28 مارس 2024 - 16:52

ابتکارات سبز مرتعداری در کوهستان زاگرس مرکزی

8 دسامبر 2015 - 13:00 dsfr.ir/2z26q

زاگرس به ابتکارات سبز نیاز دارد

از بین رفتن تدریجی گونه های گیاهی و جانوری از یک سو و بهره برداری ناپایدار از اجزای منابع طبیعی در کوهستان زاگرس مرکزی از سوی دیگر، محصول در اولویت قرار نگرفتن تنوع زیستی در فعالیت های جاری و برنامه های توسعه است.

در این میان حفظ تنوع زیستی و سلامت اکوسیستم ها با استفاده از آگاهی رسانی و مشارکت مردم در برنامه های حفاظت از محیط زیست و ارزش های تنوع زیستی کوهستان زاگرس مرکزی باید از برنامه های اساسی باشد. لذا احیای اجزای مختلف اکوسیستم در بخش حیاتی و غیر حیاتی می تواند زمینه ساز احیای ساختار انواع اکوسیستم های کوهستان زاگرس مرکزی شود.

بیان مساله و ضرورت ها

عدم تعادل جمعیت انسانی وابسته به مرتع با توان و ظرفیت مراتع یکی از مهم ترین چالش های پیش روی مرتعداری سبز است و به همین دلیل این مهم در برنامه سوم توسعه اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی کشور به عنوان یک ضرورت ملی و در قالب طرح ملی تعادل دام و مرتع و به عنوان یک طرح محوری وزارت جهاد کشاورزی مورد توجه و تاکید مسولین و کارشناسان ذیربط قرار گرفت. با توجه به دستاوردهای مثبت آن در مناطق الگو متاسفانه در برنامه چهارم در قالب اعتبارات استانی مورد بی توجهی قرار گرفت و ادامه پیدا نکرد.

شرط اساسی جهت امکان اعمال هرگونه برنامه های مدیریتی و اجرایی موفق در مراتع منوط به ایجاد رابطه منطقی بین توان و ظرفیت مراتع با جمعیت انسانی و دامی  متکی به مراتع است که تنها در صورت فراهم شدن آن می توان اصول و مبانی مدیریت اکولوژیکی را برای مرتع تعریف و اجرا کرد و شاهد بهبود شاخص های اساسی مدیریت پایدار مراتع و تنوع زیستی بود. لذا ایجاد تعادل بین ظرفیت مراتع با دام متکی به آن و جمعیت انسانی وابسته به مراتع به عنوان اقدام اساسی و ضروری برای امکانپذیر کردن اجرای برنامه های لازم مدیریت مراتع و با هدف توسعه پایدار است.

زاگرس مرکزی

محدوده کوهستان زاگرس مرکزی چهار استان فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویر احمد و چهارمحال و بختیاری را در بر می گیرد. تقریبا 87 درصد این مساحت تحت نظارت مستقیم سازمان های دولتی است که شامل جنگل ها، مراتع، کوهستان ها، رودها و معادن است و از تنوع زیستی دارای اهمیت جهانی نیز برخوردار است. این در حالی است که حدود 56 درصد وسعت زاگرس مرکزی به مراتع اختصاص می یابد. مراتع در وضعیت توپوگرافی و آب و هوایی متفاوت، تنوع زیادی را در اکوسیستم ها و زیستگاه های سراسر این منطقه جغرافیایی نه چندان بزرگ به وجود آورده است. بدین ترتیب زیستگاهی برای تعداد زیادی از گونه ها شامل بیش از 2000 گونه از گیاهان و برخی گونه های پستاندار در معرض خطر و بومی ایجاد شده است. از طرف دیگر در دهه های اخیر و در نتیجه تغییرات جمعیت، نظام های اقتصادی و اجتماعی و کاهش روش های مدیریت و کاربری سنتی زمین، تنوع زیستی زاگرس رو به کاهش نهاده و در حال حاضر در معرض تهدید بسیار جدی قرار دارد.

