در حالی که تنوع زیستی در سراسر دنیا با تهدید جدی مواجه و شمار گونه های در معرض خطر انقراض رو به افزایش است، بسیاری از کارشناسان محیط زیست عامل اصلی انقراض گونه ها را از بین رفتن زیستگاه آنها می دانند.
سال ها است که دولت ها برای حفاظت از عرصه های طبیعی، دست یاری به سوی بخش خصوصی و جامعه محلی دراز کرده اند. بخش های غیردولتی با هدف کسب درآمد وارد عرصه شراکت با دولت شده اند و دولت ها در این میان تنها یک دغدغه دارند؛ برداشت پایدار از منابع طبیعی.
توسعه پایدار گردشگری به عنوان یکی از استراتژی های پایدار برای حفاظت از محیط زیست در عین بهره برداری از آن، همواره مورد توجه بوده است. گردشگری برای حفاظت، نتیجه سال ها تجربه دولت و بخش های غیردولتی در عرصه حفاظت و توسعه پایدار گردشگری در زیستگاه های طبیعی است.
شاید کمک اصلی گردشگری به حفاظت از محیط زیست ایجاد درآمد کافی برای انجام فعالیت های حفاظتی باشد. گردشگری باید بتواند بخش اعظم درآمدهای ایجاد شده از محل ورودیه های پرداختی گردشگران یا دیگر خدمات خریداری شده توسط آن ها را به سیستم مدیریت زیستگاه ها بازگرداند. این موضوع به ویژه زمانی که وظیفه مدیریت گردشگری در یک منطقه طبیعی بر عهده بخش خصوصی یا جامعه محلی است با چالش های بیشتری همراه است.
دست اندرکاران عرصه گردشگری در سطح کلان کشور باید به فکر ایجاد مکانیزمی برای جمع آوری بخشی از این درآمدها و سرمایه گذاری مجدد آنها باشند. دریافت مالیات یکی از این راه ها است. اگرچه اغلب دولت ها برای تشویق جامعه محلی به سرمایه گذاری و راه اندازی کسب و کارهای گردشگری، آن ها را به ویژه در سال های اولیه از پرداخت مالیات معاف می کنند، اما مالیات دریافتی از بخش خصوصی همواره یکی از درآمدهای اصلی دولت برای حفاظت از زیستگاه های طبیعی بوده است. در آفریقای جنوبی مالیات دریافتی از محل توسعه گردشگری حیات وحش، بودجه کافی را برای حفاظت از 40 درصد از پارک های ملی و مناطق حفاظت شده دولتی تامین می کند.
از سوی دیگر گردشگری قادر است آگاهی 2 گروه از بازیگران اصلی این صنعت را در رابطه با محیط زیست و مشکلات آن بالا ببرد و آنان را به حفاظت از طبیعت تشویق کند؛ نخست جامعه محلی و افراد بومی هستند که به طور مستقیم از محل گردشگری منتفع خواهند شد. افراد بومی به دلیل دشواری های زندگی و تنگناهای اقتصادی گاهی به دشمن شماره یک محیط زیست تبدیل می شوند. گردشگری قادر است راهی پایدار و در عین حال سودآور برای برداشت از منابع طبیعی پیش پای این افراد بگذارد و در عوض به دلیل ایجاد انگیزه های اقتصادی آنها را به نگهبانان شماره یک منابع طبیعی تبدیل کند.
گروه دوم نیز گردشگران هستند. گردشگری برای حفاظت در صدد است فاصله میان گردشگران و طبیعت را کم کند و آنان را از نزدیک با مشکلاتی که محیط زیست با آن ها دست به گریبان است آشنا کند. لمس برخی از این مشکلات از نزدیک، این افراد را به گردشگرانی مسوول با رفتاری محیط زیست دوستانه بدل خواهد کرد و چه بسا حمایت مادی و معنوی آنها را برای حفاظت از محیط زیست برانگیزد.
گردشگری برای حفاظت مفهومی تازه در عرصه مدیریت گردشگری طبیعت محور است؛ نگاهی نو که گردشگری را در شرایط کنونی راهی برای حفاظت از طبیعت می داند.
این مقاله توسط مهندیس مدنی (کارشناس ارشد برنامه ریزی توریسم) نوشته شده و در روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شده است.
