وزیر امور خارجه آمریکا در نامه ای به همتای ایرانی خود تلاش کرد با اشاره به اینکه واشنگتن «به رفع تحریم ها طبق برجام کاملا متعهد است»، تبعات احتمالی قانون جدیدی که سفر به آمریکا را سخت تر می کند، کنترل کند.
جان کری خطاب به جواد ظریف نوشت: «تغییرات جدید برای کسب روادید که در کنگره تصویب شده است و دولت اختیار توقف اجرای آن را دارد، به هیچ وجه مانع ما نمی شود که تعهدات خود طبق برجام را اجرا کنیم».
این خبر را عصر روز گذشته «حسین جابرانصاری»، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام کرد.
کری در نامه خود تأکید کرده: «به محض آنکه به روز اجرائی شدن برسیم، ما تحریم های مربوطه را برخواهیم داشت». کری در پایان می نویسد: «خوشحال می شوم که در این خصوص باز هم صحبت و توضیحات بیشتری ارائه کنم».
طرح دشوار شدن راه ورود به آمریکا برای اتباع چهار کشور ایران، سوریه، عراق و سودان با امضای رئیس جمهوری آمریکا به قانون تبدیل شده است. این مصوبه پس از آنکه در سنا به تصویب رسید، برای امضا به کاخ سفید فرستاده شد. برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در همین راستا در تذکری جمعی به رئیس جمهوری اعتراض خود را ابراز کردند. نکته پرسش برانگیز در طرح یاد شده آن است که در آن نامی از کشورهایی مانند پاکستان و عربستان که اتباع شان بیش ترین ارتباط و دخالت را در حوادث تروریستی دو دهه اخیر از جمله حملات 11 سپتامبر و حادثه اخیر «سن برناردینو» داشتند برده نشده و نام ایران که اتباعش هیچ گونه ارتباطی با این حوادث نداشته اند، در این فهرست دیده می شود.
کری در نامه اش به ظریف از «ویزاهای تجاری 10 ساله چندبار ورود و برنامه هایی برای تسریع در صدور ویزاهای تجاری و اختیار توقف اجرای این قانون» سخن گفته است.
اوباما پیش از آنکه این طرح در مجلس نمایندگان به تصویب برسد، در سخنرانی کاخ سفید گفت: «ما باید نظارت گسترده تری را درباره افرادی که بدون روادید وارد آمریکا می شوند اعمال کنیم تا بتوانیم متوجه شویم که آیا قبلا به مناطق جنگی سفر کرده اند یا خیر و ما با اعضای هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه در کنگره کار می کنیم تا دقیقا چنین کاری کنیم».
وزارت امور خارجه آمریکا نیز فردای روز تصویب این طرح در مجلس نمایندگان، از این طرح حمایت کرده بود.
این یکی از معدود مصادیقی است که دولت دموکرات اوباما و اکثریت جمهوری خواه کنگره با یکدیگر هم نظر هستند. جمهوری خواهان کنگره از هیچ تلاشی برای مخالفت با سیاست های اوباما فروگذار نکردند؛ چه سیاست های داخلی آمریکا و چه سیاست های خارجی آن که در رأس آن توافق هسته ای و تعامل با ایران قرار دارد. طرح ادعای نقض قطع نامه حقوق بشر با آزمایش موشک عماد و گذراندن قانون محدود کردن سفر بدون ویزا از همین دست تلاش هاست. این طور به نظر می رسد که دولت اوباما برای اینکه بتواند توازن را حفظ کند و تا جای ممکن سیاست های خود را پیش ببرد، از طرفی پای توافق هسته ای با ایران ایستاده است و از طرف دیگر مجبور است امتیازاتی به جمهوری خواهان بدهد.
وتو لاین-آیتم
این محدودیت ها در قالب طرح بودجه به تصویب رسید. دلیل این امر این بوده است که بر اساس قوانین آمریکا، رئیس جمهوری حق وتو «لاین-آیتم» ندارد. این حق وتو نوع خاصی از وتو است که بر آن اساس رئیس دستگاه اجرائی این حق را پیدا می کند که با مفاد خاصی از یک طرح که به تصویب مجلس قانون گذاری رسیده باشد مخالفت کند بدون آنکه با همه مفاد آن طرح مخالف باشد.
بیشتر فرمانداران ایالات مختلف آمریکا تحت قوانینی از این حق وتو برخوردار هستند. نیکسون، فورد، ریگان، بوش و کلینتون از جمله رؤسای جمهوری بودند که معتقد بودند رئیس جمهور آمریکا باید این حق را تمام و کمال داشته باشد اما در حال حاضر رئیس جمهور آمریکا فقط به صورت محدود و آن هم درباره قوانین مصوب مجلس نمایندگان و مجلس سنا از این حق برخوردار است. رؤسای جمهور ایالات متحده بارها به این مسئله اشاره کرده اند. رونالد ریگان در خطابه خود به کنگره در سال 1986 گفت: «من از شما می خواهم که حقی را که 43 فرماندار این کشور دارند من نیز داشته باشم. امسال به من این حق وتو را بدهید». بیل کلینتون چنین درخواستی را در سال 1995 تکرار کرد.