متاسفانه وضعیت فعلی مرتعداری در منطقه، شرایط تخریب هر چه بیشتر مراتع را سبب شده است. عمده ترین عوامل مخرب در مراتع زاگرس علاوه بر جمعیت مازاد و دام مازاد متکی به مرتع (6/2 برابر)، بهره برداری مشاعی از مراتع و غیر اقتصادی بودن واحدهای مرتعداری هستند.

هدف

از مهم ترین اهداف برای دستیابی به مرتعداری سبز، به نحوی که ارزش های تنوع زیستی تامی ن شود، تدوین برنامهساماندهی جمعیت بهره بردار وابسته به مرتع و کاهش جمعیت دامی  مازاد به مراتع تا رسیدن به نقطه تعادل و ایجاد واحدهای مطلوب بهره برداری در مراتع با استفاده از تمامی  کارکردها و پتانسیل ها خواهد بود.

بنابراین در این برنامه تلاش بر آن است تا با کنترل عوامل محدود کننده از طریق تلفیق حفاظت همراه با بهره برداری پایدار و متوازن از مرتع، الگوی مدیریتی مناسب با تاکید بر نقش صاحبان عرف مراتع و تشکل های صنفی مربوط به آنها ارایه شود. اجرای موفق این برنامه ها در گرو ایجاد شرایط مناسب از طریق کنترل و کاهش عوامل تهدید در مراتع با حضور مستقیم بهره برداران، ذی نفعان و ذیربطان عرصه های طبیعی در محدوده مورد نظر با هدف توانمندسازی جوامع محلی برای مدیریت یکپارچه حفاظتی با تضمین برخورد با تهدیدات زیست محیطی و رعایت منافع اجتماعی است.

طرح ابتکارات سبز در مرتعداری پایدار در راستای هدف کلان طرح حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی، مطابق با سند حفاظت و توسعه پایدار به شرح زیر تدوین شده است.

  • توسعه پایدار و متضمن حفاظت از منابع طبیعی و زیستی در محدوده کوهستان زاگرس مرکزی
  • ارتقای آگاهی و جلب مشارکت تصمیم گیران، نهادهای مدنی و مردم در حفاظت از ارزش های تنوع زیستی
  • احیا، بازسازی و حفاظت از اکوسیستم های مرتعی در کوهستان زاگرس مرکزی
  • بهبود و تقویت نظام برنامه ریزی کلان توسعه سبز

اجرای موفق این طرح ها در گرو ایجاد شرایط مناسب از طریق کنترل و کاهش عوامل تهدید در مراتع با حضور مستقیم بهره برداران، ذینفعان و ذیربطان عرصههای طبیعی با هدف توانمندسازی جوامع محلی برای مدیریت یکپارچه حفاظتی با تضمین برخورد با تهدیدات زیست محیطی و رعایت منافع اجتماعی است.

1. تعاریف و مفاهیم ابتکارات سبز

اتحادیه ملی برنامه ریزی محیط زیست (2014) فعالیت های ابتکارات سبز را سازگاری با محیط زیست در قالب مدیریت بر محیط زیست، منابع طبیعی، کشاورزی ارگانیک و انرژی های تجدید پذیر، ارتقا منابع تولید کارآمد و پاک، کنترل آلودگی و مدیریت مواد زائد، بازسازی اکوسیستم ها و کاهش کربن و بهبود تنوع زیستی می داند.

مفهوم اقتصاد سبز در سال های اخیر به عنوان یک اولویت استراتژیک برای دولت ها و سازمان های بین دولتی مطرح شده است. در اروپا از آن به عنوان یک استراتژی و ویژگی برجسته در طیف وسیعی از برنامه های میان مدت و بلندمدت یاد می کنند (کمی سیون اروپا، 2010).  اهمیت رو به رشد اقتصاد سبز در سیاست اتحادیه اروپا نشان دهنده به رسمیت شناختن یک پارادایم اقتصادی است که با اهداف توسعه بلندمدت در اروپا مغایر است (اتحادیه اروپا، 2010).

