28 مارس 2024 - 01:08

از تهران تا پاریس؛ آلاینده هایی که زمین را گرم و نفس کشیدن را مشکل می کنند

30 نوامبر 2015 - 16:40 dsfr.ir/vq1vh

از تهران تا پاریس؛ آلاینده هایی که زمین را گرم و نفس کشیدن را مشکل می کنند
arc2020.eu
کنفرانس تغییرات آب و هوا در پاریس

پاریس از 30 دسامبر به مدت دو هفته میزبان یکی از مهم ترین گردهمایی های سازمان ملل است. دیلپلمات ها از بیش از 190 کشور جهان در حومه این شهر جمع می شوند تا در مورد یک توافق بین المللی جدید در مورد تغییر اقلیم گفتگو کنند.

در کنار سران کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا، چین و هند، نزدیک به 20 هزار نفر از صاحبان صنایع، فعالان محیط زیست و خبرنگاران نیز حضور خواهند دشت تا در مورد موضوعاتی همچون انرژی های پاک به تبادل نظر بپردازند. از ایران نیز رییس سازمان محیط زیست و معاون رییس جمهور، دکتر معصومه ابتکار به این مجموعه می پیوندند.

گروهی که می خواهند با تلاشی بلندپروازانه، جدای از همه اختلاف نظرها، به قراردادی دست یابند که با اجرای آن از افزایش دمای متوسط جهانی و عواقب خطرناک آن پیش گیری کنند. این کنفرانس حداقل تا روز 11 دسامبر به صورت رسمی به کار خود ادامه می دهد اگر چه با توجه به حجم و گستره موضوعات احتمالا بیشتر به درازا خواهد کشید.

در دهه های گذشته رشد و گسترش صنایع در کنار منافع بیشمار برای جوامع مختلف بشری صدمات جبران ناپذیری نیز به محیط زیست وارد کرده است از جمله مصرف بی رویه سوخت های فسیلی که علاوه بر آلوده کردن هوا به تدریج باعث افزایش (متوسط) دمای زمین نیز شده است.

سالهاست که در میان دانشمندان اتفاق نظر وجود دارد که افزایش این دما اگر به بیش از 2 درجه سلسیوس در مقایسه با دوران قبل از صنعتی شدن برسد صدمات جبران ناپذیری بر کیفیت زندگی بشر خواهد دشت. شواهد موجود نشان می دهد که زمین هم اکنون در مسیر افزایش دمای 5 درجه ای است. شاید اشاره به تفاوت دمای فعلی زمین و عصر یخبندان که تنها 5 درجه سلسیوس است اهمیت و عواقب گرمایش زمین را آشکارتر کند.

در حالی که امسال زمین گرم ترین سال خود را بر اساس رکوردهای موجود ناسا از سال 1880 تاکنون را تجربه می کند، سیاستمداران و تصمیم سازان در اجلاس پاریس سعی می کنند تا برای رسیدن به هدفی که سالهاست بر اهمیت آن تاکید می شود راهکاری عملی بیابند. متاسفانه اگر مقدار انتشار گازهای گلخانه ای به میزان فعلی باقی بماند مقدار آلاینده های وارد شده به اتمسفر تنها در مدت 30 سال دیگر متوسط دمای زمین را 2 درجه افزایش می دهد. بر خلاف اجلاس های گذشته این امیدواری وجود دارد که این بار گام های موثری در مسیر کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و آلاینده ها برداشته شود.

اگر مقدار انتشار گازهای گلخانه ای به میزان فعلی باقی بماند مقدار آلاینده های وارد شده به اتمسفر تنها در مدت 30 سال دیگر متوسط دمای زمین را 2 درجه افزایش می دهد. دو سال قبل (اجلاس نوزدهم در ورشو) بود که کشورها توافق کردند که قبل از گردهمایی پاریس برنامه های خود را برای کاهش انتشار این گازها ارائه دهند، ایران نیز در کنار سایر کشورها همچون چین و آمریکا به این کار اقدام کرده است.