کنگره آمریکا نیز در تلاشی در سال 1996 سعی کرد با تصویب قانونی، این حق را به رئیس جمهور بدهد اما این قانون دو سال بعد توسط دادگاه عالی آمریکا مغایر قانون اساسی شناخته شده و با رأیی شش به سه لغو شد. از آنجایی که این قانون به رئیس جمهور این اجازه را می دهد که با بندهای خاصی از یک طرح مخالفت کرده و مابقی آن را تأیید کند، این طور به نظر می رسد که نمایندگان مجلس و سناتورها نیز راغب به تصویب چنین قانونی نباشند. به همین دلیل این مصوبه کنگره نیز به عنوان بندی از مفاد طرح بودجه روی میز اوباما رفت. از آنجایی که وتو کردن این طرح منجر به وتو شدن کل طرح بودجه و به تبع آن ایجاد شدن مشکلات مالی برای دولت آمریکا می شد و از طرفی نیز نمی توانست فقط یک بند را وتو کند، اوباما کل طرح را پذیرفت و این طرح با همه مفادش تبدیل به قانون شد.
واکنش ظریف به این مصوبه
وزیر امور خارجه ایران در گفت و گو با پایگاه خبری المانیتور با اشاره به قانون محدودیت صدور روادید در سفر به ایران گفت: «این موضوع یک پیام بسیار بد برای ایرانی ها به همراه دارد مبنی بر اینکه آمریکا روی سیاست خصمانه در قبال ایران تکیه کرده است». او درباره مصوبه جدید مجلس نمایندگان آمریکا برای محدودیت ورود افرادی که پیش از این به ایران، سوریه، عراق و سودان سفر کرده اند، گفت: «متأسفانه ما در حال دریافت پیام های مختلفی از واشنگتن هستیم که اغلب نیز منفی هستند. یکی از آن ها مصوبه جدید مبنی بر قانون محدودیت لغو روادید است. ما اکنون منتظریم ببینیم دولت آمریکا چگونه می خواهد خود را با تعهداتش طبق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تطبیق دهد». تاریخ انتشار این گفت و گو در پایگاه المانیتور نشان می دهد که این گفت و گو پیش از تصویب مصوبه در مجلس سنا و امضای اوباما و بعد از تصویب آن در مجلس نمایندگان انجام شده است.
تذکر جمعی نمایندگان به رئیس جمهور
مصوبه اخیر سنای آمریکا و امضای اوباما پای این مصوبه، روز گذشته واکنش هایی را در مجلس به همراه داشت.
سلیمی، نماینده محلات، در بین دستور کار جلسه دیروز با اخطاری اعتراض خود را نشان داد. در ادامه، محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس که اداره جلسه را بر عهده داشت، با وارد دانستن این اخطار گفت: «این بحث مهم است؛ چراکه این گونه رفتارها دیوار بی اعتمادی را بلندتر می کند و نشان می دهد که آمریکایی ها همچنان قابل اعتماد نیستند و ما نیز از مقامات و دستگاه دیپلماسی کشور می خواهیم در مقابل این رفتار خصمانه آمریکا اقدامات لازم را انجام دهند». چند نفر از نمایندگان هم پس از این اخطار برای لحظاتی شعار مرگ بر آمریکا سر دادند.
مهدی کوچک زاده هم در ادامه جلسه علنی تذکری شفاهی داد. همچنین در پایان جلسه دیروز، تذکر کتبی مصطفی کارخانه ای، نماینده همدان، خطاب به رئیس جمهور که به امضای 101 نماینده دیگر نیز رسیده بود، قرائت شد. در این تذکر، خطاب به روحانی آمده بود: «محدودیت مطرح شده در مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر تحریم اشخاصی که از پنج سال گذشته به ایران سفر کردند و یا سفر خواهند کرد، نقض صریح برجام است که اقدام قاطع دولت ایران را در اجرای ماده 3 قانون اقدام متقابل و متناسب جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام می طلبد در غیر این صورت ملت ایران شاهد نقض مکرر برجام از سوی شیطان بزرگ خواهد بود که این موضوع مغایر منافع ملی و ملت ایران است».
اثرات منفی این قانون برای ایرانیان
بر اساس این قانون، آن دسته از اتباع 38 کشور که پیش از سفر به آمریکا سابقه سفر به سوریه، عراق، ایران و سودان را در گذرنامه خود دارند، نمی توانند بدون ویزا وارد خاک آمریکا شوند. هر یک از این 38 کشور پیش از این با تصویب توافق نامه های دو جانبه، سفر اتباعشان به آمریکا و برعکس را بدون روادید مجاز دانسته بودند.
اصلی ترین قربانی این طرح، ایرانیانی هستند که از تابعیت دوگانه هر یک از این 38 کشور برخوردارند. دیگر اثر منفی این طرح (گذشته از هزینه زمانی و مالی اخذ ویزای آمریکا وجود دارد و ایرانیانی که مشمول این قانون می شوند باید آن را بپردازند) تأثیر منفی بر سفرهای گردشگری و کاری شهروندان این 38 کشور (اروپا، ژاپن، استرالیا و ...) به ایران خواهد بود که اکنون چنین سفرهایی را با یک مانع روبه رو می کند. این شهروندان با سفر به ایران خود را از سفر بی دردسر به آمریکا محروم می کنند. این موضوع همچنین می تواند بازرگانان را از سفر به ایران منصرف کند و هم زمان به صنعت گردشگری ایران ضربه بزند و احتمالا بر بهترشدن روابط تجاری و اقتصادی به ویژه میان ایران با اروپا و ژاپن هم سایه می افکند.
«لس آنجلس تایمز» چندی پیش در گزارشی نوشت اگرچه این محدودیت های جدید به این منظور طراحی شده است که پنج هزار اروپایی عضو داعش از آمریکا دور نگه داشته شوند، برخی نگران این مسئله هستند که این قانون همچنین می تواند مشکلاتی را برای شهروندان بی گناهی مانند مهاجران ایرانی و عراقی ایجاد کند که در اروپا سکونت دارند و اخیرا به سرزمین خود سفر کرده اند.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه شرق » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