در سراسر جهان ارتقا توسعه انسانی با اتخاذ الگوهای تولید و مصرف همواره فشار مضاعفی را بر محیط زیست وارد کرده است به طوری که زندگی در برخی از کشور خوب و در برخی دیگر محدودیت هایی را ایجاد کرده است. در واقع اقتصاد سبز یک سیاست اقتصادی و اجتماعی سازمان یافته ای است که بهبود زندگی را به دنبال دارد و دارای ابعاد مختلفی است.  اولین تمرکز آن بر افزایش بهره وری از منابع است، به طوری که موجب شناسایی نوآوری ها و دیدگاه هایی است که جامعه را قادر به تامین حداکثر ارزش افزوده از منابع و به حداقل رساندن هدررفت منابع می نماید.

خطر تغییرات آب و هوایی، نابودی تنوع زیستی و عدم امنیت آب و غذا از شکست مدل های اقتصادی کنونی در پی پرداختن به چالش های توسعه است که جهان در حال حاضر با آن مواجه است، مفهوم اقتصاد سبز به عنوان مسیری برای توسعه پایدار ارائه شده که در حال حاضر در بحث ها و گفتمان های جهانی و منطقه ای مطرح است. مفهوم اقتصاد سبز از گزارش برونتلان (سازمان ملل متحد 1987) این است که توسعه پایدار را به عنوان توسعه ای که مطابق با نیازهای انسان ها و جامعه بدون به مخاطره انداختن توانایی های نسل آینده و برای رفع نیازها می داند و ابعاد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی توسعه پایدار را در بر می گیرد.

واژه اقتصاد سبز در سال (2011) توسط اتحادیه ملی برنامه ریزی محیط زیست به عنوان اقتصادی که منجر به بهبود سلامت انسان، عدالت اجتماعی و در عین حال کاهش خطرات زیست محیطی می شود ارائه شده است. به عبارت دیگر هدف از اقتصاد سبز اقتصاد کارآمد منابع در تمام جنبه های اجتماعی است. اقتصاد سبز به عنوان یک مفهوم مهم برای توسعه پایدار پدید آمده است و بسیاری از کشورهای در حال توسعه مطالعاتی را در این حوزه در راه رسیدن به یک مسیر پایدار تحت عنوان سیاست اقتصاد سبز شناسایی کرده اند و برخی نیز برای این منظور فرصت سرمایه گذاری در فن آوری های سبز و فعالیت هایی را انجام دادهاند.

اقتصاد سبز یک چشم انداز از توسعه پایدار در آینده است که در آن تولید و مصرف در فضای سالم از زمین پایدار باشد. مرتعداری یکی از سیستم های تولید مواد غذایی است که در حال حاضر به طور گسترده ای به ارائه مواد غذایی با کیفیت بالا و با حمایت از خدمات اکوسیستم بستگی دارد. در حال حاضر مرتعداری به طور قابل توجهی به تولید مواد غذایی و حفاظت از محیط زیست کمک می کند اگر چه سیاست ها و سرمایه گذاری ها در بلندمدت موجب محدودیت ها و کاهش پتانسیل ها خواهد گردید.

مفهوم اصلی طرح ابتکارات سبز در مرتعداری پایدار اتخاذ سیاست های مدیریتی و اجرایی لازم با بسیج بهره برداران عرفی مراتع و مجریان طرح های مرتعداری با بکارگیری توان تشکل های جوامع محلی به ویژه انجمن های صنفی مرتعداران برای حفاظت تنوع زیستی و توسعه پایدار مراتع در هر سامان عرف با استفاده از تمامی  ظرفیت ها و پتانسیل ها و همچنین احیاء و اصلاح مراتع تخریب یافته و ایجاد نظم در بهره برداری ها در هر سامان عرف است.

جهت گیری اصلی در این برنامه طبقه بندی بهره برداران بر اساس میزان دام مجاز در پروانه های صادره و همگن کردن آنها در هر مرتع است. به احتمال زیاد در هر سامان عرف بهره بردارانی هستند که با یکدیگر مشارکت و همکاری مثبت داشته، دارای استراتژی و برنامه هستند و به دلیل منافع مشترک، حاضر به همکاری می  باشد شرط اساسی مشارکت فعال همگن کردن بهره برداران در هر سامان عرف می باشد و برای تحقق این امر ضرورت دارد بهره برداران خرد که حاضر به واگذاری پروانه های چرای دام خود در قبال دریافت حقوق عرفی و تغییر معیشت می باشند شناسایی واقدام کرد. با انجام این عمل و با استفاده از تمامی  ظرفیت ها و پتانسیل های سامانه ای عرف می توان در جهت تحقق واحد های بهره برداری مطلوب و اقتصادی که تخریب در آن ها به شدت کاهش خواهد یافت گام های اساسی برداشته شود.

