رسیدن تور به کار گرفته می شود. این می رساند که ما اولین و اساسی ترین کار در خصوص شناساندن عناوین اصلی محصول گردشگری (راهنمای گردشگری تورگردان) را به درستی انجام نداده ایم.

لازم به یادآوری است زیر ساخت های اصلی که تولید یک محصول گردشگری را مدیریت و برنامه ریزی می کنند شرکت های خدمات مسافرتی و راهنمایان گردشگری هستند که در فعالیت میدانی با دیگر عناصر و ارگان های مرتبط گردشگری در ارتباط خواهند بود و رفتار و برنامه ریزی آنها تاثیر مستقیم بر توسعه و پایداری محصول گردشگری خواهد داشت.

همچنین لازم به ذکر است که این دو از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بعد از انجام مراحل مختلف و احراز صلاحیت موفق به اخذ پروانه و مجوز فعالیت در عرصه گردشگری شده اند و با توجه به چارچوب هایی که تا حدودی برای ایشان تعریف شده فعالیتی هدفمند انجام می دهند که کمترین تاثیر منفی را در منطقه خواهد گذاشت و بالطبع شاهد اتفاقات مثبت و تاثرات اقتصادی بسیار مفیدی نیز هستیم که ناشی از فعالیت های شرکت های دارای مجوز است، چرا که شاهدیم بسیاری از شرکت های تخصصی طبیعت گردی با برنامه ریزی و رعایت الگوها و هنجارهای منطقه تاثیر اقتصادی بر منطقه هدف گذاشته تا جایی که مشارکت های مردمی در روستا برای ایجاد یک زیرساخت گردشگری منتج شده است، به مانند روستای سهیلی در جزیره قشم که چندین سال است جوانان و خردمندان روستا با سرمایه های خود اقدام به تاسیس تعاونی و انجام طرح های گردشگری برای رونق روستای خود کرده اند و در مقابل اشخاص حقیقی و شرکت هایی را می توان شاهد بود که بدون داشتن هر گونه مجوز از سازمان مربوطه اقدام به تبلیغ و ارایه خدمات گردشگری می کنند و در نهایت مشکلات و تهدیدهای بسیار را برای این محصول گردشگری که به تازگی در روند صنعتی شدن قرار گرفته، به بار می آورند.

از آنجایی که فعالیت های اشخاص حقیقی و شرکت های بدون مجوز و پروانه فعالیت از اهداف توسعه پایدار فاصله دارد و نظارتی بر عملکرد ایشان نیست، باعث شده تا به قولی خشک و تر با هم بسوزند و شرکت های دارای مجوز و راهنمایان دارای کارت راهنمای گردشگری در آتش عملکرد نا صحیح آن ها بسوزند.

در این میان می توان به ارایه قیمت های پایین تورهای گردشگری توسط ایشان و تخریب بازار گردشگری نیز اشاره کرد که باعث شده شرکت های گردشگری دارای مجوز که هزینه های حاشیه ای چون مالیات، بیمه، ارزش افزوده، کارمند، آب، گاز، برق، اجاره و ... را متحمل می شوند توان رقابت با قیمت های این اشخاص را که مکان مشخصی ندارند و با یک سیستم کامپیوتر موبایل و شماره حساب فعالیت می کنند، نداشته باشند.

آیا جستجو کردن این اشخاص و شرکت ها که در شبکه های مجازی تبلیغ می کنند و یا از میادین و سطح شهر اقدام به شروع سفر می کنند سخت است؟ آیا اطلاع رسانی به گردشگر و ارایه بروشور و استفاده از رسانه ها برای آشناسازی گردشگران با حقوق مشتری و الگوهای گردشگری کاری سخت است؟

لازم به ذکر است بهترین راه برای شروع هر اقدامی به منظور اصلاح و مدیریت چالش های این چنینی آن است که از خودمان شروع کنیم و آموزش و فرهنگ سازی و ایجاد چارچوب های اخلاقی را برای آغاز برنامه های خود در نظر بگیریم و آن را به تمام عناصر و زیرساخت های مرتبط با گردشگری ارایه دهیم تا دیگر شاهد هیچگونه رفتار سلیقه ای از جانب هیچ یک از زیرساخت های مرتبط با محصول گردشگری نباشیم.»

« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.

دیدگاه ها

  • اقامتگاه بوم گردی گیله بوم www.gileboom.info 6 ژانویه 2016 - 13:29

    با سلام عکس فوق متعلق به استاد حلاج رضایی، نمدمال روستای قاسم آباد از توابع چابکسر است. جلیقه تن ایشان نوعی نمد است که به کولاگیر معروف است. ضمنا عکاس این عکس نیز آقای نادر رضائیان هستند که مشخصاتشان روی عکس درج شده است. پیشاپیش از توجه شما سپاسگزاریم. http://goo.gl/7XfVBO gileboom@gmail.com

1