در این میان استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی در کنار نبود تکنولوژی روز آمد بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه از جمله چین را به کانونی برای انتشار گازهای گلخانه ای در کنار انواع آلاینده های هوا تبدیل کرده است.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی هوای آلوده سالانه 7 میلیون انسان را از طریق بیماری هایی همچون سرطان، مشکلات تنفسی یا ناراحتی های قلبی به کام مرگ می فرستد. منابع قابل توجه نفتی، افزایش جمعیت و نیاز به توسعه و درآمد زایی اقتصاد ایران را عمدتا بر صنایع انرژی بر متکی کرده است. در کنار این صنایع که بر اثر استفاده از سوخت های فسیلی مقادیر متنابهی از گازهای گلخانه ای منتشر می کنند. تهران و عمده شهرهای ایران نیز به نحوی دیگر در مسیر آلایندگی هوا و تغییر اقلیم نقش ایفا می کنند.

علاوه بر صنایع مستقر در شهرهای بزرگ تعداد روز افزون وسایل نقلیه، غیراستاندارد بودن، احتراق ناقص سوخت، یا نبود سوخت های با کیفیت میزان زیادی از آلاینده ها را وارد اتمسفر می کنند. سالها تحریم، نبود و عدم دسترسی به فن آوری روز و محدودیت های اقتصادی نیز مزید بر علت هستند. تغییر اقلیم و آلودگی هوا از مسائلی هستند که به هم دیگر تنیده هستند. همانطور که آلودگی هوا می تواند تاثیرات منفی بر روی سلامت انسان و محیط زیست داشته باشد می تواند اقلیم را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

اگرچه انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از مصرف گسترده سوخت های فسیلی عامل اصلی گرمایش زمین و تغییر اقلیم است. اما تاثیر مستقیم و غیرمستقیم سایرآلاینده های هوا همچون ذرات معلق که عمدتا به دلیل احتراق این نوع سوخت ها تولید می شوند نیز قبل توجه اند.

ذرات معلق تنها چند روز تا چند هفته در اتمسفر باقی می مانند بنابراین کاهش ورود آن ها به اتمسفر حتی در کوتاه مدت می تواند اثر مثبتی بر روند تغییر اقلیم داشته باشد. گونه هایی از ذرات معلق موجود در هوا که از آلاینده های اصلی هوای شهرهای بزرگ ایران هستند با جذب و پراکنش نور خورشید باعث گرم تر شدن اتمسفر می شوند. بعضی از این ذرات به وسیله جریان باد به مناطق سردسیر منتقل شده و در زمستان با نشستن بر روی سطوح پوشیده از برف سرعت ذوب شدن آن ها را تشدید می کنند.

چنین تاثیری در ارتفاعات برفگیر اطراف تهران کاملا محسوس است. از جمله اثرات غیرمستقیم این آلاینده ها تغییر میزان بازتاب و انعکاس نور از ابرهاست که متعاقبا طول عمر ابر و میزان بارش آن را نیز متاثر می کند. ساختمان هایی که در میان لایه های متعددی از از هوای آلوده به دود و غبار (مه دود) از نظر محو می شوند تصویری است که در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران اغلب قابل مشاهده است. روندی که تا همین اواخر وجود تحریم ها و فقدان دسترسی به سوخت های با کیفیت آن را بیشتر از پیش تشدید کرده بود. هوای آلوده ای که هم سلامت شهرنشینان را با مخاطرات جدی همراه می کند و هم به گرم شدن زمین کمک می کند.

اما رابطه ای دو سویه و تشدید کننده بین آلودگی هوا و تغییر اقلیم وجود دارد. به این معنی که نه تنها آلودگی هوا منجر به گرم شدن زمین می شود، بلکه تغییر اقلیم نیز آلودگی هوا را تشدید می کند. از نمونه های بارز آن موج گرما و خشکسالی است که جزیی از اثرات تغییر اقلیم بوده و در کنار ویژگی های جغرافیایی کشوری همچون ایران منجر به افزایش تناوب و شدت توفان های گرد و غبار خواهند شد که کیفیت هوای شهرها را کاهش می دهد.

اجلاس پاریس بارقه های امید بسیاری را روشن کرده است و می تواند خاستگاه یک تلاش جهانی تازه باشد. تلاشی که در آن ایران می خواهد سهم موثری را بر عهده بگیرد و مسیری که در آن تهران فراتر از اصلاح قوانین و مقررات به دسترسی به فناوری روز و حمایت های مالی قابل توجه نیازمند است. چنین هدفی اگر چه مشکل اما دست یافتنی است و در سایه آن مردم شهرهای ایران هوایی پاکتر و تنفسی راحتتر را تجربه خواهند کرد.

1