در حال حاضر مرتعداری با عوامل ناپایداری از جمله:

  • عدم تناسب بین جمعیت انسانی وابسته و توان سرزمین
  • عدم تعادل بین جمعیت دامی  وابسته با ظرفیت مراتع
  • کوچک بودن واحدهای بهره برداری در مرتع
  • مشاعی بودن واحدهای بهره برداری در مرتع
  • چرای زودرس و بهره برداری قبل از زمان آمادگی مرتع

مواجه می باشد.

در مرتعداری سبز هدف صرفا تولید علوفه و استمرار دامداری نیست بلکه جامع نگری و بهره برداری پایدار از تمامی  ظرفیت ها و پتانسیل های مراتع است که با استفاده آن ها می توان ظرفیت مناسبی را برای ساماندهی جمعیت،کاهش وابستگی به علوفه مراتع و چرای دام ایجاد کرد تا حفاظت از تنوع زیستی به بهترین شکل انجام گیرد.

چنانچه این اقدام با اعمال قانون، مقررات و رعایت معیارها و ضوابط فنی همراه شود می توان زمینه را برای ساماندهی بهره برداران خرد که دارای دام کمی  هستند و جهت امرار معاش و کسب درآمد بیشتر به ناچار دام بیشتری را بدون رعایت زمان وارد مرتع می کنند و تنوع زیستی را به خطر می  اندازند، فراهم کرد.

2. اصول پایداری در ابتکارات سبز

از مهم ترین اصول پایداری که به عنوان رویکرد اصلی برنامه بایستی بدان توجه کرد حضور فعال جوامع محلی و صاحبان عرف و تشکل های وابسته به آن ها و به ویژه انجمن های صنفی در تمامی  مراحل تصمیم گیری و تصمیم سازی و اجرا و نظارت و حتی پایش و ارزیابی عملکرد است. بنابراین برای تحقق آن ضرورت دارد تا برنامه هایی تعریف شود که مولفه های زیر در آن ها رعایت شده باشد.

⦁    برنامه ها رویکرد مشارکتی داشته باشد.
⦁    مورد پذیرش جوامع محلی و صاحبان عرف باشد.
⦁    منافع اقتصادی برای بهره برداران و مجریان داشته باشد.
⦁    حفاظت از تنوع زیستی و ارتقاء اکوسیستم را بدنبال داشته باشد.

3. مولفه های اجرایی و برنامه اقدامات پیشنهادی

یکی از چالش های پیش روی مرتعداری سبز حضور جمعیت انسانی مازاد بر توان محیط در هر سامان عرف است که به دنبال خود دام مازاد بر ظرفیت مجاز و علوفه تولیدی در مراتع را به همراه دارد. بدین ترتیب با کوچک تر شدن واحدهای بهره برداری عرفی در مراتع، رقابت در بهره برداری از منابع به حداکثر ممکن رسیده است.

برای کاهش تخریب و بهره برداری پایدار از مراتع ضرورت دارد که واحدهای بهره برداری در سامان های عرفی بزرگ تر و به واحدهای اقتصادی نزدیکتر شوند. به این منظور حذف بهره برداران کوچک مراتع که برای امرار معاش خود به ناچار دام بیشتری را وارد مرتع می کنند و علاوه بر آن رقابت در زمان بهره برداری را دامن می زنند و باعث بر هم زدن نظم بهره برداری و تخریب پوشش گیاهی و تنوع زیستی می شوند در اولویت قرار دارند.

لذا در گام اول تسهیل در امر واگذاری حقوق عرفی جهت حذف بهره برداران کوچک در هر سامان عرفی و تغییر معیشت آن ها با هدف ایجاد نظم در بهره برداری از مهم ترین برنامه های اجرایی مرتعداری پایدار به شمار می رود و در گام های بعدی استفاده از همه ظرفیت ها، پتانسیل ها وکارکردهای مراتع برای ساماندهی جمعیت و کاهش وابستگی به علوفه مراتع و اقتصادی کردن واحدهای بهره برداری مد نظر مرتعداری سبز است.

در اجرای این برنامه ها رعایت موارد زیر مورد تاکید است:

  • در این برنامه دولت قصد هیچ گونه تصدیگری بر مراتع و حذف کامل بهره برداران را ندارد (به جز مناطق بحرانی و لکه های داغ زیست محیطی).
  • واگذاری حقوق عرفی بهره برداران کوچک (بهره بردارانی که تعداد دام آنها کمتر از میانگین دام هر سامان) است به دامداران همان سامان که تعداد دام آنها بیشتر از میانگین است.
  • سامان های عرفافرازی و سامان های عرف مشاعی که به واحدهای اقتصادی نزدیکترند در اولویت برنامه های ساماندهی قرار نمی گیرند.
  • دولت نقش تسهیل گر و ارایه دهنده تسهیلات به خریداران حقوق عرفی را دارد.
  • ایجاد شرایط برای نقش آفرینی صاحبان عرف و جوامع محلی و تشکل های وابسته به انها در هدایت و اجرای برنامه ها
  • تعیین تکلیف بهره بردارانی که ترک دامداری کرده اند در هر سامان عرف
  • بهره بردارانی که حقوق عرفی خود را واگذار می نمایند، در اولویت خدمات رسانی و بهویژه اشتغال زایی در طرح های مولد قرار گیرند.
  • پیش نیاز اجرای موفق این طرح داشتن اطلاعات لازم در هر سامان عرفی و شناسایی بهره برداران وطبقه بندی آنهاست.
  • شناسایی پتانسیل ها و ظرفیت ها در هر سامان عرف و استفاده از آن ها جهت ساماندهی بهره برداران جدا شده از مرتعداری و همچنین اقتصادی کردن طرح ها.
  • بی شک اعمال قوانین، مقررات در بهترین شکل ممکن می تواند در افزایش می زان موفقیت اجرای این طرح موثر باشد.

برخی از کارکردها و پتانسیل ها و ظرفیت های مراتع که می تواند جهت ساماندهی و اقتصادی کردن واحدهای بهره برداری مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:

  • شناسایی عرصه دیمزارهای کم بازده و رها شده در هر سامان عرف
  • تبدیل دیمزارهای کم بازده و رها شده به کشت نباتات علوفه ای برای تامین بخشی از تغذیه دام سنگین
  • تبدیل دام سبک به سنگین متناسب با علوفه تولیدی بخش زراعت و دیمزار های کم بازده
  • تبدیل بخشی از دیمزارهای کم بازده و رها شده به کشت گیاهان دارویی جهت تامین شغل و تغییر معیشت بهره برداران واگذار کننده حقوق عرفی
  • بهره برداری از محصولات غیر چوبی
  • توسعه اکو توریسم وگردشگری در طبیعت با ایجاد منظر و چشم انداز
  • توجه به زراعت چوب
  • استفاده از انرژی های نو

نقش سازمان های دولتی

نقش سازمان های دولتی علاوه بر جامع نگری و چشم انداز تغییرات اقلیمی  بایستی در ایجاد شرایط برای حضور فعال صاحبان عرف در برنامه ریزی ها و مشارکت جوامع محلی در اجرای برنامه ها در راستای کاهش تصدی گری و تسهیل گری و پشتیبانی خلاصه شود. اهم محورهای مورد نظر عبارتند از:

  • برنامه ریزی و ساماندهی اجرای صحیح طرح
  • توجه به خشکسالی ها و کاهش وابستگی و بهره برداری از سرزمین
  • پهنه بندی کاربری ها بر اساس ارزیابی توان اکولوژیک
  • در معرفی مشاغل جایگزین حفظ مرتع مدنظر باشد
  • بارگذاری و برنامه ریزی به گونه ای باشد که اصل سرمایه حفظ شود
  • جلوگیری از اعمال سیاست های مخرب
  • هماهنگی با بانک ها جهت پرداخت تسهیلات برای خرید حقوق عرفی و اجرای برنامه های مورد نظر
  • حمایت از واگذارکنندگان حقوق عرفی در ایجاد مشاغل جایگزین
  • هماهنگی با قوه قضایی جهت برخورد با متخلفان احتمالی
  • به روز کردن دستوالعمل ها و آیین نامه ها
  • مداخله مستقیم در مناطق خاص و بحرانی و خرید حقوق عرفی بهره برداران
  • توجه به نقش جوامع محلی و تشکل های قانونی و  انجمن های صنفی مرتع داران و شورای های اسلامی
  • ایجاد شرایط برای حضور پر رنگ و نقش جوامع محلی در اجرای برنامه ها
  • شناسایی و معرفی مناطق اجرایی
  • شناسایی بهره برداران خرده پا جهت واگذاری حقوق عرفی
  • شناسایی و معرفی بهره بردارانی که داوطلب خرید حقوق عرفی می  باشند.
  • تجمیع اعتبارات بخش های مختلف در راستای تحقق اهداف طرح
  • جهت گیری سازمان های ذیربط برای تحقق اهداف طرح

آنچه مسلم است اجرای این برنامه تا رسیدن به نقطه تعادل بین توان و ظرفیت مراتع با جمعیت انسانی و دامی وابسته به آن بایستی ادامه یابد و به دلیل زمان بر بودن آن ضرورت دارد دیگر برنامه ها همزمان اجرا شوند که از مهم ترین آن ها جهت حفاظت و بهره برداری پایدار از مراتع تهیه و اجرای طرح های مرتعداری تلفیقی در سامان های عرف می باشد.

طرح های مرتعداری تلفیقی (چند منظوره)

طرح های مرتعداری بر پایه چرای دام و استفاده از علوفه مرتع برنامه ریزی شده است. در طرح های مرتعداری تلفیقی، نیاز به تجدید نظر و بازنگری کلی با توجه به تمامی ظرفیت ها و پتانسیل های موجود با حفظ منابع پایه و تنوع زیستی است. در  این رویکرد ضرورت دارد تا در همه ابعاد و مراحل طرح های تلفیقی (تهیه، اجرا، نظارت، پایش و...) بهره برداران عرف به عنوان مجریان طرح ها و تشکل های صنفی مربوط به آن ها مسئولیت اصلی را داشته باشند.

در طرح های مرتعداری تلفیقی (چند منظوره) علاوه بر پیشبینی و اجرای برنامه های مدیریتی، حفاظتی، اصلاحی و احیایی و بهره برداری سایر استعدادهای و کاربری های سازگار با طبیعت عرصه های مرتعی در سامان عرف شناسایی و معرفی می شوند تا برای بهره برداری از آن ها و کمک به اقتصادی کردن واحدهای بهره برداری و همچنین ساماندهی جمعیت بهره بردار استفاده شود.

این استعداد ها شامل برنامه های: کشت و بهره برداری از محصولات گیاهان دارویی و صنعتی و زینتی، آبزی پروری، زنبورداری، کشت نباتات علوفه ای، زراعت چوب، پرواربندی دام پرورش وحوش، پرورش ماکیان، باغداری و گردشگری و طبیعت گردی است.

لازم به ذکر است که در مدیریت مشارکتی ابتکارات سبز مرتعداری و حفاظت از چشم انداز در هر سامان عرفی اساس کار رسیدن به پروژه های اجرایی است که از سوی کمی ته استانی معرفی و ارایه می شود. این پروژه ها پس از بررسی و تصویب در استان و ستاد قابل اجرا است. در تهیه پروژه ها لازم است چارچوب مشخص شده در بند 5 رعایت شود.

5. مدیریت مشارکتی ابتکار سبز

برنامه ریزی و بودجه ریزی
⦁    ارایه برنامه ها و تامین بودجه در قالب برنامه پنجساله توسعه ملی و استانی
⦁    ارایه برنامه ها و تامین بودجه در قالب برنامه سالانه توسعه استان

محورهای پروژه برای اخذ اعتبارات شامل
⦁    اسقرار و ارتقای تجهیزات و فعالسازی سیستم
⦁    ظرفیت سازی نهادی و ارتقای آگاهی و مشارکت ذینفعان
⦁    تدوین برنامه حفاظت و بهره برداری های پایدار
⦁    اصلاح و راهبری طرح های توسعه ای و معیشت های پایدار اکولوژیک
که بصورت پنجساله و به تفکیک سالهای اجرای پروژه ها قابل ارایه می  باشد.

پایش
پایش شامل برنامه منسجم و کارآمدی است که می تواند اطلاعات لازم را جهت رفع کاستی ها در اختیار مدیران و تصمیم گیران قرار دهد. پایش یک فرآیند سیستماتیک جمع آوری اطلاعات در طول زمان است که به منظور مقایسه با یک استاندارد از پیش تعیین شده انجام می پذیرد. پایش در اصل ابزاری است برای اندازه گیری نتایج اقدامات مدیریتی و برآورد وضعیت و میزان تغییرات در هر پایش رعایت برخی استاندارد ها الزامی است و در مرتعداری نیز این استاندارد ها شامل موارد زیر می باشد:
⦁    روش نمونه گیری
⦁    زمان نمونه گیری
⦁    نقاط نمونه گیری
⦁    اندازه نمونه
⦁    تعداد نمونه
که با استفاده از روش های علمی  و یکسان در دورههای مشخص و تعریف شده انجام تا با مقایسه داده ها روند تغییرات در پارامترهای اندازه گیری شده مشخص و میزان اثر بخشی برنامه ها تعیین شود.

پارامترهای قابل اندازه گیری در مرتع
پارامترهای قابل اندازه گیری در مرتع که بر اساس آن ها بتوان می زان اثر بخشی اجرای برنامه ها و روند تغییرات در اکوسیستم را از نحوه مدیریت اجرا شده تعیین کرد شامل موارد زیر می باشد:

⦁    تراکم
⦁    درصد تاج پوشش گیاهی
⦁    ترکیب گونه ای
⦁    وضعیت تجدید حیات گیاهان
⦁    میزان بهره برداری
⦁    وضعیت سلامت و شادابی

الزامات پایش
⦁    کار گروهی
⦁    گردآوری داده ها
⦁    روش شناسی
⦁    بودجه
⦁    ظرفیت سازی
⦁    گزارش دهی

گزارش دهی
دبیرخانه اجرایی استانی مدیریت کوهستان زاگرس مرکزی در چهار استان موظف اند سالانه برای هر یک از مناطق آبخیز مدیریتی یک گزارش جامع پایش تهیه و منتشر نماید.

منابع و ماخذ

  1. اسکندری، نگهدار. عسگر علیزاده و فاطمه مهدوی (1387)، سیاست های مرتعداری در ایران، انتشارات پونه
  2. برنامه حفاظت و توسعه پایدار کوهستان زاگرس مرکزی، چارچوب راهبردها و برنامه اقدام
  3. برنامه حفاظت و توسعه پایدار کوهستان زاگرس مرکزی، سیستم مدیریت و برنامه تعمیم
  4. پروژه بین المللی حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی، دستورالعمل بهره برداری پایدار مراتع در کوهستان زاگرس مرکزی- 1393
  5. علیزاده، عسگر و همکاران، طرح ملی تعادل دام و مرتع- 1383
  6. دستورالعمل محاسبه حقوق عرفی (1388)- سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور
  7. دستورالعمل انتقال حقوق عرفی (1386)- سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور
  8. مجموعه قوانین و مقررات سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور
  9. EC (2010), Communication from the Commission ‘Europe 2020 — A strategy for smart, sustainable and inclusive growth’, COM (2011) 112 final
  10. EU (2013), Decision No 1386/2013/EU of the European Parliament and of the Council of 20 November 2013 on a General Union Environment Action Programmed: to 2020 Living well, within the limits of our planet, OJ L 354, 20.12.2013, pp. 171-200.
  11. UNEP. (2014). Green Economy Assessment Report – Kenya
  12. United Nations (1987). Our Common Future: Report on World Commission on Environment and Development. United Nations, New York, USA
  13. United Nations development Programmed Sustainable Pastoralist and the Post 2015 Agenda ,Opportunities and barriers to pastoralist for global food production and environmental stewardship
  14. United Nations Environment Program (2011). Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication - A Synthesis for Policy Makers, 14    www.unep.org/greeneconomy

1